|
|
ادامه برنامه پيشگيرى IDD در سراسر ايران
|
|
|
گستردگى شيوع گواتر در مناطق مختلف ايران
و نيز تجربه‌ها در هندوستان و کشورهاى جنوب شرقى آسيا، مبين اين واقعيت بود که
برنامه کنترل IDD در ايران درصورتى موفق خواهد بود که بصورت سراسرى اجراء شود.
خوشبختانه تشکيل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکى و گسترش مؤثر خدمات بهداشتى
اوليه در نظام شبکه، براى اجراء برنامه پيشگيرى IDD وضعيت خاصى ايجاد کرد که در
کمتر کشورى مانند آن را مى‌توان يافت. به هر حال، با توجه به اينکه اين برنامه
دائمى است، مى‌بايد حمايت دائمى قانوني، دولت و وزارتخانه‌هائى که با موضوع نمک
يُددار و آموزش عليهٔ مردم درارتباط مى‌باشند، جلب مى‌شد. در توفيق برنامه، عوامل
بسيارى دخالت داشتند که مهم‌ترين آنها به شرح زير بود:
|
|
|
۱. حمايت دولت: براى اجراء دقيق و موفق اين برنامه، علاوه بر وزارت بهداشت، درمان و
آموزش پزشکي، همکارى وزارت‌خانه‌هاى بازرگاني، صنايع، راه‌وترابري، فرهنگ و آموزش
عالي، صداوسيما و ساير ارگان‌هاى مملکتى در امور مربوط به تهيه و توزيع صحيح نمک
يُددار، آموزش عام و نيز جلوگيرى از اعمالى که سبب عدم موفقيت برنامه شود، مورد
نياز بود. هماهنگى با اين دواير به‌خوبى انجام گرفت. وزراء و نمايندگان بيشتر اين
بخش‌ها در کميته کشورى کمبود يُد که به رياست وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشکى
تشکيل گرديده، شرکت داشتند.
|
|
|
۲. گسترش پژوهش‌هاى مربوط به IDD: اگرچه پژوهش‌هاى انجام‌شده شدت گواتر در مناطق
مختلف را نشان داد، ولى بسيارى از مناطقى که در حاشيه رشته‌کوه‌هاى البرز و زاگرس
قرار گرفته‌اند، به بررسى دقيق‌تر نياز داشتند. تکرار پژوهش‌ها در مناطق کشور پس از
شروع برنامه پيشگيري، پى‌گيرى و بررسى‌ها در مورد مصرف نمک يددار توسط خانواده‌ها
در مناطق شهرى و روستائى کشور، ادامهٔ پژوهش‌ها در سال ۱۳۷۳ و ۱۳۷۵ جهت پايش برنامه
پيشگيري، رهنمودهاى مؤثرى به کميته کشورى و بخش‌هاى اجرائى دارد.
|
|
|
۳. تلاش همه‌جانبه براى آگاه کردن مردم و آموزش نيروى انسانى پزشکي: مهم‌ترين علت
عدم موفقيت برنامه‌هاى بهداشتي، به طور عام و برنامه پيشگرى IDD، به شکل خاص،
عبارت است از: عدم آگاهى مردم، قانون‌گذاران و مجريان. مردم عادى که مبتلا به عوارض
ناشى از کمبود يُد هستند، در صورتى با اجراء برنامه موافقت و همکارى مى‌کنند که به
خطرهاى ناشى از آن آگاهى کامل پيدا کنند.
|
|
|
تجربهٔ شهريار به ما آموخت که درصورتى که مردم آگاهى کامل داشته باشند، براى اجراء
برنامه پيشگيري، پيشقدم خواهند شد و جهت موفقيت آن تمام سعى خود را به‌کار خواهند
گرفت. براى اين منظور، برنامه‌هاى زير انجام شد:
|
|
|
- آگاهى دادن به نمايندگان مجلس، هيئت دولت، مسؤولان وزارت بهداشت، درمان و
آموزش پزشکى ازطريق ارائه بررسى‌هاى انجام‌شده در ايران و جهان و نتايج موفقيت
پيشگيري.
|
|
|
- آگاهى‌دادن به مسؤولان شبکه بهداشتى - درمانى کشور که در اجراء برنامه و نظارت
بر اجراء صحيح آن همکارى مستمر داشتند.
|
|
|
- استفاده از رسانه‌هاى همگانى (راديو، تلويزيون و مطبوعات) براى آگاه‌کردن مردم
و مبتلايان به اختلال‌هاى کمبود يُد و فعال نمودن و جلب همکارى آنان در اجراء
برنامه پيشگيري.
|
|
|
- گسترش اطلاعات مربوط به اختلال‌هاى ناشى از کمبود يُد و گنجاندن روش‌هاى مطالعه
و پيشگيرى در برنامه درسى دانشجويان گروه پزشکي.
|
|
|
- ارائه اطلاعات وسيع در اين زمينه به پزشکان و پيراپزشکان با ارائه مقاله‌ها در
مجله‌هاى پزشکى که مورد استفاده پزشکان عمومى و پيراپزشکان است. همچنين گنجاندن
مطالب مربوط به IDD در سمينارها و کنگره‌هاى پزشکي. و نيز برگزارى کارگاه‌ها و
سمينارهاى آموزشى براى پزشکان و پيراپزشکان در استان‌هاى مختلف.
|
|
|
- گنجاندن مطالب ساده درمورد کمبود يُد و روش‌هاى پيشگيري، ارزيابى و پيگيرى در
برنامه آموزشى به‌ورزان. اين قسمت از اطلاع‌رسانى از مهم‌ترين عوامل موفقيت برنامه
بوده است.
|
|
|
- شرح عوارض ناشى از کمبود يُد و روش‌هاى پيشگيرى از آن در گردهمائى‌هاى مربيان و
معلمان مدارس کشور و بسيج سه‌روزه در مدارس کل کشور.
|
|
|
به‌طور کلى فعاليت‌هاى متعددى در موارد زير انجام گرفت:
|
|
|
گسترش و کنترل کمى و کيفى نمک‌هاى يُددار
|
|
آموزش جامعه و پرسنل بهداشتى درماني
|
|
ادغام برنامه IDD در شبکه‌هاى بهداشتى درماني
|
|
استفاده از روغن يُددار تزريقى در مناطق فرابومى (هيپرآندميک)
|
|
پايش و ارزشيابى برنامه
|
|
|
نتايج پيشگيرى IDD در ايران
|
|
|
از سال ۱۳۶۸ به تدريج کارخانه‌هاى نمک شروع به يُددار
کردن نمک و توزيع آن نمودند. بررسى‌هاى سالانه که در دهه ۷۰ با مراجعه به‌خانوارها
انجام شد، نشان داد که از سال ۱۳۷۳ بيش از نيمى از خانوارهاى شهرى و روستائى کشور
از نمک يُددار مصرف نمودند. پس از تصميم کميته کشورى مبارزه با اختلال‌هاى کمبود
يُد مبنى بر اينکه فقط يک نوع نمک و آن هم نمک يُددار بايد براى مصارف خانگى تهيه
شود، درصد مصرف نمک يُددار به‌سرعت افزايش يافت و به بيش از ۹۰% در سال‌هاى اخير
رسيد.
|
|
|
در سال ۱۳۷۴ بررسى گواتر و غلظت يُد ادرار در منطقه شهريار نشان داد که در مقايسه
با سال ۱۳۶۲ شيوع گواتر در همه سنين بخصوص در سنين ۶ تا ۱۲ سالگى کاهش يافته و بيش
از ۸۵% اهالى داراى يُد ادرار بالاتر از ۱۰µg/dl هستند.
|
|
|
در سال ۱۳۷۵ بررسى گواتر در خانوارهاى شهر تهران نشان داد که بيش از ۹۰% ساکنان شهر
تهران داراى يُد ادرار کافى هستند و با اندازه‌گيرى سونوگرافى درصد افراد داراى حجم
بالاى تيروئيد به کمتر از ۱۵% مى‌رسد.
|
|
|
در سال ۱۳۷۵ پايش برنامهٔ کشورى پيشگيرى و کنترل اختلال‌هاى ناشى از کمبود يُد در
۲۶ استان انجام گرفت. در هر استان ۱۲۰۰ دانش‌آموز دختر و پسر ۸ تا ۱۰ ساله بررسى
شدند و معاينه باليني، تعيين ميزان يُد ادرار و غلظت سرمى هورمون‌هاى تيروئيد انجام
گرفت. يافته‌ها نشان داد که شيوع گواتر بويژه در مناطق فرابومى (هيپرآندميک) کاهش
يافته است؛ اگرچه هنوز در بعضى استان‌ها شيوع گواتر بالا بود، که اين يافته به‌دليل
کافى‌نبودن مدت مصرف نمک يُددار در سراسر کشور بوده است.
|
|
|
موارد کم‌کارى و پُرکارى در دانش‌آموزان مورد بررسى ديده نشد. ميانهٔ غلظت يُد
ادرار در همه استان‌هاى کشور بالاتر از ۱۵µg/dl بود و کفايت دريافت يُد را در سراسر
کشور نشان مى‌داد.
تشخيص مؤثربودن يک برنامه پيشگيرى IDD را سازمان جهانى بهداشت در ۴ شاخص تعريف کرده
بود. يُددار کردن نمک، غلظت يُد ادرار، اندازه تيروئيد و TSH نوزادان. در آخرين
نشست گروه کارشناسان در سال ۱۳۷۸: اندازه تيروئيد به‌دليل اينکه در کشورهاى در حال
پيشرفت انجام نمى‌شود، حذف شد. بنابر اين، بررسى شيوع گواتر براى مشخص کردن يک
منطقه کمبود يُد مورد استفاده است، ولى جهت پايش برنامه تا رسيدن به مؤثر بودن
برنامه مورد توجه نمى‌باشد.
|
|
|
با توجه به شاخص‌هاى سازمان جهانى بداشت، کشور ما از سال ۱۳۷۵ 'بدون IDD' قلمداد مى‌شود.
زيرا ۱۰۰% نمک‌هاى مصرفى خانوارها يُددار است؛ بيش از ۹۰% نمک‌ها در موقع فروش
≥15pmm يُد دارند؛ و بيش از ۹۰% خانوارها نمک يُددار مصرف مى‌کنند. همچنين ميانهٔ
يُد ادرار در همه استان‌ها بالاتر از ۱۵۰µgmL است و درصد افرادى که ميزان يُد ادرار
آنها کمتر از ۱۰۰µg/L و ۵۰ مى‌باشد در سطح کشور به‌ترتيب ۱۰% و ۴% بيشتر نيستند و
درصد آنها که يُد ادرار آنان بالاتر از ۵۰۰µg/L است کمتر از ۱% مى‌باشد.
|
