سبک و روش بسطامی

فروغى بسطامى، در غزل‌سرائى شيوهٔ استاد اجل و سخن آفرين بزرگ سعدى شيرازى عليه‌الرحمه را پيروى نموده، و در بعضى اشعار خود سخن را به حد کمال رسانيده است.

کلام دلکش او ساده و روان، و فصيح و بلند است، اغلب آثار او مشهور و زبانزد خاص و عام مى‌باشد مانند اين غزل که از شيواترين غزل‌هاى متأخرين است و نظير آن را در ديوان شعراى عهد قاجاريه، کم‌تر مى‌توان يافت:

	رسواى عشق
	کى رفته‌اى زدل، که تمنا کنم ترا؟
		کى بوده‌اى نهفته، که پيدا کنم ترا؟
	غيبت نکرده‌اى، که شوم طالب حضور
		پنهان نبوده‌اى، که هويدا کنم ترا
	با صد هزار جلوه، برون آمدى که من
		با صد هزار ديده، تماشا کنم ترا
	بالاى خود در آئينهٔ چشم من ببين
		تا باخبر ز عالم بالا کنم ترا
	رسواى عالمى شدم از شور عاشقى
		ترسم خدا نخواسته، رسوا کنم ترا
	شعرت ز نام شاه، فروغى شرف گرفت
		زيبد که تاج تارک شعرا کنم ترا

ديگر از غزل‌هاى ممتاز و دلاويز او غزلى است که آقاى خالقى رئيس هنرستان موسيقى ملي، آهنگ بديع و شورانگيزى براى آن ساخته‌اند و به‌نام آه سحر، شهرت يافته است:

	آه سحر
	يک شب آخر دامن آه سحر خواهم گرفت
		داد خون را از آن مه بيدادگر خواهم گرفت
	چشم گريان را به طوفان بلا خواهم سپرد
		نوک مژگان را به خوناب جگر خواهم گرفت
	نعره‌ها خواهم زد و در بحر و بر خواهم فتاد
		شعله‌ها خواهم شد و در خشک و تر خواهم گرفت
	انتقامم را ز زلفش مو به مو، خواهم کشيد
		آرزويم را زلعلش سر به سر خواهم گرفت
	يا به زندان فراقش، بى‌نشان خواهم شدن
		يا گريبان وصالش، بى‌خبر خواهم گرفت
	يا به پايش نقد جان، بى‌گفتگو خواهم فشاند
		يا زدستش آستين، بر چشم تر خواهم گرفت
	يا بهار عمر من، رو بر خزان خواهد نهاد
		يا نهال قامت او را، به بر خواهم گرفت
	يا سر و پاى مرا، در خاک و خون خواهد کشيد
		يا بر و دوش ورا، در سيم و زر خواهم گرفت

در ديوان فروغى، قصيده‌اى ديده نمى‌شود تا بتوان نسبت به فن قصيده‌سازى او اظهار نظر کرد ولى غزل‌هاى لطيف و روان، زياد دارد که اغلب در وصف معشوق يا در بيان حالات و سوز و گداز‌هاى عاشقانه سروده شده و در بعض از آنها مطالب عرفانى نيز ديده مى‌شود.

فروغى، برخلاف صائب تبريزى و شعراى عهد صفوى، مبتکر و صاحب شيوهٔ جديدى نيست بلکه در غزل‌سرائى همان سبک قديم را دنبال کرده است.

در آثار او نيز مضمون بکر و تعبير تازه، کم‌تر وجود دارد ولى با اين وصف از حيث روانى و فصاحت کلام و متانت اسلوب، از بهترين شعراى زمان قاجاريه به‌شمار مى‌رود.

سعى و مجاهدتى که آقاى منصور مشفق در جمع‌آورى اشعار فروغى و طبع نفيس ديوان آن مرحوم به‌عمل آورده‌اند درخور تقدير است.