|
|
|
| شاخه اصلى اين رودخانه از ارتفاعات شيب شرقى در جنوب گلپايگان و غرب خوانسار (کوههاى مورستان، ميشه و قره‌داغ) سرچشمه مى‌گيرد و پس از تلاقى با رودخانه خرقاب و خنين با نام لعل بار از جنوب محلات و غرب دليجان به سوى قم سرازير مىشود و در ناحيه پل دلاک به قره‌چاى مى‌پيوندد و به مسيله مى‌ريزد.
|
|
| منطقه‌اى که اين رودخانه در آن واقع شده است به اندازه منطقه سربند و شرا سرسبز نيست، اما اين رودخانه نيز در مسير خود به ويژه در نزديکى محلات امکانات تفرجگاهى قابل توجهى پديد آورده است. همجوارى اين رودخانه با جاذبه‌هاى طبيعى شهر زيباى محلات، پارک و گلخانه‌هاى آن از يک طرف و آب گرم معدنى محلات از طرف ديگر و همچنين آثار تاريخى نراق، نيمور و خورهه، يک کانون سياحتى مناسب به وجود آورده است.
|
|
| احداث سد مخزنى ۱۵ خرداد در عباس‌آباد دليجان نيز امکانات مناسبى را براى توسعه تفرجگاهى به ويژه در زمينه‌هاى اسکى روى آب، ماهى‌گيرى و ساير ورزش‌هاى آبى فراهم آورده است. پيرامون درياچه اين سد شرايط مناسبى براى ايجاد کمپ‌هاى تفرجگاهى دارد.
|
|
| رودخانه كارواندَر، كارواندر، ايرانشهر
|
|
| اين رودخانه از شعبات اصلى رودخانهٔ بمپور است که تا روستاى کارواندر، داراى آب جارى دائم است. مازاد آب آن در اين محل در بستر رودخانه فرو مى‌رود و در پايين دست رودخانه، به ويژه در اوايل دشت ايرانشهر، بار ديگر از زيرزمين خارج و همراه با چند شاخهٔ کوچک به رود بمپور مى‌پيوندد.
|
|
|
|
| رود کارون پرآب‌ترين و طويل‌ترين رودخانه ايران است. اين رود از چشمه‌سارهاى دامنه کوههاى ونک و زردکوه بختيارى سرچشمه گرفته و به نام آب کوهرنگ از دره غربى زردکوه به سوى جنوب غربى روان مىشود. پس از ورود به درياچه سد کوهرنگ قسمتى از آب آن توسط تونلى که در شکم کوه کارکنان حفر شده، به سرچشمه زاينده‌رود مى‌ريزد و قسمت ديگر آن از سد عبور کرده و پس از طى مسير طولانى و پرپيچ و خم با رودخانه خرسان مخلوط شده و به استان خوزستان وارد مىشود. در خوزستان با آب دره بردنخش و آب سوسن درهم مىآميزد و سپس با آب سرحوض و با رودخانه مرغاب مخلوط مىشود و پس از عبور از دهستان انديکا به دهستان دشت لالى وارد مىشود. در دهستان مزبور با رودخانه شورآب کيارس مخلوط شده و پس از عبور از دهستان عقيلى شوشتر به دهستان گتوند داخل مىشود. در ۸ کيلومترى شمال غربى شوشتر با رودخانه شور مخلوط مى‌گردد و سپس به رودخانه هورام در بند قير متصل شده و در همانجا با رودخانه دز که بزرگترين و مهمترين ريزآب کارون به شمار مى‌آيد، درهم مىآميزد. از آنجا به دهستان عناقچه و سپس با پيمودن پيچ و خم‌هاى فراوان به سوى شهر اهواز و سپس به شهرستان خرمشهر داخل مىشود. در شرق شهر خرمشهر به دو شاخه تقسيم مى‌گردد. شاخه غربى به نام بهمنشير رو به جنوب غربى جريان يافته و از طريق خورموسى به خليج فارس راه مى‌يابد و شاخه شرقى از جنوب خرمشهر مى‌گذرد و به رودخانه اروند‌رود يا شط‌العرب مى‌ريزد.
|
|
| رودخانه كانى شيخ، چوار، ايلام
|
|
| شعبه اصلى اين رودخانه که از کوههاى غربى بخش چوار سرچشمه مى‌گيرد در حدود ۷۰ کيلومتر طول دارد. شاخه ديگرى نيز به طول ۲۰ کيلومتر، از ارتفاعات چقاامان سرچشمه مى‌گيرد و به شعبهٔ اصلى مى‌پيوندد. رودخانه کانى شيخ پس از عبور از دامنهٔ کوههاى کانى شيخ از مرز ايران خارج مىشود.
|
|
| ساير رودخانه‌هاى استان ايلام عبارتند از :
|
|
| - رودخانه‌هاى سورک، شيروان، کازاب، کلال‌رود، هزارخانى، گيلال کورگه، گيلال چيقاچلام و ... در شهرستان ايلام.
|
|
| - رودخانه‌هاى آب تختان، آب چلات، آب سيول، آب فتح، حزوزان، فسيل، گوران، دويريج، مال حافنرى، ميمه، ورازان و ... در شهرستان دهلران.
|
|
| - رودخانه‌هاى آب تيمه، آب مزاورد، آب کنات، تاشمورت، تلخاب، تنگ خشول، سيا‌ه‌آب، کل‌کلا و گدار خوش و ... در شهرستان مهران.
|
|
|
|
| 4;تاق سياهکوه در ۳۸ کيلومترى شمال غرب نيک‌شهر سرچشمه مى‌گيرد و به نام رودخانهٔ دارخان به سوى جنوب سرازير مىشود. اين رودخانه در طول مسير با رودهاى کوچک متعدد مخلوط شده و در نهايت در ناحيهٔ کنارک رودخانه کهير ناميده مىشود. طول رودخانه ۱۸۵ کيلومتر و ميانگين آبدهى سالانهٔ آن حدود ۷۰ ميليون مترمکعب است.
|
|
| رودخانه ماشكيل (ماشكيد)، سراوان
|
|
| اين رودخانه از کوههاى بيرگ در ۹۸ کيلومترى غرب سراوان سرچشمه مى‌گيرد و از طريق دهستان زابلى به سوى جنوب شرق روان مىشود. در طول مسير رودهاى متعددى به آن مى‌پيوندد و در نهايت در ۵ کيلومترى جنوب روستاى کوهک به مرز ايران و پاکستان وارد مىشود. طول اين مسير مرزى ۸ کيلومتر است. رودخانهٔ ماشکيل در ۸ کيلومترى شرق کوهک از مرز خارج و به کشور پاکستان وارد مىشود. طول رودخانه از سرچشمه ۲۴۰ کيلومتر است.
|
|
| رودخانه هيرمند و چاه نيمه، زابل
|
|
| اين رودخانه، تنها شريان حياتى سيستان است که از طرف کوههاى بابا در افغانستان سرچشمه مى‌گيرد و پس از طى مسافتى در حدود ۱۰۵۰ کيلومتر وارد درياچه هامون مىشود. تمام آب مصرفى دشت سيستان از طريق اين رود تأمين مىشود. در ضمن، دوام رودخانه‌هاى منشعب از آن و درياچه و مخازن چاه نيمه، همه بستگى به جريان آب هيرمند دارد.
|
|
| هيرمند (جريکه يا جاريکه) در مرز ايران و افغانستان، به دو شعبه تقسيم مىشود. شعبهٔ اصلى به نام رود مشترک پريان (که پريان مشترک هم ناميده مىشود) قسمتى از مرز مشترک دو کشور را تشکيل مى‌دهد، سپس وارد افغانستان مىشود. شعبهٔ ديگر، در خاک ايران است که خود به دو شاخه تقسيم مىشود. يکى به طرف چاه نيمه و ديگرى به طرف مناطق کوهک و زهک مى‌رود که دو سد انحرافى در اين دو منطقه بر روى آن احداث شده است. سد سيستان نيز بر روى شاخه‌اى که از طريق چاه نيمه تأمين مىشود، احداث شده است.
|
|
| در قسمت جنوب دشت سيستان و در حوالى مصب هيرمند، گودال‌هاى طبيعى بزرگى وجود دارد که در حال حاضر از آنها بهره‌بردارى مىشود. اين گودال‌‌ها ضمن ذخيرهٔ آب براى آبيارى مناطق بيش‌ترى از سيستان، از زيان‌هاى وارده در مواقع سيلابى شدن رودخانه هيرمند جلوگيرى مى‌کند. مساحت اين مخازن که به صورت درياچهٔ کوچکى درآمده، در حدود ۴۷۰۰ هکتار است. از اين مخازن علاوه بر آبيارى، مى‌توان براى پرورش ماهى نيز استفاده کرد. حداکثر گنجايش اين مخازن ۶۶۰ ميليون مترمکعب است و ظرفيت قابل بهره‌بردارى سالانهٔ آن تا ۳۴۰ ميليون مترمکعب نيز مى‌رسد.
|
|
|
|
| ارتفاعات گردنه خان که در ۲۰ کيلومترى شرق بانه قرار دارند، خط تقسيم رودخانه‌هاى شرقى و غربى هستند. رودخانه چم سقز از شرق اين ارتفاعات سرچشمه مى‌گيرد و به طرف شهرستان سقز جريان مى‌يابد. رودخانه شورى از مغرب ارتفاعات خان سرچشمه مى‌گيرد. رودهاى ديگر شهرستان بانه، رودگلو و رود بوئين هستند که وارد عراق مى‌شوند.
|
|
| علاوه بر رودخانه‌هاى فوق، ده‌ها رود فرعى ديگر نيز در سطح استان جريان دارند که اکثر اين رودخانه‌ها به نوعى به رودخانه‌هاى مهم استان وارد مى‌شوند.
|
|
| رودهاى حوزهٔ آبريز جازموريان، استان كرمان
|
|
| مساحت اين حوزه در حدود ۸۳۰۰ کيلومتر مربع است و مشتمل بر رودخانه‌هايى است که به درياچهٔ هامون جازموريان مى‌ريزند. مهمترين رودخانهٔ اين حوزه هليل‌رود است که شاخه‌هاى مهمى مانند زردشت از گوفر، بافت از لاله‌زار، رابر از الفتح (شاه کوه)، طيل از کوه‌هزار و اسفندقه از ارتفاعات اسفندقه به آن مى‌پيوندد و پس از مشروب نمودن اراضى جيرفت و شهرستان کهنوج وارد هامون جازموريان مىشود. اين حوزهٔ آبريز، فاقد پوشش گياهى قابل توجه است و به علت وجود دائمى برف کوههاى نامبرده، آب دائم دارد.
|
|
| مهمترين قابليت تفرجگاهى آن اطراف و درياچهٔ پشت سد جيرفت است که استفاده‌هاى تفرجگاهى و گردشگاهى دارد.
|
|
|
|
| تمامى مسير زاينده‌رود از قراقوش در انتهاى مرز شمالى تا چلوان در نزديکى سامان، از جاذبه‌هاى اصلى و کانون‌هاى عمدهٔ تفرجگاهى استان به شمار مى‌آيد. اين ناحيه با روستاهاى زيباى قراقوش، کرم گوگان، مارکده، قوچان، صادق‌آباد، قار تطوع، پونه‌وار، هوره، دشتى، چم کاکا، چم جنگل، چم چنگ، هر ساله هزاران خانوار بومى و غيربومى را به سوى خود جلب مى‌کند. مسافرت به اين منطقه معمولاً از ماه پايانى بهار (خردادماه) آغار و به مدت چهار ماه تا اواخر شهريور ادامه مى‌يابد. گردشگران اين منطقه که بيشتر اهالى اصفهان و بازديدکنندگان از آثار تاريخى اصفهان هستند، در حاشيه‌هاى مشجر و باغ‌هاى زيباى اطراف آن اقامت مى‌کنند. تأسيسات سياحتى موجود در سراسر حواشى زاينده‌رود به مجتمع توريستى سامان محدود مىشود که در مواقع تراکم مسافر پاسخگوى انبوه مراجعه‌کنندگان نيست.
|
|
| اين ناحيه مناسب‌‌ترين محل براى احداث دهکده‌هاى ييلاقى و استقرار اردوگاه‌هاى جهانگردى است. اردوگاه‌هاى جهانگردى را مى‌توان در فصل تابستان با قيمت‌هاى مناسب در اختيار کارگران و کارمندان شهر صنعتى اصفهان و خوزستان قرار داد. مسافران عادى و عبورى نيز مى‌‌توانند از اين اردوگاه‌ها استفاده کنند.
|
|
|
|
| از زاينده‌رود با نام‌‌هاى متفاوتى از جمله زنده‌رود، زرن‌رود، زرين‌رود، زرينه‌رود و زاينده‌رود ياد شده است. از آنجا که اين رودخانه از سرچشمه تا مصب از خصلت خودزايى برخوردار است، لذا به زاينده‌رود معروف شده است.
|
|
| مهمترين رودخانهٔ مرکز فلات ايران زاينده‌رود است. اين رودخانه که از جبههٔ شمال شرقى زردکوه بختيارى سرچشمه مى‌گيرد، از غرب به شرق تا باتلاق گاوخونى جريان دارد. طول اين رودخانه را با پيچ و خم‌هايش از ۳۶۰ تا ۴۲۰ کيلومتر ذکر کرده‌اند. اما اين فاصله، به خط مستقيم، در حدود ۲۷۰ کيلومتر است. عرض رودخانهٔ زاينده‌رود در ابتدا حدود ۱۰ تا ۲۰ متر است؛ ولى هرچه به طرف شهر اصفهان و جلگه‌‌هاى مسطح پيشروى مى‌کند، عرض آن افزايش مى‌يابد. به طورى که در شمال فلاورجان، در محل روستاى موسيان، عرض آن به حدود ۸۰۰ متر مى‌رسد. عرض بستر رودخانه در شهر اصفهان نيز متفاوت است و بين ۳۰۰-۱۰۰ متر تغيير مى‌کند.
|
|
| زاينده‌رود از چشمه‌ها و رودخانه‌هاى متعددى تشکيل شده و از تنگ‌گزى در دهستان شوراب سرچشمه مى‌گيرد. مجموعهٔ اين آب‌ها در تنگ‌گزى، زاينده‌رود را تشکيل مى دهد. شعبهٔ مهم ديگرى با الحاق آب کوهرنگ توسط تونل‌هاى کوهرنگ به ابتداى زاينده‌رود اضافه مىشود که آب آن را به ميزان قابل توجهى افزايش مى‌دهد. پس از تنگ‌گزى و قبل از رسيدن به درياچهٔ سد زاينده‌رود، آب سه شعبهٔ قابل توجه ديگر؛ يعنى کاگونک، خيرسانک و پلاسکان يا اسکندرى نيز به زاينده‌رود افزوده مىشود. ولى بعد از درياچه، شعبهٔ دائمى قابل‌توجهى به آن نمى‌پيوندد. از ابتدا تا انتهاى زاينده‌رود، به ويژه در ناحيهٔ اصفهان، بيشه‌زارهايى وجود دارند که در زيبايى و طراوت، لطافت آب و هوا و چشم‌اندازهاى عمومى رودخانه بسيار مؤثر است و در مطلوبيت فضاى حواشى رودخانه نقش قابل‌توجهى دارند.
|
|
| از جاذبه‌هاى ويژهٔ زاينده‌رود، بستر، کناره‌‌ها و محيط پيرامون آن است که اين رود را به يکى از مهمترين تفرجگاه‌هاى استان اصفهان و استان‌هاى پيرامونى تبديل کرده است. کناره‌هاى اين رودخانه به ويژه در مسير عبور از شهر اصفهان، محدودهٔ پل زمان‌خان در حدود مرز اصفهان و چهار محال و بختيارى و پشت سد زاينده‌رود از تفرجگاه‌هاى مهم منطقه محسوب مى‌شوند و هزاران تن از اهالى شهرهاى مجاور در فصل‌ها و ماه‌هاى مساعد سال، براى گذراندن اوقات فراغت به ويژه در روزهاى تعطيلى از آن بهره‌مند مى‌شوند.
|
