|
| ميدان باستانى دلازيان سمنان هزاره اول قبل از ميلاد
|
|
| اين ميدان در هشت کيلومترى جنوب شرقى شهر سمنان و در پانصد مترى خم رودخانه گيناب واقع شده است. در انتهاى اراضى کشاورزى نماى هشت تپهٔ نزديکه به هم ديده مى‌شود. هر چند جاگيرى تپه‌ها در کنار هم شکل هندسى ويژ‌ه‌اى ندارد، اما از هر سو که بدان‌ها بنگريم همواره هشت برجستگى از دور پيداست. بلندى اين تپه‌ها يکسان نيست، ولى تفاوت زيادى هم ندارند. فاصله بين دامنه‌هاى پست تپهٔ جنوبى تا دامنه‌هاى پايين تپهٔ شمالى بالغ بر ۲۳۰ متر و فاصله مشابه تپهٔ شرقى تا تپهٔ غربى معادل ۳۰۰ متر است. وسعت دامنه‌هاى هر يک از تپه‌ها متفاوت است و تپه‌هاى کوچک‌تر نيز بر دامنه و کنار تپه‌هاى بلند جاى دارند.
|
|
| با توجه به نوع معمارى و ابعاد خشت‌ها، قدمت اين تپه‌ها به اوايل هزارهٔ اول مى‌رسد. اين تپه‌ها توسط افراد سودجو مورد کندوکاو قرار گرفته و به وسيله ماشين‌هاى سنگين تخريب شده است.
|
|
|
|
| بناهاى قديمى و مهمى مانند ميدان و کاخ بهارستان در شهر تهران، تداعى‌کنندهٔ حوادث و ماجراهاى تعيين‌کنندهٔ تاريخ معاصر کشور است. کاخ بهارستان را که ميرزا حسين خان سپه‌سالار بنياد گذاشت، بعدها محل مجلس شوراى ملى شد. اين بنا، تنها يادگار آن روزگار است که اينک در اين ميدان بر جاى مانده است. تنديس وسط ميدان، چند بار عوض شد. ساختمان بهارستان متحمل گلوله‌هاى توپ و دست کم دو آتش سوزى بزرگ شد. اين ميدان شاهد زد و خوردها، ميتينگ‌ها، تظاهرات و تيرانداز‌ى‌هاى بسيار و محل ترورهاى سياسى مهم و تاريخ‌ساز بوده است.
|
|
| سمت شمال اين ميدان، محل باغ نگارستان فتح‌على شاه قاجار بود که مدخل آن در جلوى ميدان بهارستان و خود باغ نيز در شمال ميدان بود. در سال ۱۲۸۴ هجرى قمرى که شهر تهران را توسعه دادند، اين باغ جزو شهر تهران شد و بعدها زمين آن را قطعه قطعه کردند و ساختمان‌هاى مختلف در آن ساختند. دفتر لغت‌نامه دهخدا و مؤسسه تحقيقات اقتصادى و اجتماعى دانشگاه تهران در دهه‌هاى ۱۳۳۰ هـ.ش به بعد در يکى از ساختمان‌هاى اين باغ استقرار يافت و سپس مجموعهٔ ساختمان مذکور به دانشکده علوم اجتماعى و تعاون دانشگاه تهران تبديل شد. در حال حاضر اين ساختمان به عنوان مرکز آموزش دوره‌اى تحصيلات تکميلى علوم انسانى و اجتماعى دانشگاه تهران مورد استفاده قرار مى‌گيرد. موزه هنرهاى ملّى در قسمت جنوبى فعلى اين باغ قرار دارد که ورودى آن از درب مجموعه ساختمان‌هاى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى است. فضاهاى معمارى و طبيعى به جا مانده از اين باغ هنوز زيبا و دلنواز است.
|
|
|
|
| ميرزا يوسف آشتيانى، صدراعظم ناصرالدين‌شاه، اين ميدان را که آخرين حد شمال غربى شهر تهران بود به نام پسرش، ميرزا حسن مستوفى‌‌الممالک بنا نهاد. در فاصلهٔ سال‌هاى ۱۳۰۳ تا ۱۳۱۲ هـ.ق چهار ساختمان با اقتباس از پالاديو، معمار معروف عصر رنسانس ايتاليا، در چهار سوى آن بنا شد. يکى از آنها تخريب و به جاى آن در سا ل۱۳۴۵ هـ.ش ساختمانى چند طبقه براى بانک ملى ساخته شد. اما بقيه در فهرست آثار ملى قرار گرفت و از ويرانى مصون ماند. متأسفانه شکل زيبا و هماهنگ ميدان هم به هم خورد.
|
|
| اينک مرمت کل اين ميدان که سال‌هاست بحث آن ادامه دارد، در دستور کار قرار گرفته است. آخرين تغييرى که در ساختار ميدان حسن‌آباد ايجاد شد، تخريب فلکه وسط آن در جريان ساختن تونل مترو بود. مى‌توان اميد داشت که با باز پيرايى کل ميدان، فضايى مناسب براى آن طرح‌ريزى شود.
|
|
|
|
| اين ميدان وسيع و خوش طرح و سبک، از مکان‌هاى زيباى شهر يزد و يکى از آثار محمد تقى خان (متوفى در ۱۲۱۳) است. در چهار سوى ميدان، دکان‌هايى قرار دارد. پيش روى آنها سايبان راهرو گونه‌اى ساخته شده و سر در دکان‌ها هلالى شکل است. اين ميدان راهى به قيصريه و راهى به مسجد ريگ دارد. مدرسهٔ شفيعيه در زاويهٔ شمال شرقى آن واقع شده است.
|
|
| ميدان خان جز‌ء مجموعه‌اى است که محمدتقى خان با طرحى هماهنگ آن را به وجود آورد. اين مجموعه مشتمل بر مدرسه و قيصريه است و جملگى آنها جزو نقاط ديدنى شهر محسوب مى‌شوند.
|
|
| ميدان قيام (شاه سابق)، يزد
|
|
| اين ميدان و نام آن يادگارى از زمان حکومت حاج علينقى خان (۱۲۱۴-۱۲۱۹) پسر محمد تقى خان است. در يکى از صفه‌هاى اين ميدان و در مدرسهٔ قديمى کنار آن قطه سنگى منقور حاوى اشعار ذبيحى شاعر (متوفى در ۱۱۶۰ هـ.ق) موجود است.
|
|
|
|
| ميدان گنجعلى‌خان، نظير ميدان نقش جهان اصفهان و ميدان مير چخماق يزد است، پيرامون خود بعضى از عناصر شهرى را به وجود آورده است. به طورى که در سه ضلع آن بازار قرار دارد و در ضلع ديگرش مدرسهٔ گنجعلى‌خان بنا شده است. وجود حمام، آبانبار، ضرابخانه و همجوارى‌اش با بازارها و چهارسوق اين مجموعهٔ به هم تنيده را کامل کرده است. از نقطه‌نظر نماى ظاهرى معمارى، وجود طاقنماهاى آجرى، کاشى‌کارى، فضاى سبز، حوض آب و ... بر زيبايى آن افزوده است. طول ميدان حدوداً ۱۰۰ متر و عرض آن ۵۴ متر است و ۵۳۴۶ مترمربع مساحت دارد. در شمال ميدان، موزهٔ ضرابخانه و بخشى از بازار مسگران واقع است، در جنوب آن بازار و حمام گنجعلى‌خان قرار دارد و در شرق آن مدرسه و مسجد مى‌باشد و در غرب آن آبانبار گنجعلى‌خان و بخشى از بازار مسگران واقع شده است.
|
|
| ميدان محمديه (اعدام)، تهران
|
|
| اين محل از ميدانهاى قديمى شهر تهران است که در روزگار گذشته در خارج از محدودهٔ شهر بود و براى رسيدن به آن لازم بود از کوچه‌هاى کج و معوج و پيچ در پيچ بسيار گذشت. زيرا مانند امروز از طريق خيابان خيام راه مستقيمى که بتوان به وسيلهٔ آن به اين ميدان رسيد وجود نداشت.
|
|
| وجه تسميهٔ نام اعدام به اين خاطر بود که محکومان به اعدام را در وسط اين ميدان به دار مجازات مى‌آويختند.
|
|
| نام کنونى اين ميدان «محمديه» است. وجه تسميهٔ اين نام شايد به خاطر دروازه‌اى باشد که در زمان محمدشاه قاجار، بين اين ميدان و آرامگاه سيد ناصرالدين ساخته شده بود که به نام دروازهٔ محمديه يا دروازهٔ غار قديم خوانده مى‌شد و اکنون نام آن را بر اين ميدان گذاشته‌اند.
|
|
| ميدان ميرچخماق (امير چخماق)، يزد
|
|
| ميدان ميرچخماق، اثرى از قرن نهم هجرى و يادگارى از دوران حکومت اميرچخماق شامى است. جلال‌الدين اميرچخماق که به دستور شاهرخ تيمورى به حکومت يزد رسيد با همدستى همسر خود ستى فاطمه خاتون، آثارى چند در يزد بنا کرد. مهم‌ترين اين آثار مسجد جامع نو بود که هم اکنون نيز برقرار است و به نام مسجد ميرچخماق مشهور است.
|
|
| بانيان در شمال مسجد ميدانى ايجاد کردند که اکنون هم پابرجاست و مرکز شهر يزد است. اين ميدان در عصر صفوى هم به همين نام شهرت داشت. در شرق ميدان ميرچخماق، بازارى به نام حاجى قنبر وجود دارد. اين بازار از بناهاى نظام‌الدين حاجى قنبر جهانشاهى است. اين شخص که به امر جهانشاه قره‌قويونلو به حکومت يزد رسيده بود، آثار ديگرى هم در يزد احداث کرد. بعدها بر سر در اين بازار بناى زيبا و بلندى به اسلوب بناهايى که در تکاياى يزد ديده مى‌شود ساخته شد. اين بناى عظيم يکى از معرف‌هاى شهر يزد است و هنگامى که مى‌گويند «ميرچخماق» مرادشان همين بناست، در حالى که از آثار اميرچخماق نيست.
|
|
|
|
| اين ميدان قديمى ، اثرى از نيمهٔ اول قرن هشتم هجرى است و در حال حاضر اکثريت بناهاى اطراف آن از بين رفته است و تنها مدرسهٔ سيد رکن‌الدين و يک آبانبار قديمى برجاى مانده است. در اين ميدان يک دستگاه نجومى و رصدى موسوم به اوقات و ساعت (۷۲۵ هجرى قمرى) قرار داشته که در زمان خود از دستگاه‌‌هاى مهم علمى بوده و نام ميدان از اين دستگاه گرفته شده است.
|
|
|
|
| ميدانهاى جنگ يکى از نقاط ديدنى و مورد علاقهٔ جهانگردان و ايرانگردان است. در اطراف اصفهان، چند ميدان جنگ وجود دارد که مى‌توانند به عنوان نقاط سياحتى مورد بهره‌بردارى قرار گيرند. نمونه‌هايى از اين ميدان‌ها عبارت‌اند از:
|
|
| - محل مورچه‌خورت که ميدان جنگ نادرشاه افشار با اشرف افغان بوده است.
|
| - محل جنگ گلنباد که ميدان جنگ شاه سلطان حسين با محمود افغان بوده است.
|
| - محل روستاى شيخ که ميدان جنگ بين سپاهيان عرب به سردارى عصمت بن عبداللّه، و سپاهيان ايران به رهبرى برازجادويه سردار ايرانى، بوده است.
|
|
| ميدانهاى قديمى، استان يزد
|
|
| در منطقهٔ يزد به ويژه در مرکز آن (شهر يزد) ميدانهاى قديمى متعددى وجود دارد که مجموعه‌اى به هم پيوسته از بناهايى همچون مسجد، بازار، حمام، آبانبار و ... را در جوار خود جاى داده‌اند.
|
|
| ميدانهاى قديمى، و مهم، استان تهران
|
|
| در سطح استان تهران و به طور مشخص در شهر تهران ميدانهاى قديمى با پيشينهٔ تاريخى روشن وجود دارد که در طول سده‌ها بر هر يک از آنها حوادث تاريخى، اجتماعى و سياسى متعددى گذشته است.
|
