|
|
|
| چشمهٔ گراب به فاصلهٔ يک کيلومترى جنوب جادهٔ مشهد به نيشابور در ۴۹ کيلومترى مشهد واقع شده است. مظهرهاى چشمه در نقاط مختلف به فاصلهٔ حداکثر ۵۰۰ متر از يکديگر بر روى بلندى‌هايى با آبدهى متفاوت و گاز کم و زياد مشاهده مى‌شوند. شکل خارجى برخى از چشمه‌ها ، از دور به صورت تپه‌‌هاى مخروطى شکل يا دايره به قطر حداکثر ۸ متر و به ارتفاع تقريبى ۳۰ متر از سطح زمين است. برخى ديگر به شکل دهانه‌اى کوچک که سطح آب در داخل آن نمايان است ، ديده مى‌شوند.
|
|
| آب اين چشمه از دستهٔ آبهاى کلرورهٔ سديک آهن‌دار و هيپوترمال با باقى‌ماندهٔ خشک زياد و اسيديتهٔ زياد مى‌باشد. وجود املاح کلر و سولفات فراوان و نيز ترکيبات به حد اشباع در آب نشان‌دهندهٔ ارتباط آب با منابع غنى زيرزمينى از اين مواد مى‌باشد. اين نوع ترکيبات بيش‌تر در زمين‌هاى دورهٔ ترياس در درياها باقى مانده‌اند. اين نوع آب‌ها افزايندهٔ ادرار (مُدِر)اند ، و در نتيجه به دفع مواد زايد کمک مى‌کنند. ازدياد ترشحات بزاق ، معده ، صفرا و پانکراس (لوزالمعده) از ديگر خاصيت‌هاى درمانى اين آب‌ها است. هم‌چنين اين آب‌ها در درمان بيمارىهاى مفصلى سودمندند.
|
|
|
|
| چشمه آب گرم محلات از نوع آبهاى گرم عمقى است که بيش‌تر از بخار خميره سنگ‌هاى سوزان درون پوسته زمين به وجود مى‌آيد و به سطح زمين مى‌رسد. عمق اين نوع آبهاى گرم گاهى به ۰۰۰۲۰ متر و گرماى آنها متناسب با عمق و سرعت بالا آمدن ، گاهى به ۱۰۰ درجه سانتى‌گراد هم مى‌رسد.
|
|
| چشمه جوشان آب گرم محلات در شمال شرقى شهر محلات قرار گرفته است و از جمله مهم‌ترين آب معدنى استان مرکزى محسوب مى‌شود. اين چشمه از طريق يک جاده آسفالته به جاده دليجان - محلات متصل مى‌شود. از سمت شمال نيز به وسيله يک جاده شوسه به جاده آسفالته دودهک - خورهه و سپس به جاده اصلى قم - اصفهان متصل مى‌شود. چشمه آب گرم محلات از ديرباز مورد توجه سياحان بوده و همه ساله هزاران نفر از راه‌هاى دور يا نزديک به منظور درمان امراض پوستى و استخوانى به آن مراجعه مى‌کنند.
|
|
| آب اين چشمه از ترکيب آبهاى سولفاته ، کلسيک و از دسته آبهاى هيبرترمال با باقى مانده خشک زياد مى‌باشد که مدر بوده و در درمان بيمارىهاى نقرس ، کبدى ، صفراوى ، کليوى و دستگاه گوارش مصرف دارند. درجه حرارت آب اين چشمه ۵۰ درجه سانتى‌گراد است و افرادى که به بيمارى ريوى و قلبى مبتلا هستند نبايد از آب اين چشمه استفاده کنند. دوره استفاده از آب گرم محلات در فصل بهار و به ويژه تابستان است. در اين مکان تعداد زيادى مسافرخانه و حمام خصوصى و يک واحد مهمانسراى جهانگردى وجود دارد که از امکانات رفاهى مناسب برخوردار مى‌باشند.
|
|
|
|
| چشمه آب معدنى گراو در ۵ کيلومترى غرب تفرش قرار دارد. آب اين چشمه از نوع آبهاى بى‌کربناته کلسيک و کلروره سديک است. استفاده از آب اين چشمه براى درمان بيمارىهاى مختلف رايج است. مخصوصاً در بيمارىهاى دستگاه گوارش ، کاهش قند خون و دفع اسيد اوريک از آب اين چشمه استفاده مى‌شود. استحمام در آب اين چشمه باعث انبساط عروق مى‌شود و شبيه آب معدنى «روايا» در فرانسه است.
|
|
| چشمه آبگرم دهلران، دهلران
|
|
| در فاصلهٔ ۳ کيلومترى شهر دهلران چشمهٔ آبگرمى با خواص گوگردى قرار گرفته که از اهميت ويژه‌اى برخوردار است.
|
|
| چشمه اسد، بيله دره، سرعين، اردبيل
|
|
| در حدود ۱۰۰ مترى چشمه اول گل‌على واقع شده و آب آن بسيار زلال است. حرارت آب ۲۰ درجه و آبدهى چشمه در حدود يک ليتر در ثانيه است. در اين ناحيه تشکيلات آذرين ديده مى‌شود ، ولى با تشکيلات آذرين چشمه گل‌على تفاوت دارد.
|
|
| چشمه‌هاى معدنى «بيله‌دره» نيز همچون چشمه‌هاى سرعين يکى از منابع ثروت ملى ايران و از جمله کانون‌هاى مهم جذب جهانگرد به شمار مى‌رود. در صورت تأمين آسايش مسافران و استقرار تجهيزات لازم جهانگردى ، اين منطقه را مى‌توان به يک شهر زيباى سياحتى و تفريحى تبديل کرد.
|
|
|
|
| اين چشمه در فاصلهٔ چهار کيلومترى شمال شهر دماوند واقع شده و در دستهٔ آبهاى بى‌کربناته کلسيک است؛ آب چشمه سبک ، سرد و قابل آشاميدن است.
|
|
|
|
| چشمه معدنى ايلاوند در فاصله ۱۵ کيلومترى جنوب مشگين‌شهر از زمين مى‌جوشد. مظهر چشمه در پاى يک کوه واقع شده است که در دو نقطه مشخص ظاهر مى‌شود. سطح قسمت‌هايى از حوضچه را آهک پوشانده است.
|
|
| آب چشمه از دسته آبهاى کلروفسفاته و بيکربناته کلسيک گازدار گرم است.
|
|
| چشمه بوشلى، اردبيل ـ سراب
|
|
| چشمه معدنى بوشلى به فاصله ۴/۵ کيلومترى جاده اردبيل به سراب و در ۴۵ کيلومترى غرب اردبيل واقع شده است. مظهر چشمه بوشلى در مجاور رسوب‌هاى آهکى سختى است که آثار خروج آب در برخى نقاط آن ، در گذشته ، وجود دارد.
|
|
| آب چشمه بوشلى ، از دسته آبهاى کلرور - سديک و بيکربنات کلسيک گرم به همراه گاز است. از اين چشمه براى استحمام استفاده مى‌شود. حرارت آن ۴۹ درجه است و آب آن صاف و زلال و مزه‌اش نمکى و گزنده است. اهالى محل براى درمان رماتيسم و درد مفاصل و رفع خستگى از آن استفاده مى‌کنند.
|
|
|
|
| چشمه حکيم در حدود يک کيلومترى جنوب شرقى چشمه شفا واقع شده است. مظهر اين چشمه در دو نقطه همجوار يکديگر است و اطراف آنها با سنگ چينى به دو حوض محصور تبديل شده است. از يکى از حوض‌ها زنان و از حوض ديگر مردان استفاده مى‌کنند. به طور کلى منشاء آبهاى معدنى سليمانى و حکيم در رديف آبهاى معدنى سولفاته کلسيک خيلى گرم است و منشاء عميق زيرزمينى دارند.
|
|
| چشمه‌هاى معدنى آب گرم ناحيه محلات از نظر ترکيبات شيميايى به چشمه‌هاى معدنى سولفاته کلسيک «بان يردوبيگور» فرانسه شبيه است.گرمى و مقدار قابل ملاحظه کلسيم آنها خواص آرام‌بخش ، مدر ، ملين و ضد مسموميت دارد و از اين نظر در موارد زير مصرف مى‌شوند : در تمام تظاهرات عصبى مفصلى که به آرام‌بخش نياز باشد. حالات عصبى يا درد به ويژه در دوران يائسگي. روماتيسم‌ها به خصوص رماتيسم يائسگي. بزرگ‌ترين مشکل اين مجموعه فقدان آب سرد است.
|
|
| چشمه خاركلون (خاك لدون)، بويراحمد(ياسوج)
|
|
| اين چشمه در ۱۵ کيلومترى ياسوج واقع شده و داراى محوطه‌اى پوشيده از درختان بلوط است. مکان چشمه براى احداث کمپينگ ، اردوگاه و تأسيسات تفريحى نيز بسيار مناسب مى‌باشد.
|
|
| چشمه خلخال، هرو آباد، خلخال
|
|
| چشمه آب گرم معدنى خلخال در ۲۲ کيلومترى شمال غربى هروآباد و به فاصله ۹۶ کيلومترى ميانه از زمين خارج مى‌شود. اطراف چشمه را سنگ‌هاى آهکى و آذرين از نوع آندزيت پورفيريک پوشانده است. خروج آب از زمين در چند مظهر نزديک به هم به فاصله چند صد مترى جاده است.
|
|
| آب گرم خلخال از دسته آبهاى بيکربناته سديک گرم و گازدار است که در درمان بيمارىهاى مفصلى ، روماتيسم و عصبى مؤثر است.
|
|
| چشمه سردابه، وكيل آباد، اردبيل
|
|
| چشمه سردابه در يک کيلومترى شمال دهکده وکيل‌آباد در دره‌اى گسترده قرار دارد. فاصله آن تا اردبيل تقريباْ ۲۴ کيلومتر است.
|
|
| آب اين چشمه از کف استخر بزرگى که با گاز هيدروژن سولفوره همراه است از چندين شکاف طبيعى زمين بيرون مى‌آيد ، وارد استخر ديگرى مى‌شود و از آنجا به پايين دره جريان مى‌يابد. ارتفاع چشمه از سطح دريا ۱۸۲۰ متر است. آب کانى سردابه آبى است گوگردى و نيمگرم که حرارت آن ۳۶/۵ درجه ، PH آن ۵/۲ و هدايت الکتريکى آن براى ۲۰ درجه حرارت ۹۵۰ است. آب چشمه داراى بوى بد ، اما زلال است و مقدار آبدهى آن در حدود ۱۵ الى ۲۰ ليتر در ثانيه است. روى سنگ‌هاى کنار استخر و سنگ‌هاى مسير آب ، اندکى رسوب نخودى رنگ ديده مى‌شود که اين رسوب ، از املاح قليايى و مختصرى گوگرد تشکيل شده است.
|
|
| اهالى منطقه ، آب تنى در اين چشمه را براى درمان بيمارىهاى جلدى و پادرد مفيد مى‌دانند. در فصل تابستان ، انبوهى از مردم از شهرها و روستاهاى گوناگون براى استفاده از اين آب گرم معدنى ، به منطقه مى‌روند.
|
|
| آب گرم سردابه در رديف آبهاى سولفاته کلسيک و گوگردى است و انبوهى گازکربنيک دارد. آب سردابه رنگ کدر شيرى ، بوى هيدروژن سولفوره و مزه گزنده و شور دارد.
|
|
|
|
| اين چشمه در شمال شرقى چشمه شفا و در حدود يک کيلومترى آن بر دامنه کوهى قرار گرفته است. در اين محل يک قهوه‌‌خانه و ساختمانى وجود دارد که شامل دو حمام است. آب چشمه که در حدود ۵ ليتر در ثانيه است در جويى باريک و طبيعى جريان مى‌يابد و به دو حمام هدايت مى‌شود. آب چشمه پس از استفاده و خروج از حمام‌ها به طرف «مزرعه تخت» سرازير مى‌شود.
|
|
|
|
| اين چشمه آب گرم در بالاى تپه مجاور سرچشمه محلات در محلى نزديک تخته سنگ‌هاى سخت از دهانه چاهى خارج مى‌شود و به حمام‌هاى اطراف آن هدايت مى‌گردد. در گذشته ، از اين دهانه مقدار کمى آب خارج مى‌شد و مظهر اصلى چشمه در حدود ۱۰۰ مترى غرب آن بود ، ولى در اثر زلزله ، مظهر اصلى چشمه تقريباً خشک شده و قسمت عمده آب از مظهر فعلى آن جارى است. دهانه مظهر با درى آهنى پوشانيده شده و در يک چهار ديوارى محفوظ گرديده است. مقدار آب اين چشمه در حدود ۱۲ ليتر در ثانيه است.
|
|
| چشمه شور، على‌آباد, تهران
|
|
| اين چشمه در انتهاى جاده‌اى منشعب از جادهٔ تهران - قم در ناحيهٔ على‌آباد و نزديک درياچهٔ حوض سلطان قرار دارد. زمان مناسب براى استفاده از چشمه ، آبان و آذر و اواخر زمستان تا اردى‌بهشت ماه است. چشمه به سبب گرمى هوا در بقيهٔ ماه‌هاى سال قابل استفاده نيست. علاقه‌مندان به استفاده از تأسيسات آن مى‌توانند از بخش خدمات اجتماعى وزارت نفت که اداره‌کنندهٔ آن است مجوز بگيرند.
|
|
|
|
| تا سال ۱۳۱۹ که نخستين استخر تهران افتتاح شد ، مردم کم و بيش از چشمه على (شمال ابن بابويه و غرب کارخانه سيمان ري) براى شنا استفاده مى‌کردند؛ بعدها چشمه مکانى براى قالى‌شويى شد. پيشينهٔ تمدن اين ناحيه به ۴۰۰۰ سال پيش از ميلاد مى‌رسد. از اينجا اشيايى مربوط به دورهٔ خلفاى اموى و عباسى و سلجوقيان به دست آمده است. در منابع تاريخى ، نام تپهٔ کنارى اين چشمه «نهر سورين» و «نهر روده» هم گفته شده است. در گذشته مردم رى اين چشمه را مکروه و شوم مى‌دانستند ، زيرا معتقد بودند شمشيرى که يحيى ابن زيد را (به جرم مخالفت با خلفاى اموي) با آن کشتند در اين چشمه شستند. مشرف بر اين چشمه ، سنگ برجسته و نسبتاً بزرگى در کوه به چشم مى‌خورد که يادگار دورهٔ فتحعلى‌شاه است. سيماى او و برخى شاه‌زادگان قاجار بر اين سنگ ديده مى‌شود.
|
|
| چشمه على و عمارت آن، دامغان
|
|
| اين چشمه در ۳۵ کيلومترى شمال دامغان قرار دارد و از قديم‌الايام يکى از نقاط پر جاذبه بوده است. اين محل باصفا در قديم گردشگاه فرمانروايان و سلاطين بود؛ به طورى که پادشاهان اوليه ايل قاجار علاوه بر توجه به شهر دامغان؛ چشمه على را نيز مورد توجه قرار دادند. به همين جهت ، آغا محمد خان و فتحعلى شاه قاجار در محل چشمه ، ساختمان‌هايى زيبا بنا کردند.
|
|
| بناى چشمه على شامل دو قسمت است يکى عمارت قراول‌خانه که بنايى خشتى است و معمارى صفوى دارد و در زمان آغا محمد خان قاجار مورد استفاده قرار مى‌‌گرفت و ديگرى بنايى دو طبقه و آجرى است که شالودهٔ سنگى دارد و در داخل يک درياچه طبيعى قرار گرفته است. اين بنا مربوط به دورهٔ فتحعلى‌شاه است. اين پادشاه که در دامغان متولد شده بود ، هر ساله ايامى را به عنوان تعطيلات در کنار اين چشمه مى‌گذراند.
|
|
| علاوه بر چشمه‌هاى ياد شده ، مى‌توان از چشمه‌هاى ملاده در مجاورت رودخانهٔ سفيدرود ، چشمه نى در ۱۶۰ کيلومترى شمال شرقى شاهرود ، چشمهٔ روستاى اروانه و چشمهٔ سنگ‌آب در ۱۵ کيلومترى شمال غرب ايوانکى ، چشمهٔ يخچال در ۳۵ کيلومترى شمال غرب ايوانکى ، چشمهٔ کهنه ده در ۶۵ کيلومترى شرق گرمسار ، چشمهٔ شهرآباد در ۵۰ کيلومترى شمال شرق گرمسار ، چشمهٔ آبسيج در چهار کيلومترى دامغان ، چشمهٔ مهاجرت در روستاى شاهرود و چشمه کشت دشت در ۶۶ کيلومترى شمال غرب دامغان نيز نام برد که هر کدام براى گذران اوقات فراغت داراى جاذبه‌هاى طبيعيِ قابل توجهى هستند.
|
|
| چشمه قوتورسو، لاهرود ، مشگين شهر
|
|
| در ۶۰ کيلومترى جاده اردبيل - مشگين‌شهر و در ۲۵ کيلومترى مشگين‌شهر روستايى وجود دارد که به لاهرود معروف است. در ۲۴ کيلومترى اين آبادى ، چشمه قوتور واقع شده است. در اين ناحيه تشکيلات آذرين زياد ديده مى‌شود و سنگ‌هاى رسوبى اطراف چشمه انبوهى گوگرد دارد. ارتفاع چشمه از سطح دريا در حدود ۲۳۰۰ متر است.
|
|
| آب چشمه پس از خروج از زمين و عبور از مجرايى قنات مانند ، حوضى کم‌عمق را تشکيل مى‌دهد که اطراف آن با سنگ پوشيده است و به عنوان استخرى براى استحمام مراجعه‌کنندگان مورد استفاده قرار مى‌گيرد. بوى هيدروژن سولفوره در اطراف چشمه به شدت احساس مى‌شود. درجه حرارت آب در حوض و نزديک مظهر ۴۱ درجه و هدايت الکتريکى آب براى ۲۰ درجه حرارت ۱۷۰۰ است. اين آب در رديف آبهاى معدنى سولفاته کلسيک و گوگرد خيلى گرم است که آثار اسيد سولفوريک آزاد دارد. اهالى محل از شستن لباس در آب چشمه خوددارى مى‌کنند و مى‌گويند که اين کار باعث سوراخ شدن پوشاک آنها مى‌شود.
|
