وضعیت اجتماعی و اقتصادی استان

وضعيت اجتماعى و اقتصادى استان

براساس نتايج سرشمارى عمومى نفوس و مسکن مرکز آمار ايران در آبان‌ماه ۱۳۷۵، جمعيت استان قم در آبان برابر ۰۴۴‚۸۵۳ نفر بوده است. از اين تعداد ۹۱/۱۶ درصد در نقاط شهرى، ۸/۸۲ درصد در نقاط روستايى سکونت داشته و بقيه غيرساکن بوده‌اند. در همين سال از کل جمعيت استان ۱۹۰‚۴۳۷ نفر مرد و ۸۵۴‚۴۱۵ نفر زن بوده‌اند. به عبارت ديگر، در اين استان در مقابل هر ۱۰۰ نفر زن، ‌ ۱۰۵ نفر مرد وجود داشته است. از جمعيت اين استان ۴۰/۴ درصد در گروه سنى کمتر از ۱۵ سال، ۵۵/۵۶ درصد در گروه سنى ۶۴-۱۵ سال و ۳/۹۲ درصد در گروه سنى ۶۵ سال و بيشتر قرار داشته‌اند و سن بقيه افراد نيز نامشخص بوده است.

از کل جمعيت استان ۹۹/۷۶ درصد را مسلمانان تشکيل مى‌دهند. اين نسبت در نقاط شهرى ۹۹/۷۵ درصد و در نقاط روستايى ۹۹/۹۴ درصد است.

در فاصله سال‌هاى ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۵ حدود ۲۱۸‚۱۳۷ نفر به استان وارد و يا در داخل آن جابه‌جا شده‌اند. محل اقامت قبلى ۷۷/۸۰ درصد مهاجران از ساير استان‌ها و ۱۰/۳۹ درصد آن‌ها در شهرستان محل سرشمارى بوده است. محل اقامت قبلى بقيه افراد، خارج از کشور يا اظهار نشده بوده است. مقايسه محل اقامت قبلى مهاجران با محلى که در آن سرشمارى شده‌اند نشان مى‌دهد، ۳۳/۶۲ درصد از روستا به شهر، ۴۷/۷۱ درصد از شهر به شهر، ۱/۵۷ درصد از روستا به روستا و ۵/۲۹ درصد از شهر به روستا در طى سالهاى ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۵ مهاجرت کرد‌ه‌اند.

در آبان‌ماه ۱۳۷۵ از ۰۶۰‚۷۳۹ نفر جمعيت ۶ سال و بيشتر استان، ۸۱/۸۷ درصد باسواد بوده‌اند. نسبت باسوادى در گروه سنى ۱۴-۶ سال ۹۵/۹۸ درصد و در گروه سنى ۱۵ سال و بيشتر ۷۵/۴۵ درصد بوده است. در بين افراد لازم‌التعليم (۱۴-۶ سال) نسبت باسوادى در نقاط شهرى ۹۶/۲۵ درصد و در نقاط روستايى ۹۳/۰۵ درصد بوده است. در اين استان نسبت باسوادى در بين مردان ۸۶/۵۵ درصد و در بين زنان ۷۶/۹۵ درصد بوده است. اين نسبت در نقاط شهرى براى مردان و زنان به ترتيب ۸۷/۵۷ درصد و ۷۸/۲۸ درصد و در نقاط روستايى ۷۶/۶۲ درصد و ۶۳ درصد بوده است.

براساس سرشمارى عمومى نفوس و مسکن سال ۱۳۷۵، در استان قم افراد شاغل و افراد بيکار (جوياى کار) در مجموع ۳۲/۳۹ درصد از جمعيت ده سال و بيشتر را تشکيل مى‌داده‌اند. اين نسبت در نقاط شهرى ۳۱/۶۰ درصد و در نقاط روستايى ۴۰/۱۵ درصد بوده است. از جمعيت فعال اين استان ۹۰/۳۴ درصد را مردان و ۹/۶۶ درصد را زنان تشکيل مى‌داده‌اند. بيش‌ترين ميزان فعاليت مربوط به گروه سنى ۴۴-۴۰ سال با ۵۰/۷۵ درصد و کم‌ترين ميزان مربوط به گروه سنى ۱۴-۱۰ سال با ۴/۳۲ درصد بوده است. بالاترين ميزان فعاليت براى مردان مربوط به گروه سنى ۴۴-۴۰ سال با ۹۰/۵۴ درصد و براى زنان مربوط به گروه سنى ۲۴-۲۰ سال با ۱۰/۲۸ درصد بوده است.

بر طبق همين سرشمارى، از شاغلان ۱۰ سال و بيشتر استان ۸/۲۳ درصد در گروه عمده کشاورزى، ۴۶/۲۵ درصد در گروه عمده خدمات و ۴۲/۵۶ درصد در گروه عمده صنعت و ۲/۹۶ درصد نيز در ساير گروه‌هاى اقتصادى به کار اشتغال داشته‌اند. اين نسبت‌ها در نقاط شهرى به ترتيب ۳/۴۷، ۴۸/۷۴، ۴۴/۷۸ و ۳ درصد و در نقاط روستايى ۴۴/۳۲، ۲۷/۴۱، ۲۵/۶۹ و ۲/۵۸ درصد بوده است. توزيع نسبى شاغلان ۱۰سال و بيشتر، برحسب گروه‌هاى عمده فعاليت نشان مى‌دهد که در نقاط شهرى گروه عمده خدمات و در نقاط روستايى گروه عمده کشاورزى بيشترين تعداد افراد شاغل را به خود اختصاص داده‌اند.

اساس اقتصاد استان قم بر پايه کشاورزى، دامدارى و صنعت ‌(دستى و ماشيني) استوار گرديده است. کشاورزى در اين استان به صورت تلفيقى انجام مى‌گيرد. بدين صورت که هر کشاورز علاوه بر فعاليت در بخش کشاورزى، قطعه زمينى را نيز به احداث باغ اختصاص داده و يا تعدادى گوسفند و بز نگهدارى مى‌کند. فرآورده‌هاى کشاورزى استان شامل: گندم، جو، پنبه، چغندرقند، ذرت‌، آفتابگردان و تره‌بار است که در ميان محصولات فوق، کشت جو از اهميت زياد برخوردار است. آب اراضى کشاورزى از رودخانه‌هاى قم‌رود و قره‌چاى تأمين مى‌شود.

باغدارى نيز از جمله فعاليت‌هاى مردم استان قم است و مهم‌ترين محصولات باغى آن عبارتند از: آلبالو، انار، ‌ گيلاس، آلوچه و آلو، هلو، زردآلو، انجير، ‌ گردو، فندق، بادام و سنجد که بعضى به صورت تازه و بعضى به صورت خشکبار صادر مى‌‌گردد.

دامدارى نيز از دير زمان در استان قم رايج بوده و برخى از ايلات و عشاير استان‌هاى غربى کشور زمستان‌ها را در اين استان مى‌گذرانند. علاوه بر اين‌ها پرورش گاو و گوسفند به صورت صنعتى و سنتى نيز در سطح استان رونق قابل توجهى دارد. پرورش طيور نيز در استان رواج دارد و به دو روش سنتى و صنعتى صورت مى‌گيرد.

در زمينهٔ صنعت، ‌ استان قم با توجه به امکاناتى که در سال‌هاى اخير در آن به وجود آمده است و بين دو قطب «صنايع مونتاژى و وابسته در تهران» و «صنايع نسبتاً بنيادى در اصفهان» قرار گرفته، به محل فعاليت صنعتگران در رشته‌هاى ميانى و معدنى تبديل شده است. صنايع کانى غيرفلزى پايه و اساس صنعت استان قم را تشکيل مى‌دهند و توليدات آن‌ها به اقصى نقاط کشور صادر مى‌گردد. به طورى که در حال حاضر بيش از هزار واحد توليدى در قم مشغول به توليد گچ، ‌ آجر، آهک، سنگ و پودر سنگ مى‌باشد و محصولات آن‌ها علاوه بر تأمين نيازهاى استان به ساير نقاط به ويژه تهران نيز صادر مى‌گردد. در مراحل بعدى صنايع غذايى، شيميايى، ‌ دارويى، ‌ چوبى، فلزى، نساجى و سلولزى قرار دارد که شامل تعداد زيادى کارخانجات و کارگاه‌هاى مختلف مى‌شود.

از ديگر فعاليت‌هاى اقتصادى استان قم صنايع دستى است که اهم آن‌‌ها مشتمل بر: قالى‌بافى، ‌ منبت‌کارى، ‌ درودگرى و تهيه سوهان است و در اين ميان منبت‌کارى و قالى‌بافى اهميت ويژه‌اى دارد، ‌ به طورى که قالى‌هاى طرح قم از ارزش خاصى برخوردار است و در بازارهاى داخل و خارج از کشور طرفداران زيادى دارد.