روان‌شناسی شادی

● شادی
لازم نیست ثابت شود که بیشتر انسان‌ها و شاید همهٔ آنان می‌خواهند شاد باشند. اگرچه گاهی گفته می‌شود که مفهوم شادی، مبهم و اسرارآمیز است، اما واضح است که بیشتر مردم به‌خوبی می‌دانند شادی چیست. در زمینه‌یابی‌ها، مردم ”شاید“ را عبارت از بودن در حالت خوشحالی و سرور یا دیگر هیجان‌های مثبت و یا راضی بودن از زندگی خود دانسته‌اند.
فهرستی از رایج‌ترین منبع‌های شادی عبارتند از: خوردن، فعالیت‌های اجتماعی، تمرین و ورزش، موفقیت و تأیید اجتماعی، استفاده از مهارت‌ها، موسیقی و دیگر هنرها، مذهب، محیط و طبیعت، استراحت و آرامش. البته این‌ها تنها چیزهائی نیستند که باعث سرور و شادمانی می‌شوند، بلکه رایج‌ترین علت‌ها به شمار می‌روند.
● خشنودی
”خشنودی“ یکی از اجزاء شادی است. لذت، بخش هیجانی و خشنودی، بخش شناختی شادی محسوب می‌شود. در برخی از موارد، ”خشنودی“ همبستگی بالائی با ویژگی‌های عینی زندگی افراد ندارد. برای نمونه، درآمد بالا، تأثیر بسیار بالائی در خشنودی ندارد. مهم‌ترین بعدهای خشنودی از نظر مردم عبارت‌اند از: زندگی درون خانواده، ثروت، استانداردهای زندگی و استانداردهای اجتماعی، ارتباط‌های اجتماعی، مسکن، بهداشت، سلامتی و کار.
● شوخی و خنده
شوخی کردن با استفاده از روش‌های مختلف، منبع مهم شادی است. خنده، بیان عاطفهٔ مثبت است؛ اما ”شوخی“ تأثیری عالی روی خلق و شادی دارد و ضمن تأثیر مثبت و شادی‌بخش، رویدادهای استرس‌زا را نیز کم‌خطر می‌سازد.
شوخی یک پدیده و مهارت اجتماعی است که مردم را قادر می‌سازد تا تنش‌های خود را تخلیه کرده و همبستگی خود را افزایش دهند.
● رابطه‌های اجتماعی
رابطه‌های اجتماعی، اثر بسیار زیادی بر شادی و جنبه‌های دیگر سلامتی دارد و شاید بزرگ‌ترین علتِ آن باشد. شواهد، حاکی از آن است که ازدواج و زندگی خانوادگی، مهمترین اثر را بر رضایت و شادمانی دارد. با دوستان بودن نه‌تنها برای جوان‌ترها، بلکه برای افراد مسن نیز مفید است. برخی فایده‌های با دوستان بودن، ممکن است ناشی از فعالیت‌های لذت‌بخشی باشد که آنان برای یکدیگر انجام می‌دهند یا خود در آن مشارکت می‌کنند. حمایت اجتماعی دوستان نیز بر سلامتی جسمی و روانی اثر می‌گذارد و منجر به کاهش افسردگی می‌شود.
● عشق و ازدواج
عاشق شدن به‌عنوان قوی‌ترین منبع هیجان مثبت محسوب می‌شود. بسیاری از مطالعه‌ها نشان داده‌اند که افراد متأهل، شادتر از افراد مجرد هستند؛ البته قدرت اثربخشی ازدواج بر شادی در طول زمان، کاهش می‌یابد. شاید به این دلیل که مجردها از فرصت‌های دیگر سود می‌برند؛ در صورتی‌که بیشتر افراد متأهل، نگران طلاق هستند؛ بنابراین کیفیت ازدواج، اهمیت بسیاری دارد.
● کار و اشتغال
بیشتر افراد در هنگام اشتغال به کار، خوشحال‌تر و از لحاظ سلامت جسمی و روانی در وضع بهتری قرار دارند. حقوق، رضایت شغلی را البته نه خیلی زیاد، افزایش می‌دهد؛ کاری که ویژگی‌هائی مانند کاربرد مهارت‌ها، استقلال و تنوع مهارت دارد، منجر به رضایت شغلی بیشتری می‌شود.
بی‌کاری منبع عمدهٔ شاد نبودن است. این مشکل را می‌توان با کار داوطلبانه، ورزش یا فعالیت‌ تفریحی جدی، تاحدودی برطرف کرد. به‌طور متوسط، افراد بازنشسته از افراد شاغل، خوشحال‌ترند؛ اما طول عمر افرادی که به کار ادامه می‌دهند، بیشتر است.
● تفریح
تفریح شامل آن‌دسته از فعالیت‌هائی است که افراد در وقتِ آزاد انجام می‌دهند و از آن‌جا که افراد، آزادانه انتخاب می‌کنند، از آن لذت می‌برند؛ بنابراین همهٔ فعالیت‌های تفریحی می‌تواند سودمند باشد. برای نمونه ۱۰ دقیقه پیاده‌روی سریع، منجر به کاهش خستگی، انرژی بیشتر و کاهش تنش در دو ساعت بعدی می‌شود. بعد از یک ساعت تمرین جسمانی، تنش، افسردگی، خشم، خستگی و آشفتگی کاهش می‌یابد و فرد برای بقیهٔ روز و حتی گاهی روز بعد، احساس قدرت بیشتری خواهد داشت.
امروزه بسیاری از پزشکان و روان‌پزشکان، تمرین‌های بدنی را برای بیماران، به‌خصوص بیماران افسرده تجویز می‌کنند.
● ثروت و طبقهٔ اجتماعی
پول، طیف وسیعی از نیازها را برآورده می‌کند و در عین حال، به‌عنوان یک تکیه‌گاه و کنترل‌کنندهٔ رویدادها عمل می‌کند. در کشورهای پیشرفته، همبستگی ضعیفی بین ثروت و شادی وجود دارد؛ اما در کشورهای فقیرتر، این ارتباط قوی‌تر است.
طبقهٔ اجتماعی نیز شادی را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ به‌خصوص در کشورهائی که از نظر اجتماعی، طبقه‌بندی مشخصی وجود دارد. طبقهٔ اجتماعی به‌واسطهٔ ایجاد تفاوت در روش زندگی، تأثیر زیادی بر بهداشت جسمی و روانی دارد.
● شخصیت، سن و جنسیت
”شادکامی“ تاحدودی ارثی است و با برخی صفت‌های شخصیتی، پیوند دارد. یکی از مهمترین این صفت‌ها، ”برون‌گرائی“ است. به‌طور کلی، برون‌گرایان خوشحال‌تر از درون‌گرایان هستند؛ البته افراد شاد درون‌گرا نیز وجود دارند. ویژگی‌هائی از قبیل کنترل درونی، اعتقاد به کنترل وقایع آینده، خوش‌بینی، عزت‌نفس و هدف‌مند بودن در زندگی با شادکامی، همبستگی بسیار بالائی دارد. از طرفی، مشخص شده، افرادِ دارای اضطراب اجتماعی یا فاقد مهارت‌های اجتماعی، از بسیاری موقعیت‌هائی که دیگران لذت‌بخش می‌دانند، اجتناب می‌کنند.
رضایت و عاطفهٔ مثبت با افزایش سن، کمی افزایش می‌یابد و عاطفهٔ منفی با افزایش سن، کاهش یافته و این دو مورد در مردان بیشتر است.
تفاوت‌های جنسیتی در شادی، اندک است؛ اما زنان، کمی شادتر از مردان هستند؛ اگرچه احتمال افسردگی در آنان بیشتر است. زنان هر دو نوع عاطفهٔ مثبت و منفی را به‌طور قوی‌تری تجربه می‌کنند.
● مذهب
مذهب نیز اثرهای مثبتی بر سلامت جسم و روان دارد. دلیل‌های این تأثیر عبارتند از: حمایت اجتماعی ارائه شده از سوی گروه‌های مذهبی، قدرت باورها، اطمینان یا قاطعیت وجودی، اعتماد به زندگی پس از مرگ، فراهم کردن معنی و هدف زندگی و رابطه با خدا به‌عنوان نوعی رابطهٔ حمایتی.
● افزایش شادی
مطالعه‌ها نشان می‌دهد که خُلق‌های مثبت را می‌توان با تماشای فیلم، خواندن داستان، گوش کردن به موسیقی و سایر روش‌ها ایجاد کرد؛ اما طول مدت تغییر خُلق، طولانی نیست. ورزش و رویدادهای مثبت زندگی از قبیل ارتباط‌های اجتماعی، کار یا تفریح، تأثیر بیشتری دارند. البته فراوانی و شدت آنها حائز اهمیت است و اگر به‌طور منظم انجام شوند، به شادی و تغییرهای شخصیتی منجر می‌شوند. هم‌چنین موجب بهبود سلامت جسمی و روانی می‌گردند.

منبع : مجله شادکامی و موفقیت