|
|
|
| موقعيت جغرافيايى و تقسيمات سياسى استان
|
|
| استان خراسان با مساحتى معادل ۳۳۵۳۱۳ کيلومتر‌مربع، وسيع‌ترين استان کشور است، و حدود يک پنجم مساحت ايران را تشکيل مى‌دهد. اين استان از شمال و شمال شرقى به جمهورى ترکمنستان (به طول حدود ۷۰۰ کيلومتر)، از شرق به کشور افغانستان (به طول حدود ۶۰۰ کيلومتر)، از جنوب به استان سيستان و بلوچستان و از غرب و شمال غربى به استان‌هاى يزد، اصفهان، سمنان و گلستان محدود مى‌باشد.
|
|
| استان خراسان بين مدار جغرافيايى ۳۰ درجه و ۲۱ دقيقه تا ۳۸ درجه و ۱۷ دقيقهٔ عرض شمالى خط استوا، و ۵۵ درجه و ۲۸ دقيقه تا ۶۱ درجه و ۲۰ دقيقهٔ طول شرقى از نصف‌‌النهار گرينويچ، قرار گرفته است.
|
|
| براساس آخرين تقسيمات کشورى، استان خراسان داراى ۲۳ شهرستان، ۵۴ شهر، ۷۴ بخش، ۲۲۴ دهستان و ۷۹۹۶ آبادى داراى سکنه است. شهرستان‌هاى استان عبارتاند از : اسفراين، بجنورد، برداسکن، بيرجند، تايباد، تربت‌جام، تربت حيدريه، چناران، خواف، درگز، سبزوار، سرخس، شيروان، طبس، فردوس، فريمان، قاينات، قوچان، کاشمر، گناباد، مشهد، نهبندان و نيشابور.
|
|
| جغرافياى طبيعى و اقليم استان
|
|
| استان خراسان از نظر موقعيت طبيعى، به دو بخش شمالى و جنوبى تقسيم مى‌شود. بخش شمالى عموماً کوهستانى است که در دره‌ها و نواحى پست آن، دشت‌هاى حاصل‌خيزى به وجود آمده است و به دليل نزولات آسمانى کافى، شرايط مناسبى براى توسعهٔ کشاورزى و دامدارى احراز کرده است. بخش جنوبى از دشت‌هاى پست و وسيع با تپه‌‌هاى کم‌ارتفاع تشکيل شده است. بارش کم و در بعضى نواحى بسيار اندک، سبب فقر پوشش گياهى و نامساعد بودن خاک براى کشاورزى گرديده است.
|
|
| بلندترين نقطهٔ استان در کوههاى بينالود واقع در شمال نيشابور، با ارتفاع ۳۲۱۱ متر از سطح دريا است. پست‌ترين نقطهٔ استان نيز در شمال سرخس در حاشيهٔ مرز ايران و ترکمنستان با ارتفاع ۳۰۰ متر از سطح دريا واقع شده است. مهمترين ارتفاعات استان را کوههاى هزارمسجد و کپه‌داغ، در شمال استان و هم‌چنين ارتفاعات آلاداغ و بينالود در قسمت جنوب شرقى استان تشکيل مى‌دهند. اين ارتفاعات دنبالهٔ رشته‌کوه‌هاى البرز در شمال ايران‌اند و به رشته‌کوه‌هاى هندوکش افغانستان وصل مى‌شوند. ارتفاعات فوق در تنوع آب و هوايى و به ويژه بارش‌هاى محلى نقش مهمى دارد و سبب ايجاد تفاوت‌هاى اقليمى و طبيعى ناحيه‌اى در سطح استان خراسان مى‌شوند.
|
|
| استان خراسان در ناحيهٔ معتدل شمالى قرار گرفته است و به‌طور کلى، آب و هواى متغير دارد. دماى هواى استان از شمال به طرف جنوب افزايش مى‌يابد؛ ولى از ميزان بارش سالانهٔ آن کاسته مى‌شود. به‌طورکلى، آب و هواى استان را مى‌‌توان به شرح زير تقسيم‌بندى کرد:
|
|
| - آب و هواى سرد کوهستانى که در نواحى مرتفع استان (ارتفاعات آلاداغ - بينالود) مشاهده مى‌شود.
|
|
| - آب و هواى معتدل کوهستانى که در مناطق بجنورد، قوچان، شيروان و نواحى جنوبى بينالود، ارتفاعات کپه‌داغ - هزار مسجد و قسمتى از شهرستان مشهد مشاهده مى‌شود.
|
|
| - آب و هواى نيمه‌بيابانى ملايم (کوهپايه‌اي) که عمدتاً در کوهپايه‌‌هاى استان ديده مى‌شود و مهمترين ويژگى آن تغيير درجهٔ حرارت است. قائنات در قلمرو اين آب و هوا قرار دارد.
|
|
| - آب و هواى گرم و خشک بيابانى که در نواحى جنوبى استان وجود دارد و حدود ۵۰ درصد از مساحت استان را زير پوشش قرار مى‌دهد.
|
|
| به استناد گزارش ايستگاه‌هاى هواشناسى استان، متوسط سالانهٔ روزهاى يخبندان در سطح استان ۷۰ روز است که بيش‌ترين ميزان با ۹۲ روز به شهرهاى نيشابور و تربت حيدريه اختصاص دارد و کم‌ترين آن با ۱۲ روز يخبندان، به شهر طبس مربوط است.
|
|
| براساس گزارش ايستگاه سينوپتيک شهر مشهد، متوسط درجهٔ حرارت هوا در استان خراسان بين ۱۳/۶ و ۱۷ درجهٔ سانتى‌گراد است. حداقل درجهٔ حرارت ۲۸- درجه و حداکثر آن براساس گزارش ايستگاه سبزوار ۴۵/۵ درجه مى باشد که ۷۳/۵ درجه اختلاف دما بين حداقل و حداکثر دماى سالانه در اين استان را نشان مى‌دهد. براساس همين گزارش، متوسط ميزان بارندگى در سطح استان ۲۱۸/۵۵ ميلى‌متر است.
|
|
| استان خراسان همواره در معرض جريان‌هاى هوايى متغير قرار دارد و همين شرايط سبب اختلاف شديد درجهٔ حرارت در اين استان شده است.
|
|
| جريان‌هاى هوايى و بادهاى مهم اين منطقه عبارتاند از:
|
|
| - باد پرفشار سيبرى: که در اواخر فصل پاييز تا اوايل بهار از طريق شمال شرق وارد کشور مى‌شود و شمال خراسان را تحت تأثير قرار مى‌دهد.
|
|
| - جريان‌هاى مديترانه‌اى: که از اقيانوس اطلس و درياى مديترانه سرچشمه مى‌گيرد و به دليل جذب رطوبت از درياى مديترانه، از نظر رطوبت غنى است و در صورت تلفيق با توده‌هاى هوايى که از درياى خزر به سمت استان خراسان حرکت مى‌کنند، به مقدار بارندگى آن افزوده مى‌شود. اين تودهٔ هوا هنگامى که به بيابان‌هاى شمال شرقى و شمال خراسان مى‌رسد، خصوصيات دريايى و مرطوب خود را کاملاً از دست مى‌دهد.
|
|
| - تودهٔ هواى بيابانى: که منشأ آن عربستان و کويرها است و در افزايش دما نقش مهمى دارد. اين تودهٔ هوا به دليل رطوبت بسيار اندک، فاقد توان باران‌زايى است و معمولاً با گرد و غبار همراه است. به طور کلى، مناسب‌ترين فصول مسافرت به استان خراسان (از نظر اقليم) بهار و تابستان است؛ ولى در زمستان و پاييز نيز، به ويژه جنوب استان خراسان، شرايط مساعدى براى مسافرت و اقامت دارد.
|
