گرگان، استان گلستان

بندر تركمن

شهرستان بندر ترکمن هر چند به لحاظ تاريخى قدمت زيادى ندارد ، ولى به لحاظ اقتصادى و ارتباطات از نواحى مهم استان محسوب مى‌شود. اين شهر در سال ۱۳۰۶ شمسى در محلى که قرارگاه نظاميان براى سرکوبى عشاير ترکمن بود ، به دستور رضاشاه احداث و به نام بندرشاه نام‌گذارى شد. در جنگ جهانى دوم ، راه‌آهن سراسرى ايران به اين شهر متصل شد. محل فعلى بندر ترکمن امتداد بخشى از شهرستان گرگان بود که پس از پيروزى انقلاب اسلامى به شهرستان مستقلى تبديل شد. عواملى همچون اجراى سياست اسکان عشاير ترکمن ، احداث خط راه‌آهن سراسرى ، ايجاد فعاليت‌هاى بندى و احداث اسکله بارگيرى ، پيدايش سازمان‌ها و مؤسسات دولتى و ايجاد تسهيلات شهرى ، از جمله عوامل مؤثر در توسعه شهر بندر ترکمن محسوب مى‌شوند.

علي‌آباد

على‌آباد کتول روستائى از دهستان کتول بود که در کوهپايه‌هاى شمالى البرز شرقى قرار داشت. اين روستا به علت سکونت على محمد خان و استقرار در مسير راه اصلى (گلستان - مشهد) و حاصلخيزى زمين‌ها ، توجه مهاجران را جلب کرد و موجبات توسعهٔ‌ آن را فراهم آورد و امروزه به نام شهر على‌آباد معروف است. ناحيهٔ تفريحى پارک جنگلى کبود وال در نزديکى اين شهر واقع شده است.

كردكوى

نام قديمى کردکوى «تميشه» بوده که به بخش غربى گرگان اطلاق مى‌شده است. در اواخر دورهٔ‌ تيموريان و اوايل دورهٔ صفويه ، گروهى از عشاير کردستان به اين محل کوچانده شدند. به همين لحاظ ابتدا به کرد‌محله و سپس به کردکوى معروف گرديد.

گرگان

تحت عنوان گرگان دو شهر گرگان قديم يا جرجان و گرگان فعلى يا استرآباد مورد توجه قرار مى‌گيرد. گرگان قديم يا جرجان در ۳ کيلومترى شمال گنبد کاووس (گنبد قابوس) فعلى قرار داشت. شهر گنبد قابوس که پس از جرجان به وجود آمد ، جزو ناحيه گرگان قديم محسوب مى‌شود. اين شهر در گذشته مرکز «ترکمن صحرا» بود و در اثر حملات مغول و سپس تيمور ، رو به ويرانى نهاد و کم‌کم قابوس فعلى در نزديک آن رو به ترقى و توسعه نهاد. مطالعات انجام شده نشان مى‌دهد که در قديم شهرى به نام گرگان (جرجان) که رودخانهٔ گرگان نيز از ميان آن مى‌گذشت وجود داشت که نيمهٔ شرقى آن را گرگان و نيمه غربى آن را «بکرآباد» مى‌ناميده‌اند. اين شهر در قرن چهارم هجرى قمرى مخصوصاً در زمان شمس‌المعالى قابوس بن وشمگير اهميت و شکوه خاصى داشت. در اين دوره دانشمندانى همچون بوعلى‌سينا ، ابوريحان بيرونى و ابوبکر خوارزمى در اين شهر پيرامون مسائل علمى به بحث و مجادله مى‌پرداختند. اين شهر از قرن چهارم هجرى قمرى به بعد اهميت خود را کم‌کم از دست داد و در اثر حملهٔ مغول تخريب و در دوره‌هاى بعد به خرابه‌اى مبدل گشت. گرگان قديم (جرجان) يکى از پايتخت‌هاى آل زياريان بود. آرامگاه قابوس زيارى که فعلاً در سمت شمال شهر گنبد واقع شده است ، در زمان قديم داخل شهر جرجان قرار داشت. گرگان در دورهٔ قبل از اسلام نيز يکى از ايالت‌هاى مهم ايران محسوب مى‌شد که در بيشتر ادوار ، ايالتى مستقل به حساب مى‌آمد ، ولى در بعضى از دوره‌ها جزو پارت و خراسان بوده است. در دورهٔ هخامنشيان ، پدر داريوش اول مدتى حکمران آنجا بود. اين شهر تا اواخر دورهٔ‌ قاجاريه به نام استرآباد مشهور بود و بعد از دورهٔ‌ قاجاريه گرگان ناميده شد. استرآباد را در زمان صفويه دارالمومنين مى‌ناميدند ، زيرا سادات زيادى در آنجا سکنى و حکومت داشتند. در زمان نادر به علت هجوم ترکمن‌ها بارويى بر گرد آن کشيدند. مزار معروف به گور سرخ - قبر يکى از فرزندان حضرت على (ع) - در آنجاست. در دورهٔ قاجاريه ، ‌ اين ناحيه مرکز ايل قاجار بود. بعد از آن به تدريج جلوه‌هاى شهرى جديد و مدرن در آن نفوذ کرد و در دهه‌هاى اخير به اوج خود رسيد.

گنبد كاووس

نام اين شهر از نام «قابوس بن وشمگير» - يکى از حاکمان آل‌زيار - (۴۰۳-۳۶۶ هـ.ق) گرفته شده است که از سال ۳۱۵ تا ۴۷۰ هجرى قمرى در گرگان و طبرستان حکومت داشتند. جرجان در اثر تهاجمات تيموريان و مغول‌ها از بين رفت و بعداً شهر گنبد بنا گرديد که در سال ۱۳۱۶ هجرى شمسى گنبد کاووس ناميده شد. نقشهٔ‌ اصلى اين شهر در اوايل سلطنت رضاخان توسط مهندسان آلمانى طراحى و به مرحله اجرا گذاشته شد و از شهرهايى است که با اصول شهرسازى مدرن طراحى شده و فاقد هر گونه معابر تنگ و پرپيچ و خم است. اين شهر امروزه از شهرهاى زيبا و ديدنى استان گلستان محسوب مى‌شود.

مينو دشت

ناحيه مينودشت در گذشته کبود جامه و تا سال ۱۳۱۸ هـ.ش حاجى‌لر خوانده مى‌شد. در نيمه دوم اين سال به مينودشت تغيير نام داد و در سالهاى اخير به شهرستان مستقلى تبديل شد. دربارهٔ نامگذارى اين شهر به حاجى‌لر ، گفته‌اند که محمدحسن خان جلاير اعلام استقلال کرد و خود را فرمانرواى اين ناحيه خواند. پادشاه ايران براى سرکوبى او لشکر فرستاد ، وى به دژ ماران پناه برد. يکى از معتمدين او به نام حاجى ، با گرفتن رشوه از فرمانده لشکر اعزامى ، محمد حسن خان را به دام انداخت. ماران کوه و پيرامون آن ، به عنوان پاداش به حاجى واگذار شد و از اين زمان ، اين سرزمين را «حاجى‌لر» ناميدند. در حال حاضر مينودشت از شهرهاى زيبا و ديدنى استان گلستان است.