سه شنبه, ۲۹ اسفند, ۱۴۰۲ / 19 March, 2024
مجله ویستا
طبقهبندی نثر دری
نثر فارسى درى بعد از اسلام از لحاظ سبک و شيوهٔ انشاء بهطور کلى به شش طبقه مُنقَسِم مىشود و اکنون فهرست آن را ذکر مىکنيم: |
۱. دورهٔ سامانى (۳۰۰-۴۵۰) هجري. |
۲. دورهٔ غزنوى و سلجوقى اول (۴۵۰-۵۵۰) هجري. |
۳. دورهٔ سلجوقى دوم و خوارزمشاهيان - نثر فنى (۵۵۰-۶۰۰) هجري. |
۴. دورهٔ سبک عراقى و نثر صنعتى (۶۰۰-۱۲۰۰) هجري. |
۵. دورهٔ بازگشت ادبى (۱۲۰۰-۱۳۰۰) هجري. |
۶. دورهٔ سادهنويسى (۱۳۰۰ تا به امروز). |
اکنون خلاصهٔ اختصاصات هر دوره و نمونهٔ کتب هر عصرى ذکر مىشود: |
- در دورهٔ سامانى نثر فارسى ساده و موجز و بىصنعت و مُرسل بوده و لغات فارسى بر لغات عربى مىچربيده است و نمونهٔ کامل آن تاريخ بلعمى و حدودالعالم است. |
- در دورهٔ غزنوى و سلجوقيِ اول - نثر عربى فارسى اثر کرده جملهها طولانى شده و لغات عربى رو به زيادى گذاشت - نمونهٔ آن تاريخ بيهقى و کليله و دمنه است. |
- دو دورهٔ سلجوقى دوم و خوارزميان - موازنه و سجع و تکلفات و صنايع بديعيه در نثر زياد شده است - نمونهٔ آن مقامات حميدى و مرزباننامه است. |
- در دورهٔ سبک عراقى و نثر صنعتى - تکلّفات بديعى زيادتر گرديد و لغات عربى مشکل، و اصطلاحات علمى نيز افزونى گرفت و نثر را مشکل و فهم آن را دشوار ساخت. نفثةالمصدور زيدرى - التوسل الى الترسل بهاءالدين و نثر لبابالالباب و جوامع الحکايات عوفى و تاريخى يمينى ترجمهٔ جرفادقانى و جهانگشاى جوينى و تاريخ وصّاف تأليف اديب عبدالله است. |
- در دورهٔ بازگشت ادبى - تقليد از نثر زيباى گلستان سعدى و نثر خوارزمى و نثر تاريخ بيهقى رواج گرفت و نمونهٔ آن مُنشآت قائممقام و ناسخالتواريخ سپهر و مؤلّفات هدايت و نامهٔ دانشوران است. |
- در دورهٔ سادهنويسى - نثر ساده و فصيح رواج گرفت و نمونهٔ آن رسالههاى ملکم و ترجمهٔ حاج باباى اصفهانى و کتاب احمد طالبوف و ساير مؤلّفات او و کتاب ابراهيمبيک و افسانههاى کنت و سهتفنگدار ترجمهٔ محمدطاهرميرزا و ساير کتب اين دوره است که مقالات جرايد مهم فارسى از آن جمله است. |
همچنین مشاهده کنید