بازار قیصریه اصفهان

قدیمی‌‌ترین توصیفی که از بازار اصفهان به جا مانده است، شرحی است از قرن چهارم هجری قمری (دوران دیالمه)، در کتاب «رسالهٔ محاسن اصفهان» تحت عنوان «بازار جورین» که می‌‌گوید:
«بازاری بود بر دروازهٔ خور (خورشید) که یکی از چهار دروازهٔ‌ مشهور اصفهان در آن زمان بوده و در فصل نوروز عامهٔ ‌مردم اصفهان با انواع خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها و آلات و ادوات موسیقی یکی دو ماه را در آن محل به تفریح و عیش و عشرت می‌‌‌‌گذراندند و بالطبع برای احتیاج این جمعیت از اغذیه، البسه و غیره بازارهایی برپا می‌کردند و طوافان و بازاریان انواع نعمت‌ها را در آنجا گرد می‌آورند.»
در همین کتاب کالاهایی که در بازار اصفهان عرضه می‌شد، به این شرح آمده است: ظرائف بغداد، خزهای کوفی، دیبای روم، شرب مصر، جواهر بحرین، آبنوس عمان، عاج هندوستان، گلیم‌های آذربایجان و گیلان، فرش‌های اَرمَن و ...
در قرن هشتم هجری قمری، «از بازار مظفریه با شش دروازه و چهارصد باب دکان و حجره که با آجر و گچ بنا شده و در داخل آن چهار کاروان‌سرای بزرگ مجهز به اتاق‌هایی برای سکونت مسافرین و اهل معاملات، با اصطبل، فضای باز، دو مسجد و یک سقایه» نام برده شده است.
ناصرخسرو در سال ۴۴۴ هجری قمری، از عظمت بازار اصفهان در آن دوران یاد کرده است.
بازارهای کنونی اصفهان که شاخه‌هایی از بازار بزرگ سراسری آن است، در دورهٔ صفوی هم‌زمان با بناهای میدان بزرگ و مجموعهٔ‌‌ آثار اطراف آن پدید آمده و توسعه یافتند.
شوالیه ژان شاردن فرانسوی «از بازار قیصریه و بازار بزرگ اصفهان با سردر عالی و تزئینات آجرهای چینی (کاشی‌‌کاری) و سکوهای وسیع (از) سنگ یشم و سماق که (بر آن‌ها) جواهرفروشان و زرگران انواع و اقسام زیورآلات و جواهر‌آلات و سکه‌های کمیاب را به فروش می‌رساندند»، ‌ یاد کرده است. در بالای سردرِ قیصریه، تصویری است که شاه‌عباس را در جنگ با ازبکان، یا در شکارگاه نشان می‌دهد و هم‌چنین تصاویری از مردان و زنان اروپایی نیز دیده می‌شود. ساعت و ناقوس بزرگی هم بالای سردر بازار نصب شده که در جنگ شاه‌عباس با پرتغالی‌ها در هرمز به دست ایرانیان افتاد و به اصفهان انتقال داده شد.
بر سردرِ قیصریه، هم‌اکنون دو پشت‌بغل کاشی‌کاری صحیح و سالم وجود دارد که به شیوهٔ مینیاتورهای دوران صفوی، یک نفر تیرانداز را با سر انسان و تنهٔ شیر و دم‌اژدها نشان می‌دهد. این مجموعه، نمایش برج قوس است که مورخین مشرق زمین، زمان احداث شهر اصفهان را در این برج باور داشته‌‌اند.
شاردن می‌‌نویسد : «از سردر قیصریه وارد مجلل‌ترین و بزرگ‌ترین بازارهای اصفهان می‌شویم که محل فروش پارچه‌های گرانبهاست و گنبد منقش بزرگی در وسط آن قرار دارد. در طرف راست این گنبد، ضرابخانه و در طرف دیگر آن «کاروان‌سرای لَله‌بیک» بنا شده است.» «شاردن» از کاروان‌سرای «مولتانیان» در این بازار نام می‌برد که عده‌ای از مولتانیان هند در آن به تجارت و دادوستد اشتغال داشته‌اند. او به بازار صحافان، صندوق‌سازان، سرّاجان و کاروان‌سرای برنج‌فروشان، بازار لبّافان، آهنگران، کاروان‌سرای گلپایگانی‌ها و کاروان‌سرای حلاّجان، بازار کفاشان و ساغری‌سازان، بازار عطاران، قنادان، داروفروشان و فروشندگان زیورآلات و پارچه‌های کهنهٔ قیمتی و بازار مسگران، راسته‌های ترکش‌دوزها و زین‌سازان و چپق‌سازان و تیر و کمان‌فروشان، هم‌چنین به زیباترین و بزرگ‌‌ترین قهوه‌خانهٔ اصفهان در مدخل بازار قیصریه اشاره کرده است؛ با تالارهای بزرگ و نیمکت‌هایی که به راحتی می‌توان روی آن‌ها نشست.
امتداد بازار بزرگ اصفهان به مسجد جامع و سپس به «بازار عربان» منتهی می‌شود. این بازار را به مناسبت مجاورت با گنبد نظام‌الملک و مسجد جامع، «بازار نظامیه» یا «نظام‌الملکی» نیز گفته‌اند و تا نیم قرن پیش رشته‌های طولانی و متعددی، این بازار را به بازارهای دروازهٔ طوقچی و بازار غاز و میدان وصل می‌کرده است. از انشعابات دیگر آن، بازار ریسمان و مدرسهٔ کاسه‌گران است.
مجموعهٔ آثار تاریخی دیگری مانند مدرسهٔ ملاعبداللّه (مولانا عبداللّه شوشتری)، ساروتقی، مسجد جارچی‌باشی، مدرسهٔ صدر، مدرسهٔ نیماورد؛ و کاروان‌سراهایی از عهد صفویه و قاجاریه مانند کاروان‌سرای مخلص، گلشن و تیمچهٔ ملک و بسیاری کاروان‌سراها و تیمچه‌های دیگر؛ و حمام‌هایی از عصر صفویه، بر اهمیت تاریخی مجموعهٔ معماری بازار بزرگ اصفهان که از سردرِ قیصریه تا سردرِ مسجد اصفهان امتداد دارد، افزوده است.

منبع : بانک اطلاعات گردشگری