سه شنبه, ۲۹ اسفند, ۱۴۰۲ / 19 March, 2024
مجله ویستا

سؤالات بسته


سؤالاتى هستند که محقق با استفاده از مقياس اسمى يا عددى و براساس پاسخ‌هاى فرضى تنظيم مى‌کند و پاسخگو از بين آنها پاسخ موردنظر خود را انتخاب نموده، علامت مى‌زند. به پرسشنامه‌اى که حاوى سؤالات بسته باشد پرسشنامهٔ منظم نيز گفته مى‌شود.
در سؤالات بسته به هر يک از پاسخ‌هاى مفروض، گزينه مى‌گويند. براى انتخاب گزينه‌ها، محقق با استفاده از پرسشنامه‌هاى مشابه، يا بررسى متون و ادبيات مربوط، يا با استفاده از بررسى‌هاى اوليهٔ مبتنى بر مطالعه و مصاحبه، و نيز با استفاده از قوهٔ تشخيص و تفکر و ابتکار خود، تعدادى گزينه براى هر سؤال انتخاب مى‌نمايد و در مقابل هر يک از گزينه‌ها دايره يا چهارگوشى را رسم مى‌کند تا پاسخگو بتواند در مقابل گزينهٔ منتخب خود آن را علامت بزند. نکته قابل توجه اين است که تعداد گزينه‌ها هرچه کمتر باشد بهتر است؛ زيرا پاسخگو با تمرکز فکرى بيشترى خواهد توانست پاسخ لازم را برگزيند. اگر محقق ناچار باشد تعداد گزينه‌ها را افزايش دهد، بايد سعى کند از۷ مورد تجاوز نکند تا لطمه‌‌اى به تمرکز فکرى پاسخگو وارد نشود. از طرفى چون سؤالات بسته پاسخگو را محدود مى‌نمايد، محقق بايد طورى گزينه‌ها را انتخاب کند که حاوى تمام پاسخ‌هاى مفروض دربارهٔ سؤال مطرح شده باشد.
سؤالات بسته اگرچه آزادى عمل پاسخگو را نسبت به سؤالات باز کاهش مى‌دهد، ولى داراى محاسنى هم هست؛ يعنى هم پاسخگو رغبت بيشترى براى پاسخ دادن دارد و مى‌تواند با زدن يک علامت در محل مخصوص پاسخ لازم را بدهد و هم اينکه کار استخراج، طبقه‌بندى و تجزيه‌وتحليل داده‌ها را بويژه با رايانه براى محقق راحت‌تر مى‌نمايد. از اين‌رو، محققان سعى مى‌کنند تا جايى که ممکن است از سؤالات بسته و پرسشنامه‌هاى منظم استفاده کنند، هرچند طراحى اينگونه سؤالات در مرحله تهيه پرسشنامه و تعيين گزينه‌ها نياز به صرف وقت و انرژى و بررسى‌هاى زياد دارد.
مثال:موقعيت کشور تازه تأسيس شده الف چگونه است؟
از مرکز کشور مادر فاصله دارد و در حاشيه آن است.
در همسايگى آن، کشورهايى قرار دارند که با آن تجانس فرهنگي، مذهبى و قومى دارند.
از نظر ساخت توپوگرافيک با کشورهاى همسايه تناسب دارد.
روابط سياسى کشورهاى همسايه آن با کشور مادر در گذشته حسنه نبوده است.
از موقعيت ژئوپليتيک ارزشمندى در مسائل جهانى و منطقه‌اى برخوردار است.
  سؤالات دو گزينه‌اى
سؤالات دو گزينه‌اى که به سؤالات دو انتخابى معروفند. سؤالات دو گزينه‌اى بلى و خير از اين نوع هستند؛ مانند:
آيا شما در طول زندگى خود مهاجرت کرده‌ايد؟
بلی خیر
  سؤالات چند گزينه‌اى
سؤالات چند گزينه‌اى که به ‌سؤالات چند انتخابى نيز معروفند.
  سؤالات طيفى
سؤالات طيفى يا درجه‌بندى که به سؤالات نگرش‌سنج يا گرايش‌سنج نيز معروفند و تعداد گزينه‌ها در چارچوب طيف مشخص مى‌شود؛ مثلاً پنج يا هفت يا بيشتر. نمونه‌‌اى از اين‌گونه سؤالات:
روابط دوستانه کارکنان يک کارگاه باعث افزايش بازده محصول مى‌شود:
کاملاً موافق موافق بى‌نظر مخالف کاملاً مخالف
۵ ۴ ۳ ۲ ۱
اين‌گونه سؤالات درجه‌بندى ممکن است بصورت لفظى يا عددى يا درصدى بدين صورت طراحى شوند؛
طيف درجه‌بندى عددي:
طيف درجه‌بندى لفظي:
طيف درجه‌بندى درصدي
  سؤالات ترتيبى
سؤالات ترتيبى که شامل چند گزينه‌اند و محقق از پاسخگو مى‌خواهد که به ترتيب اهميت آنها را شماره‌گذارى ترتيبى نمايد؛ مثلاً:
مشاغل زير را به ترتيب اهميت رده‌بندى کنيد:
معلمى پزشکى ادارى
تجارت کشاورزى کارگر صنعتى
  سؤالات وزنى
سؤالات وزنى که داراى چند گزينه‌اند و پاسخگو بايد به هر يک از آنها نمره‌‌اى اختصاص دهد؛ مثلا‌ً از پاسخگو خواسته مى‌شود که به هر يک از گزينه‌هاى سؤال زير نمره‌اى بين ۰ تا ۱۰ بدهد:
دوست دارم تعطيلات سال بعد را:
کار کنم و پول در آورم به مسافرت بروم
به بک برنامه مطالعاتى اختصاص دهم به برنامه‌هاى تفريحى بگذرانم
  سؤالات مقايسه‌اى
سؤالات مقايسه‌‌اى که داراى گزينه‌هاى متعددى از متغيرها هستند و پاسخگو به مقايسه اهميت آنها نسبت به يکديگر مى‌پردازد؛ مثلاً:
اگر مجموع ميزان تأثير عوامل زير بر پيشرفت تحصيلى شما ۱۰۰ درصد باشد سهم هر يک از آنها چند درصد است؟
هوش معلم وضع خانواده
سواد والدين تمکن مالى انگيزه درس خواندن
وضع مدرسه


همچنین مشاهده کنید