مفاهیم کلی (۳)

جستجوى تناظر‌ها

به محض تهيه کردن شاخص‌ها، بايد روابط ميان آنها را تحليل کرد. هم‌اکنون، در جهان شيوه‌هاب بى‌شمارى براى بررسى آمارى وجود دارد. در ايالات متحدهٔ آمريکا، نشريه‌هاى تخصصى مانند روزنامهٔ پژوهش‌هاى تفريحى و سرگرمي،(The Journal of Leisure Research) روزنامهٔ پژوهش‌هاى مسافرتى (The Travel Research Journal) و علوم تفريحى (Leisure Sciences)، بخش مهمى از صفات خود را به تحليل روابط ميان شاخص‌هاى روان‌شناختي،اجتماعى - اقتصادى يا اجتماعي، که در قلمرو جهانگردى و سرگرمى‌ها و تعطيلات مورد استفاده قرار مى‌گيرد، اختصاص داده‌اند. فنون آمارى که در اختيار پژوهندگان قرار دارد، بسيار زياد است و انتخاب از ميان آنها، هميشه مسائل دقيق و ظريفى به‌دنبال دارد.

انديشهٔ کلى اين است که هر زمان نظريه‌اى بر مبناى تحليل يک شاخص معرفى وبراى آزمون آن اقدام شود. شناخت به‌دست آمده ، تجربهٔ انباشته شده و البته نظريه، براى بهترين گزينش به تحليل‌گر کمک مى‌کند: در اينجا، لازم است که پژوهشگر از فنى براى آزمون نظريه‌هاى گوناگون استفاده کند که بتواند از وراى داده‌ها، در مورد شاخص‌ها اطلاعات بيشترى به‌دست آورد.

جستجوى متناظر نيز، که در مرکز اشتغالات خاطر خوليو رودريگز آرامبرى قرار دارد، در سندى که منتشر نشده، در مورد جهانگردى و تغييرات اجتماعى -فرهنگى آمده است.^۱ بر اساس نظريهٔ وى، انجام دادن يک رشته کار‌ها (يا ايجاد شاخص‌ها) که منعکس کنندهٔ فرآيند تغييرات برخاسته از کُنش متقابل توسعهٔ جهانگردى است و تدوين نظريه‌هائى که برقرارى سياست‌هاى جهانگردى منسجم را ميسر مى‌سازد، ضرورت دارد. بدين سبب رودريگز آرامبري، تهيهٔ فرضيه‌هائى را در مورد اين تغيير و آزمون آنها از طريق فنونى که در جامعه‌شناسى عمومى به‌ کار گرفته مى‌شود، پيشنهاد مى‌کند.

(۱). Julio Rodriguez Aramberr, Tourism and socio-cultural change: a contextual approach, instituto espanol de Turismo, juillet 1983

تحليل کيفى

اغلب، تحليل کمّى امکان‌پذير نيست (و همچنان که بسيارى از جامعه‌شناسان اذعان دارند، هر چه محتواهائى که مورد تحليل قرار مى‌گيرند بيشتر باشند، تعيين عوامل تشابه و تفاوت و دادن مفهوم واقعى يا دوپهلو به روابط آمارى مشاهده شده ، مشکل‌تر است). با توجه به ويژگى پيچيده و وفق‌دهندهٔ جهانگردي، يافتن اطمينان خاطر از اينکه يک رابطه ميان دو متغير، برخاسته از يک متغير انگلي، که در شناخت آن هم توفيقى حاصل نشده است، هميشه آسان نيست. به همين سبب است که اغلب در قلمرو جهانگردي، تحليل ترکيب کيفى مانند تحليل محتوا، تحليل کارکردي، تحليل سازمانى يا تحليل نهادى به‌کار گرفته مى‌شود.

در اين نوشتهٔ مختصر، معرفى مجموع تحليل‌هائى که به‌منظور بررسى داده‌هاى جامعه‌شناختى جهانگردى مورد استفاده قرار مى‌گيرد، امکان‌پذير نيست. با وجود اين، بايد خاطر نشان کرد که تحليل کارکردى از انديشهٔ ساده‌اى نشئت گرفته است که بر اساس آن، يک راه مؤثر براى توضيح پديده‌ها و به‌ويژه سازمان‌ها، آداب و رسوم اجتماعى و توجه به کارکردهاى آنها يا نقشى است که ايفا مى‌کنند. طبيعى است که اين کارکردها يا اين نقش‌ها بايد با توجه به چيزهائى تضمين شوند. بنابراين، يکى از اساسى‌ترين وظايف تحليل کارکردي، دقيقاً اين است که تعيين کند چه جنبه‌هاى اجتماعى نسبت به بخش‌هاى ديگر اجتماعي، کارکردى يا غيرکارکردى است.