در ستایش مسوولیت‌پذیری

«مسوولیت اعمال خویش را باید پذیرا بود.» عبارت، اگرچه عبارتی نخ‌نماست و در ظاهر امر، احتجاجی به شفاف‌سازی و پرده برداشتن از مفهوم آن نیست اما چه ماجراها که ما بر سر آن نداریم. به واقع این چه ماجرایی است که گونترگراس آلمانی از پس دهه‌ها، لب به سخن می‌گشاید و از مسوولیت خویش در رژیم هیتلری سخن می‌گوید و جانب اعتراف می‌گیرد اما در مملکت ما، همگان راه فرار از مسوولیت رفتار و گفتار خویش می‌جویند و نقش حک شده خویش در ماجراهای تاریخی را خط می‌زنند و لباس عصمت بر تن می‌کنند و مسوولیت رفتار خویش از گردن می‌اندازند. ماجرا،‌ ماجرای غریبی است!
به سخنان و گفتارهای بازیگران سیاسی‌مان که می‌نگریم، هیچ کس را راهی به قبول مسوولیت در گذشته نیست و تقصیرها همیشه بر گردن «دیگری» است. اصلاح‌طلبان ما، کارشکنی‌های حریف را مانع تحقق پیدانکردن اصلاحات می‌دانند. همچنان که سوسیالیست‌های تخیلی در دولت نهم نیز اجرایی نشدن شعارهای خود را به حساب توطئه سیاستمداران غیردولت می‌گذارند. گویی شکست و شناختن اشتباه، پلی به پیروزی نیست که همگان در کار تکذیب‌اند و نقد خویش بر نمی‌تابند.
نپذیرفتن مسوولیت رفتار و گفتار خویش در رابطه‌ای دیالکتیکی با احساس گناه و صداقت اخلاقی است که رخ می‌نماید؛ که یکی از این دو بدون دیگری ممکن نیست. نمی‌توان احساس گناه و صداقت اخلاقی را در خود کشت و همچنان مسوولیت رفتار و گفتار خویش بر گردن گرفت. همچنان که نمی‌توان مسوولیت خویش را واگذاشت و همچنان از زنده بودن احساس گناه و صداقت اخلاقی در خود سخن گفت.
همچون بسیاری اوقات شما را با سخنی از لشک کولاکوفسکی، متفکر لهستانی مشغول می‌کنیم؛‌ آنگاهی که به روایت برنامه‌ای در تلویزیون آمریکا می‌نشیند؛ برنامه‌ای که در آن، یکی از کهنه‌سربازان جنگ ویتنام را که به جرم سرقت در زندان بوده است، روبه‌روی مجری قرار داده بودند؛ در حالی که مجری برنامه سعی در القای این دیدگاه به مخاطب خویش داشت که جرم سرقت آن کهنه‌سرباز آمریکایی به واسطه جنایت‌هایی است که او به واسطه تحمیل حکومتمردان آمریکایی در جنگ ویتنام مرتکب شده است و آن کهنه سرباز آمریکایی اما تقصیر را بر گردن خویش می‌دانست و منکر چنین ارتباطی بود. کولاکوفسکی می‌گوید که اگر برای دنیا رستگاری مقدر باشد، این رستگاری مرهون شجاعت و مسوولیت‌پذیری افرادی است همچون آن تبهکار شجاع و اگر رستگاری مقدر نباشد به واسطه عملکرد افرادی است همچون آن خبرنگار جوان، به رغم حسن نیت‌اش.
پرسش اما همچنان باقی است؟ آیا نپذیرفتن مسوولیت بهتر از شانه خالی کردن نیست؟ پاسخ ما مثبت است اگرچه سیاستمداران را شاید پاسخی دیگر باشد.

منبع : شهروند امروز