|
|
|
| اين کليسا در دامنهٔ کوه سير در ۱۲ کيلومترى غرب شهرستان اروميه واقع و داراى ارزش مذهبى زياد است و زيارتگاه عموم مسيحيان، اعم از ارامنه، آشورى، کاتوليک و پروتستان است.
|
|
| کليساى مارسرکيس در زمان ساسانيان، به امر زن مسيحى خسرو پرويز پادشاه ساسانيان، به نام شيرين بنا شده است. به روايتى نقل مىکنند که در زمان «ماکسى ميانوس» - امپراطور روم (۲۱۰ الى ۲۳۰ ميلادى) - کسى به نام سرکيس که از رجال برجستهٔ دربار بوده، به علت گرويدن به آئين مسيح مورد خشم و غضب امپراطور قرار مى‌گيرد و با بى‌اعتنايى به فرمان امپراتور که مبنى بر ترک آئين مسيح و بازگشت به کيش بت‌پرستى بود، هفتم اکتبر ۲۱۵ ميلادى به قتل مى‌رسد.
|
|
| در زمان خسرو پرويز نبردى سخت بين ايرانيان و روميان در گرفت. شيرين، ملکهٔ پادشاه که دختر پادشاه ارمنستان هم بود، نذر کرد که اگر شاه ايران بر روميان غلبه نمايد کليسايى به نام مارسرکيس بنا نهد و چون روميان مغلوب شدند و قسمت بزرگى از مناطق آذربايجان و ارمنستان به تصرف ايرانيان درآمد، شيرين کليساى مارسرکيس را در کوه سير بنا نهاد.
|
|
| اين بنا داراى دو سالن مجزا است که به وسيلهٔ دخمه‌اى به هم اتصال يافته است. از اين دو سالن، يکى محل وعظ و ديگرى محل نيايش و دعاست. هر دو سالن از دو محفظه و پنجره نور مى‌گيرند، با اين وجود داخل آن تقريباً تاريک است.
|
|
| کليسا داراى دو در ورودى کوچک است که منتهى به اين دو سالن مى‌شود. مسيحيان مقيم اروميه و روستاهاى اطراف اعتقاد زيادى به آن دارند و هر سال از خرداد تا آبان، نذورات و صدقات خود را به صورت قربانى گوسفند طى مراسم جالبى با شرکت روستائيان روستاى سير و دهات آشورى اجرا مىکنند.
|
|
| كليساى مارقورياقوس (جهودلر داغى)، اروميه
|
|
| کليساى مارقورياقوس در حومهٔ شهر اروميه قرار دارد و بر دامنهٔ کوه کم ارتفاعى به همين نام واقع است. اين منطقه که اينک يکى از بخش‌هاى پرجمعيت شهر اروميه است، در گذشته خالى از سکنه بوده و قبرستان يهوديان و مسيحيان در نزديکى آن قرار داشت.
|
|
| بناى اين کليسا را با توجه به فرم ساده و شيوهٔ معمارى آن به دورهٔ ساسانى نسبت مى‌دهند. اين کليسا بارها مورد مرمت قرار گرفته و دخل و تصرف‌هاى زيادى در آن شده است.
|
|
| کليساى مارقورياقوس داراى شکلى مکعب مستطيل و حجمى ساده است و فضاى تاقدار، محراب و اتاق‌هاى جانبى آن کلاً با آجر ساخته شدهاند و نوعى بى‌آلايشى و فضاى روحانى خاصى به آن بخشيده است. ديوارهاى جانبى آن تا شروع پاکارها از سنگ و بقيهٔ قسمت‌ها از آجر است. قسمت داخلى تا ابتداى آجرکارى داراى پوشش سادهٔ گچى است و قسمت‌هاى سقف بدون اندود مىباشد. سنگ‌هاى به کار رفته در نماى خارجى تماماً در سال‌هاى اخير با سيمان بندکشى و مرمت شده است.
|
|
| به طور کلى مارقورياقوس فاقد هر نوع تزئينات از نظر معمارى است. اين کليسا در حال حاضر در توليت مسيحيان کليساى شرق و آشوريان است و هنوز به ثبت نرسيده است.
|
|
| كليساى مارقويا، روستاى بالولان، اروميه
|
|
| کليساى مارقويا در روستاى بالولان در ۶۰ کيلومترى غرب شهرستان اروميه واقع شده و يکى از قديمىترين ابنيه‌هاى مذهبى کليساى شرق آشورى است. اين کليسا منسوب به حضرت قوما يکى از دوازده حواريون مسيح است و در بين پيروان خود منزلت و احترام خاصى دارد.
|
|
| بناى کليسا مربوط به قرن هفتم ميلادى است و به طور بارزى سبک معمارى اين دوره را نشان مى‌دهد. ساختمان آن داراى طرح مستطيل است و سقف‌اش نيز مانند کليساى مارسرکيس اروميه، داراى تاق پوششى گهواره‌اى مىباشد و با سنگ لاشه کار شده است.
|
|
| مصالح به کار رفته در بنا از سنگ‌هاى لاشه و قلوه انتخاب شده (به استثناى در ورودى) است. ملاط فواصل بند سنگ‌ها در نماى خارجى اکثراً از بين رفته و اندود سفيدکارى جبههٔ داخلى نيز فرسوده شده و مقدار زيادى از آن ريزش کرده است.
|
|
| در حال حاضر کف کليسا حدوداً يک متر از زمين‌هاى اطراف پايين‌تر است. ضخامت ديوارها و دقت در کارهاى معمارى سبب شده است که اين مکان قديمى تاکنون در شرايط رضايت‌بخشى باقى بماند. شکل سردر ورودى و انتخاب سنگ‌هاى آن و ديواره‌هاى طرفين، بخشى از کارهاى جالب توجه کليسا است. کليسا بسيار ساده است و هيچ‌گونه تزئينى ندارد و توليت آن در اختيار مسيحيان آشورى است.
|
|
| كليساى ماريوخنه، روستاى گولان، سلماس
|
|
| کليساى ماريوخنه يا کليساى قديمى ده گولان که بر فراز کوهى در ۲ کيلومترى روستاى گولان واقع شده است، يکى از قديمىترين ابنيهٔ تاريخى استان و زيارتگاه آشوريان مسيحى است.
|
|
| به استناد مندرجات کتب دينى آشورى‌ها و با توجه به سبک معمارى بنا، کليساى قديمى ماريوخنه متعلق به قرن پنجم ميلادى است.
|
|
| بناى کليسا اتاق کوچکى است به شکل مکعب مستطيل، ديواره‌هاى نسبتاً ضخيم و تاق سنگى گهواره‌اى و يک ورودى به محراب دارد. سادگى، کوچکى، استحکام و عدم تزئين از ويژگى‌هاى بارز اين کليسا است. فقط جبههٔ داخلى آن داراى اندود گچ است. مصالح اصلى به کار رفته در بنا را سنگ‌هاى لاشه‌اى با ملاط گچ تشکيل مى‌دهد.
|
|
| در حال حاضر اين کليساى قديمى به علت دورى از روستا و وجود دو کليساى نوساز در محل، متروک شده است و صرفاً براى بازديد مورد استفاده قرار مى‌گيرد. اين بناى تاريخى هنوز به ثبت نرسيده است.
|
|
|
|
| در کوچه‌اى به نام ارمنستان گازران يا اونچو ميدان، کليساى متروکه وجود دارد که کم‌تر از دو قرن قدمت دارد. از تاريخ دقيق بنا اطلاعى در دست نيست و تاريخ ۱۸۷۶ ميلادى که روى در ورودى آن ديده مى‌شود به سال اهداء در به کليسا و نصب آن مربوط مى‌شود.
|
|
| شکل کلى بنا به صورت مستطيل و شکل داخلى آن فضايى مربع شکل با چهار درگاه بلند است. بنا داراى يک تاق جناقى است که روى آن گنبدى آجرى به شکل چتر قرار گرفته است. پنجره‌هايى که در پايين گنبد و در بدنه ديوار ساخته شدهاند، نور داخل کليسا را تأمين مىکنند.
|
|
| محراب کليسا در قسمت شرق بنا واقع شده و مزين به تزئينات نقاشى، به صورت ترنج با گل‌هايى به رنگ سبز روشن و نارنجى در زمينه لاجوردى است. اندک تزئيناتى نيز در ازاره کليسا به چشم مى‌خورد. درِ چوبى کليسا با تزئينات هندسى زيبا، يادگار ميرزائيان از ارامنه اردبيل بود که به يادبود گالوست ميرزائيان پدر خانواده ساخت و به کليسا اهداء کرد. روى اين در، عبارت زير به خط ارمنى نوشته شده است:
|
|
| «اين درب خانه حقيقى خداست که به رسم يادبود از طرف اگالوس مليک ميرزايانس به کليساى مريم مقدس هديه مى‌شود. ۱۸۷۶.»
|
|
|
|
| اين کليسا در تقاطع خيابان‌هاى شريعتى شمالى و جمهورى اسلامى تبريز واقع شده است. ساختمان کليسا بنايى سنگى است که داراى حياطى مشجر و وسيع است. ساختمان آن در ۱۷۸۲ ميلادى آغاز شد و در سال ۱۷۸۵ پايان يافت. بناى اين کليسا به شيوهٔ معمارى ارمنى و به شکل صليب ساخته شده است.
|
|
| کليساى مريم مقدس بزرگ‌ترين و قديم‌ترين کليساى تبريز است که مراسم مهم و بزرگ مذهبى ارامنى در آن برگزار مى‌شود. درون و بيرون آن قبرهايى وجود دارد که مهمترين آنها قبر خليفهٔ بزرگ استپانوس است و قبر کشيشى از خانوادهٔ آراکل تبريزى، مورخ بزرگ ارمنى (در قرن ۱۷ ميلادى).
|
|
|
|
| اين کليسا در شهر بوشهر قرار دارد و ساختمان آن نمونهٔ بسيار جالبى از فنون معمارى در ايران است. تمام پنجره‌هاى آن شيشه‌هاى الوان ايرانى دارد و تلفيقى از سمبل‌هاى معمارى مسيحيان و معمارى ايرانى است.
|
|
| كليساى مهلذان، قريه مهلذان، خوي
|
|
| کليساى مهلذان در فاصلهٔ ۸ کيلومترى شمال شهرستان خوى و ۷۵ کيلومترى جادهٔ آسفالته خوى - تبريز و ۲۰۰ مترى قريهٔ مهلذان، در کنار مزارع و باغات محصور واقع شده است.
|
|
| تاريخ بناى کليسا نامعلوم است، اما با توجه به فرم ساختمان و شيوهٔ معمارى، به نظر مى‌رسد که قدمت آن به دورهٔ مغول يا صفويه برسد.
|
|
| طرح کليسا مشابه ديگر کليساهاى ارامنه است و مصالح به کار رفته در آن از پى تا شروع گنبد از سنگ و خود گنبد از آجر است. جبههٔ خارجى بنا ساده، ولى جبههٔ داخلى آن داراى اندود گچ است. بر روى گچکارى قست محراب کليسا، بقاياى نقاشى‌هاى مذهبى به چشم مى‌خورد.
|
|
| اين کليسا فاقد هر نوع تزئين و نماسازى ويژه است و فقط بر روى گچکارى‌هاى محراب آن، موضوعات و احاديث مذهبى به صورت ساده نقاشى شده است. اين کليسا هنوز در فهرست آثار باستانى به ثبت نرسيده است.
|
|
| كليساى موجومبار، روستاى ارنتى كندى موجومبار، تبريز
|
|
| اين کليسا در روستاى ارمنى کندى موجومبار در ۴۰ کيلومترى شمال تبريز در دهستان رودقات قرار دارد و قدمت آن به قرن نهم ميلادى مى‌رسد.
|
|
|
|
| کليساى ننه مريم که به نام کليساى شرق آشورى نيز خوانده مى‌شود، بين خيابان‌هاى قدس، دانش، کاشانى و امام اروميه در محوطهٔ نسبتاً بزرگى واقع شده است.
|
|
| به استناد منابع قديمى کليسايى، اين کليسا در گذشته و پيش از انتشار مسيحيت آتشکده بوده و يکى از پرستشگاه‌هاى زرتشتيان به شمار مى‌‌آمد. براساس روايت‌هاى موجود، موبدان زرتشتى آتشکده به محض اطلاع از تولد مسيح دين او را پذيرفتند و اين محل را تبديل به کليسا کردند. سنگ قبر سر موبد مذکور تا جنگ اول جهانى در کليسا محفوظ بوده که در آن زمان به روسيه برده مى‌شود و اکنون در موزهٔ کيف نگهدارى مى‌شود. اين کليسا يکى از مهمترين بناهاى قديمى آشوريان مسيحى و قديمىترين کليساى آنان است.
|
|
| کليساى ننه مريم داراى صحن نسبتاً بزرگى است. حياط کليسا به وسيلهٔ دو ورودى به خيابان‌هاى قدس و کوچهٔ ضلع غربى ارتباط مى‌يابد. بخش قديمى و اکثر ساختمان‌هاى کليسا در ضلع شمالى صحن واقع شدهاند.
|
|
| کليساى ننه مريم بارها دستخوش تغييرات شده و فرم‌هايى ناهمگون پيدا کرده است. به نظر مى‌رسد اولين تغييرات در سال ۶۴۲ ميلادى و به دستور خواهر سلطان وقتِ چين به نام بلپرى صورت گرفت. در سال‌هاى ۱۳۴۲ و ۱۳۴۳ شمسى نيز برجى جديد به کليسا اضافه شد و خود کليسا مورد مرمت قرار گرفته است.
|
|
| اين بنا چون يکى از آثار کهن و تاريخى اين ديار است طبعاً در اثر مرور زمان تغييراتى پذيرفته، ولى آنچه که مسلم است بناى اصلى و قديمى آن از بين نرفته و هر گونه تغييرى که بعداً صورت پذيرفته بر روى بناى اصلى بوده است.
|
|
|
|
| کليساى هاکوپ اولين کليساى ارامنهٔ اين ناحيه است که در سال ۱۰۶۵، بعد از مهاجرت ارمنيان به استان اصفهان، احداث شده و در حال حاضر، در حياط کليساى مريم واقع است. اين کليسا از آن جهت که اولين کليساى احداث‌شدهٔ ارامنهٔ جلفاست، مورد احترام و توجه خاص آنها است.
|
|
|
|
| اين کليسا، بزرگ‌ترين و زيباترين کليساى جلفاى اصفهان است که از نظر تزئينات و نقاشى‌هاى فضاى داخلى بسيار جالب توجه است. تاق کليساى وانک که در زبان ارمنى کليساى اعظم معنى مى‌دهد، از نظر طلاکارى سقف و سطح داخلى گنبد و نقاشى‌هاى تاريخى، يکى از زيباترين کليساهاى جلفاى اصفهان است و در نوع خود بى‌نظير است. اين کليسا به نام‌هاى «سن‌سو» و «دوآمناپرکيچ» (به زبان فرانسه به معنى نجات‌دهنده) نيز معروف شده است.
|
|
| داخل کليسا و تمام ديوارهاى اطراف و جوانب آن از تزئينات، نقاشى رنگ و روغن و آب طلا به سبک‌هاى ايرانى و تصاويرى از زندگى حضرت مسيح(ع) متأثر از نقاشى ايتاليايى تزئين شده است. روبه‌روى درِ اصلى اين کليسا، برج ناقوس کليسا قرار دارد که در زمان شاه سلطان حسين صفوى ساخته شده است. کتيبهٔ تاريخى ناقوس، نام‌هاى شاه سلطان حسين و خليفهٔ بزرگ و بانى ساختمان را در بر دارد. اين کتيبه به زبان و خط ارمنى است و در سال ۱۷۰۲ ميلادى در آنجا نصب شده است.
|
|
| به غير از کليساهاى نامبرده، در جلفا، کليساهاى ديگرى نيز وجود دارد که عبارت‌اند از : کليساهاى استپانوس، يوحنا، کاتارينه (دير کاترينا)، نيکوغايوس، گريگور، ميناس، سرکيس، کليساى نِرسِس و مريم.
|
|
| غير از اين کليساها، ارامنهٔ کاتوليک و پروتستان هم در محلهٔ«سنگ‌تراش‌ها» و محلهٔ«هاکوپ‌جان» براى خود کليساى مخصوص دارند.
|
