درخت فندق

نام درختچه‌ای است كه در كتب طب سنتی با نامهای «بندق»، «جلوز» و «جلوز» آمده است به فرانسوی Noisetier commun و Avelinier و Coudrier commun و به انگلیسی Hazel nut tree و Filbert tree و Common fazel گفته می شود. میوه ان فندق است كه به فرانسوی Noisette و Aveline و به انگلیسیFilbert و Corylus avelana و مترادفهای ان Corylus silvestris salisb. و Corylus grandis ( Drayand ) Ait. می‌باشد. در ایران به طور كلی « فندق » گفته میشود ولی در ارسباران و اردبیل نام محلی آن «فندخ» است. به هندی فینداك گفته میشود.
● مشخصات
فندق درختچه‌ای است به ارتفاع ۵ متر با جوانه‌های تخم مرغی شكل برگهای ان به ابعاد ۱۳ – ۶ × ۱۰ – ۵ سانتی‌متر تقریبا گرد یا بیضی متمایل به دایره ، قاعده برگها قلبی نامتقارن، دندانه دار، پشت برگها كركدار با دمبرگی به طور ۱۵ – ۵ میلی متر. شاتونهای نر فندق منفرد به طول ۶ – ۵ سانتی متر اویزان و گل ماده كوچك منفرد به رنگ صورتی.
میوه آن گرد شبیه تخم مرغ كمی كروی به قطر ۵/۲ – ۵/۱ سانتی‌متر كه روی آن را كاسبرگهای سبز پوشانیده است. درخت فندق یا درختچه فندق بومی اروپا و اسیای صغیر و قفقاز است و در ایران در جنگلهای ارسباران، آستارا ، طوالش ، دینوچال ، طارم ، زنجان و همچنین در گلی داغ به حالت خودرو دیده می‌شود.
● تركیبات شیمیایی
از نظر تركیبات شیمیایی پوست در ختچه دارای لیگنوسریل الكل ، بتولینول و سیتوسترول است . برگهی ان دارای در حدود ۲ درصد میریستروزید اسید و الا نتوئیك اسید است. مغز میوه ان از فسفر غنی است و دارای ۵۵ – ۵۰ درصد روغن ثابت بسیار خوشبو و معطری است.
از نظر مواد معدنی و ویتامین‌ها در هر یك صد گرم مغز فندق مواد زیر وجود دارد :
آب ۸/۵ درصد ، پروتئین ۶/۱۲ درصد، چربی در حدود ۶۰ درصد، خاكستر ۵/۲ درصد، كلسیم ۲۰۹ میلی گرم، فسفر ۳۳۷ میلی گرم، اهن ۴/۳ میلی گرم، سدیم ۲ میلی گرم، پتاسیم ۷۰۴ میلی گرم ، تیامین ۴۶/۰ میلی گرم ، نیاسین ۹/۰ میلیگرم ، انرژی غذایی ۶۳۴ كالری و هیدرات كربن ۱۶ درصد .
● خواص - كاربرد
در هندوستان مغز فندق تونیك و مقوی معده و مبهی است . فندق از درختان دمبلانزا می‌باشد. فندق از نظر طبیعت طبق نظر حكمای طب سنتی گرم و خشك است و تمام اعضای درخت اعم از شكوفه و برگ ان قابض است، بخصوص پوست و عضای بین پوتس و مغز ان كه بسیار خشك و قابض و یابس است، از نظر خواص، نیروی جنسی را افزایش می‌دهد و مقوی روده‌ها و برای دفع سموم سرد مفید است. اگر ناشتا یا بعد از غذا و با انجی و سداب و عسل مخلوط خورده شود ، برای گزیدن عقرب نافع است. خوردن ۳۰ گرم ان با عسل برای سرفه مزمن ، كمك به خارج كردن اخلاط سینه و ریه ، تقویت نیروی جنسی مفید استو بو داده ان با كمی فلفل موافق سینه و ریه و با انیسون برای خفقان ، سوزش مجرای ادرار ، تقویت نیروی جنسی، دفع سموم سرد و زهر عقرب مفید است. ضماد پوست سوخته ان با پیه خوك برای جلوگیری از ریزش مو ساییده ان با روغن زینتون برای رفع موی زاید در پلك چشم نافع است.
اسراف در خوردن ان ایجاد باد و نفخ می كند . مضر معده است و قی ایجاد میكند، برای رفع آن سرد مزاجان باید با اب و عسل و گرم مزاجان با سكنجبین بخورند. مغز سفید بی پوست نازك ان زود هضم و غیر مقشرو با پوست ان شكم را بند می اورد و سردرد ایجاد میكند. برای رفع ناراحتی ان باید شكر خورده شود ممقدار خوراك ان تا ۸۰ گرم است. در استعمال خارجی اگر جوشانده ۵۰ گرم پوست درخت فندق در هزار گرم اب مخلوط و با سركه جوشانده شود برای درمان زخم های واریسی بسیار نافع است. خوردن جوشانده ۲۰ گرم پوست در هزار گرم اب برای تنظیم قاعدگی و قطع خون در فواصل قاعده اگی مفید است.
روغن فندق گرم و خشك است وبرای سرفه سرد ودرد سینه و كبد كه از سردی باشد و مالیدن ان برای رفع سموم گزیدن عقرب و رتیل نافع است. پوست سبز فندق بسیار قابض و یابس است و همین طور اگر یك گرم غشای نازك بین پوست و مغز ان خورده شود اسهال كهنه را قطع میكند. فندق برای پایین آوردن فشار خون مفید است و چون مواد قندی ان كم است و در عین حال مواد معدنی قابل ملاحظه ای دارد برای اشخاص مبتلا به بیماری قند، مغز مناسبی است.
« چغاله فندق » یا « میوه فندق سبز » و تازه با پوست را به فرانسوی Coquerelle و به انگلیسی Fresh hazelnut گویند . از ان به صورت كنسرو در سركه یا ترشی چغاله فندق استفاده می شود وخیلی مفیداست.

منبع : موسسه اطلاع رسانی طعام اسرار