اولویت‌بندی در اهداف(۲)

گزارش سوم - ترفيع تندرسى يا بهداشت و پيشگيرى از بيمارى‌ها

سومين گزارش، يعنى ترفيع تندرسى يا بهداشت و پيشگيرى از بيمارى‌ها اهداف ملى سال ۲۰۰۰ نام دارد. اين گزارش، بر خدمات پيشگيري، حفظ بهداشت و تندرستى و افزايش رعايت موارد بهداشتى تأکيد مى‌کند. در اين گزارش به امر پيشگيرى توجه ويژه‌اى شده است. به اهداف ويژهٔ جمعيتى نظير زندگى مستقل سالمندان، نيروى حياتى (سرزندگي) توجه بيشترى شده است و هدف‌هاى خاص مربوط به فعاليت جسماني، بيانگر حمايت فزاينده از آثار سلامت‌بخش فعاليت‌ها و بهادادن به آمادگى جسمانى مرتبط با تندرستى (بهداشت) است. شايد با پاسخ به سؤالات زير خوانندگان نظام سلسله مراتبى خاص خود را در خصوص اهداف بنا کنند.

۱. آيا ماهيت تعليم و تربيت، کليدى را براى تنظيم سلسله مراتب اهداف تربيت‌بدنى و ورزش به دست مى‌دهد؟ بر طبق اعتقاد نظريه‌پردازان تربيتي، حرفهٔ تعليم و تربيت در وهلهٔ اول رشد و تکامل هوش و توان استدلال و کاربرد منطق را مورد توجه قرار مى‌دهد. شيوهٔ سازگارى زيستى سازگارى زندگي (The life adjustment) از شاخه‌هاى فرعى تعليم و تربيت است که رشد و تکامل ذهني، کسب معرفت و تکامل شناختى را تأکيد مى‌کند. آيا از اين عبارت اينطور استنباط نمى‌شود که تربيت‌بدنى نيز به عنوان شاخه‌اى از تعليم و تربيت است؟ و آيا اصطلاح تربيت‌بدنى که ما آن را به کار مى‌بريم، بيشتر به اين جهت گرايش پيدا نمى‌کند؟ البته اين تأکيد به منظور معرفى رشد به عنوان يک نظام تحصيلى دانشگاهى نيست، بلکه بيشتر براى کمک به انسان در جهت آگاه شدن از ارزش‌ها و تأثير فعاليت جسمانى در تکامل اجتماعي، ذهنى و جسمانى است.

۲. آيا تاريخ کليدى را به ما مى‌دهد؟ تجزيه و تحليل تاريخى اهداف تربيت‌بدنى علاوه بر تکامل و توسعهٔ ارگانيکى و آموزش مهارت‌هاى جسماني، بر اهميت توجه به اهدافى چون تکامل ذهني (Mental) و مفهومي (Interpretive) و اجتماعى دلالت مى‌کند. ظاهراً تاريخ بيانگر اين موضوع است که مربيان تربيت‌بدنى نبايد منحصراً فعاليت‌هاى خود را در زيبايى عضلانى متمرکز سازند، بلکه اهداف ديگرى که بدن وسيله کمال آنها است نيز بايد مورد توجه باشد؛ مانند وابستگى و ارتباطات انساني. برنامه‌هاى تربيت‌بدنى بايد در جهت تحقق دموکراسى ملى و منزلت فردى گسترش يابند.

۳. آيا نتايج سهل‌الوصول کليدى را براى درجه‌بندى اهداف به وجود مى‌آورند؟ مربيان تربيت‌بدنى با ابزار ارزيابي، افزايش نيرو و ساير کيفيت‌هاى آمادگى جسمانى شاگردان را با افتخار به نمايش مى‌گذارند و در تيتر روزنامه‌ها و ساير وسائل ارتباط جمعى و موفقيت‌هاى خود را در توسعهٔ مهارت‌ها اعلام مى‌کنند؛ اما اطلاعاتى که ميزان توسعهٔ مهارت‌هاى ذهنى و خصوصياتى مثل سيرت پهلواني، احترام به حريفان، دليرى را نشان دهد، به آسانى در دسترس نيست. البته در تربيت‌بدنى و ورزش نشان دادن اهداف مربوط به کمال جسمانى و مهارتي، کار مشکلى نيست، ولى براى ساير اهداف قراين مشخصى در دست نيست. نبودن ابزار عينى براى اندازه‌گيرى خصلت‌هايى چون روحيهٔ ورزشکارى از دلايل اين مشکل است. همچنين ممکن است فقدان علاقهٔ بيشتر مربيان براى هدايت برنامه در اين راستا، ناتوانى در شناخت اهميت اين اهداف، موانع موجود براى نيل به اين اهداف و وجود اين باور که ارزيابى چنين خصايلى در حوزهٔ مسئوليت مباحث دانشگاهى و يا خانوادگى است، موجب بروز چنين مشکلاتى گردد.

۴. آيا ماهيت و نيازهاى جامعه و فردچنين کليدى را ارائه مى‌دهد؟ آيا بررسى مشکلات اجتماعى نظير فقر، غفلت و مسامحه جواني، جرائم و مشکلات بهداشتى در درجه‌بندى اهداف مؤثر هستند؟ در اين صورت آيا اهميت اهداف تربيت‌بدنى در طبقات اجتماعى مختلف متفاوت خواهد بود؟ نيازهاى فردى چطور؟ براى زندگى خوب انسان به چيزى نيازمند است؟ آيا اين نيازها جسماني، ذهني، عصبي، عضلانى و اجتماعى هستند؟ توجه به کدام نيازها در تربيت‌بدنى مهم است؟ خانه، کليسا، مدرسه، چه نيازهايى را بايد برآورده سازند؟ رشته‌هاى دانشگاهي، تربيت‌بدنى و ورزش و ساير مؤسسات غيرآموزشى چه نيازهايى را بايد برطرف سازند؟ آيا دختران و پسران از بُد جسمانى پائين‌تر از حد معمول هستند؟ و آيا اين بدان معنى است که هدف تکامل جسمانى مقدم‌تر است؟ اگر نوجوانى بزهکار (Delinquent) باشد آيا هدف اجتماعى بايد در اولويت قرار گيرد؟

۵. آيا از اصطلاح تربيت‌بدنى مى‌توان براى درجه‌بندى اهداف استفاده کرد؟ اگر تربيت‌بدني، تربيت بدن و تربيت از طريق بدن را مورد توجه قرار مى‌دهد، آيا اين حاکى از اولويت آن است؟ تعريف بالا تمام اهداف تربيت‌بدنى را دربر مى‌گيرد. مربيان تربيت‌بدنى با تعليم و تربيت و با جنبه‌هاى جسمى در ارتباط هستند. بنابر اين تمام اهداف بايد مدّنظر باشند، آيا اين تفسير براى نظام طبقه‌بندى و درجه‌بندى معيارى به وجود مى‌آورد.

۶. آيا جنبش آمادگى جسمانى و خوب بودن يا بهزيستي (Wellness) راهى را براى درجه‌بندى اهداف مشخص مى‌کنند؟ با توجه به نگرانى مردم از وضعيت آمادگى جسمانى و آگاهى از نقش تمرينات منظم و مناسب در بهبود سطح تندرستي، آيا آمادگى جسمانى مقدم‌ترين هدف است؟ آيا عوامل آمادگى مرتبط با تندرستى (عملکرد قلبى عروقي، ترکيب بدني، استقامت، نيروى عضلاني، انعطاف‌پذيري) بايد مورد توجه خاص باشند؟ در بعضى از موقعيت‌ها و مؤسسات، تکامل ارگانيکى (جسماني) به عنوان هدف اصلى قلمداد شده است. آيا اين عمل خوب بوده يا پيامد ناگوارى داشته است؟