پادشاهی پیروز بیست و هفت سال بود (۲)

دبیر جهاندیده را خوشنواز		بفرمود تا شد بر او فراز
یکی نامه بنوشت با آفرین		ز دادار بر شهریار زمین
چنین گفت کز عهد شاهان داد		به گردی نخوانمت خسرونژاد
نه این بود عهد نیاکان تو		گزیده جهاندار و پاکان تو
چو پیمان آزادگان بشکنی		نشان بزرگی به خاک افگنی
مرا با تو پیمان بباید شکست		به ناچار بردن بشمشیر دست
به نامه ز هر کارش آگاه کرد		بسی هدیه با نامه همراه کرد
سواری سراینده و سرفراز		همی‌رفت با نامه‌ی خوشنواز
چو آن نامه برخواند پیروز شاه		برآشفت زان نامور پیشگاه
فرستاده را گفت برخیز و رو		به نزدیک آن مرد دیوانه شو
بگویش که تا پیش رود برک		شما را فرستاد بهرام چک
کنون تا لب رود جیحون تو راست		بلندی و پستی و هامون تو راست
من اینک بیارم سپاهی گران		سرافراز گردان جنگ آوران
نمانم مگر سایه‌ی خوشنواز		که باشد بروی زمین بر دراز
فرستاده آمد بکردار گرد		شنیده سخنها همه یاد کرد
همی‌گفت یک چند با خوشنواز		ازان شاه گردنکش و دیرساز
چو گفتار بشنید و نامه بخواند		سپاه پراگنده را برنشاند
بیاورد لشکر به دشت نبرد		همان عهد را بر سر نیزه کرد
که بستد نیایش ز بهرامشاه		که جیحون میانجیست ما را به راه
یکی مرد بینادل و چرب‌گوی		ز لشکر گزین کرد با آبروی
بدو گفت نزدیک پیروز رو		به چربی سخن‌گوی و پاسخ شنو
بگویش که عهد نیای تو را		بلند اختر و رهنمای تو را
همی بر سر نیزه پیش سپاه		بیارم چو خورشید تابان به راه
بدان تا هر آنکس که دارد خرد		به منشور آن دادگر بنگرد
مرا آفرین بر تو نفرین بود		همان نام تو شاه بی‌دین بود
نه یزدان پسندد نه یزدان‌پرست		نه اندر جهان مردم زیردست
که بیداد جوید کسی در جهان		بپیچد سر از عهد شاهنشهان
به داد و به مردی چو بهرام شاه		کسی نیز ننهاد بر سر کلاه
برین بر جهاندار یزدان گواست		که او را گوا خواستن ناسزاست
که بیداد جوید همی جنگ من		چنین با سپه کردن آهنگ من
نباشی تو زین جنگ پیروزگر		نیابی مگر ز اختر نیک بر
ازین پس نخواهم فرستاد کس		بدین جنگ یزدان مرا یار بس
فرستاده با نامه آمد چو گرد		سخنها به پیروز بر یاد کرد
چو برخواند آن نامه‌ی خوشنواز		پر از خشم شد شاه گردن فراز
فرستاده را گفت چندین سخن		نگویم جهاندیده مرد کهن
که از چاچ یک پی نهد نزد رود		به نوک سنانش فرستم درود
فرستاده آمد بر خوشنواز		فراوان سخن گفت با او به راز
که نزدیک پیروز ترس خدای		ندیدم نبودش کسی رهنمای
همه دیدمش جنگ جوید همی		به فرمان یزدان نگوید همی
چو بشندی زو این سخن خوشنواز		به یزدان پناهید و بردش نماز
چنین گفت کای داور داد و پاک		تویی آفریننده‌ی هور و خاک
تو دانی که پیروز بیدادگر		ز بهرام بیشی ندارد هنر
پی او ز روی زمین برگسل		مه نیرو مه آهنگ جانش مه دل
سخنهای بیداد گوید همی		بزرگی به شمشیر جوید همی
به گرد سپه بر یکی کنده کرد		سرش را بپوشید و آگنده کرد
کمندی فزون بود بالای اوی		همان سی ارش کرده پهنای اوی
چو این کرده شد نام یزدان بخواند		ز پیش سمرقند لشکر براند
وزان روی سرگشته پیروز شاه		همی‌راند چون باد لشکر به راه
وزین روی پر بیم دل خوشنواز		چنین تا برکنده آمد فراز
برآمد ز هردو سپه بوق و کوس		هوا شد ز گرد سپاه آبنوس
چنان تیرباران بد از هر دو روی		که چون آب خون اندر آمد به جوی
چو نزدیکی کنده شد خوشنواز		همی‌گفت با داور پاک راز
وزان روی چون باد پیروزشاه		همی‌تاخت با خوارمایه سپاه
چو آمد به نزدیکی خوشنواز		سپهدار ترکان ازو گشت باز
عنان را بپیچید و بنمود پشت		پس او سپاه اندر آمد درشت
برانگیخت پس باره پیروزشاه		همی‌راند با گرز و رومی کلاه
به کنده در افتاد با چند مرد		بزرگان و شیران روز نبرد
چو نرسی برادرش و فرخ قباد		بزرگان و شاهان فرخ نژاد
برین سان نگون شد سر هفت شاه		همه نامداران زرین کلاه
وزان جایگه شاددل خوشنواز		به نزدیکی کنده آمد فراز
برآورد زان کنده هر کس که زیست		همان خاک بربخت ایشان گریست
بزرگان و پیکارجویان هران		کسی را که در کنده آمد زمان
شکسته سر و پشت پیروزشاه		شه نامداران با تاج و گاه
ز شاهان نبد زنده جز کیقباد		شد آن لشکر و پادشاهی بباد
همی‌راند با کام دل خوشنواز		سرافراز با لشکر رزمساز
به تاراج داده سپاه و بنه		نه کس میسره دید و نه میمنه
ز ایرانیان چند بردند اسیر		چه افگنده بر خاک و خسته به تیر
نباید که باشد جهانجوی زفت		دل زفت با خاک تیره‌ست جفت
چنین آمد این چرخ ناپایدار		چه با زیردست و چه با شهریار
بپیچاند آن را که خود پرورد		اگر تو شوی پاسبان خرد
نماند برین خاک جاوید کس		تو را توشه از راستی باد و بس
چو بگذشت برکنده بر خوشنواز		سپاهش شد از خواسته بی‌نیاز
به آهن ببستند پای قباد		ز تخت و نژادش نکردند یاد
چو آگاهی آمد به ایران سپاه		ازان کنده و رزم پیروز شاه
خروشی برآمد ز کشور بدرد		ازان شهر یاران آزادمرد
چو اندر جهان این سخن گشت فاش		فرود آمد از تخت زرین بلاش
همه گوشت بازو به دندان بکند		همی‌ریخت بر تخت خاک نژند
سپاهی و شهری ز ایران بدرد		زن و مرد و کودک همی مویه کرد
همه کنده موی و همه خسته روی		همه شاه‌جوی و همه راه‌جوی
که تا چون گریزند ز ایران زمین		گرآیند لشکر ازان دشت کین