استان زنجان

موقعيت جغرافيايى و تقسيمات سياسى استان

استان زنجان که آن را فلات زنجان نيز مى‌نامند، در ناحيهٔ مرکزى شمال غربى ايران واقع شده است. اين استان در ۴۷ درجه و ۱۰ دقيقه تا ۵۰ درجه و ۵ دقيقهٔ طول شرقى و ۳۵ درجه و ۲۵ دقيقه تا ۳۷ درجه و ۱۰ دقيقهٔ عرض شمالى خط استوا، با مساحتى نزديک به ۳۶۹‚۳۹ کيلومترمربع قرار گرفته است.

استان زنجان از شمال به استان‌هاى اردبيل و گيلان؛ از شرق به استان قزوين؛ از جنوب به استان همدان؛ از جنوب غربى و غرب به استان‌هاى کردستان و آذربايجان غربى و آذربايجان شرقى محدود است و از جملهٔ استان‌هايى است که به تنهايى با ۷ استان کشور همسايه و همجوار است.

استان زنجان براساس آخرين تقسيمات کشورى، داراى ۳ شهرستان، ۱۳ بخش، ۸ شهر، ۴۴ دهستان و ۹۸۱ آبادى داراى سکنه است. شهرستان‌هاى اين استان عبارت‌‌اند از : زنجان، ابهر و خدابنده.

جغرافياى طبيعى و اقليم استان

استان زنجان دو منطقهٔ کوهستانى و جلگه‌اى تشکيل يافته است. مناطق کوهستانى اين استان اغلب داراى قله‌هاى مرتفعى هستند و در نواحى شمالى شهرستان زنجان، بخش‌هاى مرکزى، طارم عليا، طارم سفلا، ماه‌‌نشان، ايلات قاقازان و در غرب و جنوب غربى آن، شهرستان خدابنده (قشالاقات افشار) قرار گرفته‌‌اند. ساير نقاط استان از مناطق جلگه‌اى يا دشت‌هاى آن را در بر مى‌گيرند.

دشت زنجان با وسعت قابل‌توجهى از شمال به ارتفاعات طارم و از جنوب به ارتفاعات سلطانيه که در حدود ۱۷۰۰ تا ۲۹۰۰ متر ارتفاع دارند، محدود شده است. اين دشت مانند يک نوار طولانى از سه‌راهيِ تاکستان تا نزديک ميانه کشيده شده است و رودخانه‌هاى زنجان‌رود در قسمت غرب، و خرمدره در جهت شرق آن جريان دارند. در ناحيهٔ‌ جنوب زنجان نيز دشت آبرفتى نسبتاً مسطح و وسيعى گسترده است که به ارتفاعات سلطانيه در شمال، و ارتفاعات قيدار در جنوب محدود مى‌شود. رودخانهٔ سجاس‌رود در اين ناحيه از حوالى روستاى سجاس به سوى غرب جارى است. در استان زنجان رودخانه‌هاى متعددى جريان دارند که مهم‌ترين و پرآب‌ترين آن‌ها، رودخانهٔ قزل‌اوزن با شاخه‌هاى فراوان است.

استان زنجان با توجه به تأثير ناهموارى‌ها، و تماس غيرمستقيم با تودهٔ هواى مرطوب غربى و شمال، و صرف‌نظر از خصوصيات محلى و عرض جغرافيايى، ‌ دو نوع آب‌ و هواى متفاوت دارد:

- آب و هواى کوهستانى که نواحى قيدار زنجان و ابهر را در بر مى‌گيرد و زمستان‌هاى سرد و پربرف و تابستان‌هاى معتدل از ويژگى‌هاى آ‌ن است.

- آب و هواى گرم و نيمه‌مرطوب منطقهٔ طارم عليا که تابستان‌هاى گرم و زمستان‌هاى ملايم دارد و از درجهٔ رطوبت و ميزان بارندگى قابل‌توجهى نيز برخوردار است.

براساس داده‌هاى ايستگاه هواشناسى استان زنجان، ميانگين ميزان بارندگى در اين استان، سالانه ۳۲۳ ميلى‌متر و ميانگين تعداد روزهاى يخبندان آن در طول سال، ۱۱۵ روز است. حداکثر مطلق دما در شهر زنجان ۴۰ و حداقل آن ۲۹/۶- درجهٔ سانتى‌گراد ثبت شده است. فصل‌هاى بهار و پاييز اين استان نسبتاً کوتاه‌اند، و عبور از فصل زمستان به تابستان و از تابستان به زمستان نسبتاً سريع صورت مى‌گيرد. فصل سرماى منطقه از اوايل آذرماه با بارش برف‌هاى پياپى که سراسر استان و به ويژه ارتفاعات را مى‌پوشاند، ‌ آغاز مى‌شود و معمولاً تا اواخر فروردين‌ماه ادامه مى‌يابد. بارندگى‌هاى استان عمدتاً در فصل‌هاى پاييز، زمستان و بهار به وقوع مى‌پيوندد و ميزان بارندگى در بهار و زمستان بيش‌تر از ديگر فصل‌ها است. مدت ماه‌هاى خشک استان نسبتاً زياد است؛ به طورى که معمولاً حدود ۵ تا ۶ ماه طول مى‌کشد.

مهم‌ترين بادهاى استان مشتمل بر باد سرمه (مه) و باد گرم است. باد مه از جانب شمال و شمال غربى مى‌وزد، و باد گرم که از جانب شرق استان مى‌وزد، موجب افزايش تبخير، کاهش رطوبت و افزايش دماى هوا در تابستان و بهار مى‌شود. با وجود اين، فصل‌هاى بهار و تابستان مناسب‌ترين زمان سفر جهت گذراندن اوقات فراغت در اين استان است. سرسبزى و زيبايى طبيعت استان زنجان در اين دو فصل وصف‌ناپذير است.