|
|
|
|
|
| دروازهٔ سنگى خوى در جنوب مجموعهٔ بازار قديمى و بافت کهنه شهر واقع شده است. اين دروازه معبر ورودى شهر خوى به طرف سلماس و براى کنترل آن از تهاجم دشمن بوده است. کارکرد فوق را مى‌توان از آثار خندق پشت حصار دروازه تأييد کرد که هنگام عمليات کانال‌کشى، در قسمت جنوب دروازه پيدا شد.
|
|
| برخى از مورخين اين اثر را به دورهٔ ايلخانيان مربوط مى‌دانند و عمران و آبادانى خوى را نيز توسط ايلخانيان محتمل‌تر مى‌دانند، برخى ديگر آن را مربوط به دورهٔ قاجاريه مى‌دانند و به سبک معمارى آن و مقايسه‌اش با آثار باقى‌مانده از دورهٔ قاجاريه در تبريز و خوى استناد مى‌کنند.
|
|
| دروازهٔ سنگى خوى با دو نوع مصالح ساخته شده است: ضلع شمالى آن که در امتداد بازار قديمى خوى قرار دارد با آجر ساخته شده و به صورت جناقى است. ضلع جنوبى آن نيز با رديف چين يک در ميان سنگ‌هاى خاکسترى و سياه تزئين شده و به صورت نيم دايرهٔ موزون و هماهنگ درآمده که از زيبايى و جلوهٔ خاصى برخوردار است. در زير قوس سنگى سمت جنوب و طرفين دروازه، نقش دو شير به صورت بى‌تحرک و ساده، حجارى شده است.
|
|
| دروازهٔ قرآن، شيراز (زنديان)
|
|
| در مسير وسط تنگ اللّه‌اکبر، در دورهٔ سلطنت ديالمه اصلاحاتى به عمل آمده و پاسگاهى ايجاد شده بود. در مدخل تنگ، تاق مرتفعى را احداث کرده بودند، ولى کريم‌خان زند دروازهٔ مذکور را که رو به انهدام مى‌رفت مرمت کرده و در طرفين آن هم تاقهايى براى اتراق محافظين و مأمورين بنا کرد و بر بالاى تاق مزبور اطاق کوچکى ساخت و در آن يک قرآن خطى بزرگ قرار داد تا مسافرين از برکت عبور از زير قرآن مجيد، از گزند حوادث مصون مانده و به سلامت به مقصد برسند. از اين رو آن را «تاق قرآن» ناميدند. در سال ۱۳۱۶ شمسى در جريان توسعهٔ راه کليه بناهاى قديمى تخريب شد. در سال ۱۳۲۷ به همت حسين ايگار اعتمادالتجار تاق قرآن دوباره بازسازى شد و قرآنى بر بالاى آن قرار گرفت و به «دروازهٔ قرآن» مشهور شد. در سال‌هاى بعد قرآنى که در بالاى تاق قرار داشت سر از موزهٔ پاريس در آورد و با توسعهٔ راه شيراز به تهران دروازهٔ قرآن در سمت غرب اين راه قرار گرفت. اين دروازه يکى از ديدنى‌هاى مشهور استان فارس و شهر شيراز است و اشتهار ملى و جهانى دارد.
|
|
| دروازهٔ نو (دروازهٔ محمديه)، تهران
|
|
| تنها دروازه‌اى که از شهر قديم تهران به صورت نيمه ويرانه باقى مانده دروازهٔ نو يا دروازهٔ محمديه است که در محلهٔ عباس‌آباد، نزديک ميدان محمديه واقع شده است.
|
|
| دروازهٔ نو (دروازهٔ محمديه) چهار منارهٔ کوتاه مزين به کاشى‌هاى فيروزه‌فام اعلا داشت که تنها بخشى از آنها به جا مانده است. روى کاشى‌کارى‌هاى آن که بخشى از آن در موزهٔ ملى ايران نگه‌دارى مى‌شود تاريخ ۱۲۶۲ نقش بسته است.
|
|
| دروازه ارگ سمنان، سمنان (قاجاريان)
|
|
| يکى از آثار تاريخى و باارزش و زيباى سمنان، دروازهٔ ارگ، بازماندهٔ هنر دوران قاجاريه است که در تقاطع خيابان‌هاى آيت‌اللّه طالقانى و شيخ فضل‌اللّه نورى واقع شده است. دروازهٔ ارگ در گذشته درِ شمالى ارگ دولتى بود که هنگام تخريب ارگ به سبب شکايت فرهنگ دوستان و پيگيرى آنان از ويرانى اين دروازه جلوگيرى به عمل آمد.
|
|
| دروازهٔ ارگ در زمان سلطنت ناصرالدين‌شاه قاجار و حکومت انوشيروان ميرزا ضياءالدوله فرزند محمد رحيم ميرزا پسر دهم عباس ميرزا نايب‌السلطنه که از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۰۵ هجرى قمرى حاکم ايالت قومس بود، بنا شد. اين دروازه دو نماى شمالى و جنوبى دارد که نماى شمالى آن به مراتب زيباتر و جذاب‌تر از نماى جنوبى آن است.
|
|
| بناى اصلى دروازه از آجر به ارتفاع بيش از هفت متر ساخته شده است. تاق اتاق‌ها ضربى و تاق اتاق اصلى به صورت گنبد کم‌خيز است که از بيرون بنا ديده نمى‌شود.
|
|
| يکى از شاهکارهاى اين بناى تاريخى، سردر جالب توجهى است که در آن تصوير تاريخى نبرد رستم و ديو سپيد به طرزى خيره‌کننده روى کاشى هفت رنگ منقوش است.
|
|
| کتيبه‌هاى اين بنا از آثار هنرمند به نام سمنان در دوران قاجاريه، سيد محمد باقر طباطبايى سمنانى است. نامبرده از نوادگان مرحوم ميرمحمد خان طباطبايى سمنانى است. درهاى دروازهٔ ارگ از الوار قطور با گل ميخ‌هاى آهنى است که هنوز به پيروى از زمان‌هاى گذشته، شب هنگام آنها را مى‌بندند.
|
|
| اين بنا که نماد تاريخى شهر محسوب مى‌شود، در بهترين نقطهٔ شهر واقع شده و بعد از انقلاب اسلامى با مرمت و بازسازى آن از سوى سازمان ميراث فرهنگى استان، قدمت تاريخى و معمارى باستانى خود را حفظ کرده است.
|
|
| دروازه جنوبى ارگ سمنان، سمنان (قاجاريان)
|
|
| اين دروازه در زمان ناصرالدين‌شاه ساخته شد و در محل ساختمان شهربانى سابق واقع شده بود که دروازهٔ جنوبى ارگ دولتى را تشکيل مى‌داد ساختمان بالاى دروازهٔ جنوبى در دو طبقه ساخته شده است. در طرفين راهروى طبقهٔ اول، اتاق‌ها قرار دارند. در طبقهٔ بالا نيز سه اتاق شمالى و جنوبى وجود دارد. در ماه مبارک رمضان به عنوان نقاره‌خانه از اين ايوان استفاده مى‌شد و مدتى هم هنگ ژاندارمرى سمنان در ارگ مستقر بود.
|
|
|
|
| دروازههاى قديمى استان کرمان عبارتند از:
|
|
| - دروازهٔ وکيل که نزديک مسجد جامع کرمان قرار دارد و به وسيله مرحوم محمد اسماعيل خان وکيل‌الملک بنا شد.
|
|
| - دروازهٔ ناصرى که در مشرق «محلهٔ شهر» قرار دارد و به همت وکيل‌الملک بنا نهاده شد. قدمت اين دو دروازه به سال ۱۲۸۰ هجرى مى‌رسد.
|
|
| - دروازه گبرى يکى از دروازههاى مشهور شهر کرمان است که ورودى محلهٔ زرتشتيان بوده است. اين دروازه قبلاً به دليل کينه و انتقامجويى محمود افغان ويران شده بود. ولى به همت وکيل‌الملک دوباره مرمت و بازسازى شد. چون رو به خراسان گشوده مى‌شد، دروازه خراسان نيز گفته شده است.
|
|
| - دروازهٔ سلطان به امر سلطان شاهرخ ساخته شد و به همين نام نيز شهرت دارد.
|
|
| - دروازهٔ ارگ که به وسيلهٔ مرحوم ابراهيم‌خان ظهيرالدوله حکمران کرمان ساخته شد و رو به شمال گشوده مى‌شود و به دروازهٔ باغ نيز معروف است.
|
|
| - دروازهٔ رق‌‌آباد (ريگ آباد) در حوالى مزرعه‌‌اى (دهى) به همين نام قرار دارد و به همين نام نيز مرسوم شده است.
|
|
| لازم به توضيح است که دروازههاى ياد شده در حال حاضر کاملاً تخريب شده و از بين رفته‌اند، ولى باز هم محلات مجاور آنها به همان نام خوانده مى‌شوند. در اين محلات بخشى از بافت قديمى شهر را با معمارى ويژه آن مى‌توان مشاهده کرد.
|
|
| دروازههاى قزوين، قزوين (قاجاريان)
|
|
| شهر قزوين در گذشته هشت دروازه داشت که به نام‌هاى دروازهٔ رشت، باغ‌شاه، درب کوشک، تبريز، تهران، شيخ‌آباد، امام‌زاده حسين و خندقبار معروف بودند. امروزه از آن ميان، تنها دو دروازهٔ درب‌کوشک و تهران باقى مانده‌اند.
|
|
| دروازهٔ درب‌کوشک که در انتهاى خيابان آزادى قرار دارد، در دورهٔ قاجاريه ساخته شده و در سال ۱۲۹۶ هجرى قمرى در دورهٔ حکومت عضدالدوله، کاشى‌کارى شده است.
|
|
| دروازهٔ قديم تهران که در خيابان تهران قديم قرار دارد، از بناهاى دورهٔ قاجاريه است که در سال ۱۳۴۷ شمسى مرمت و کاشى‌کارى شده است.
|
|
|
|
| در نخستين سال‌هاى دههٔ ۱۳۰۰، سردرى بلند و (در آن زمان) باشکوه در مدخل ميدان مشق سابق ساخته شد. بعدها از آنجا که بخش بزرگى از زمين‌هاى ميدان مشق به باغ ملى اختصاص يافت، به اين نام شهرت يافت. اين محوطه اکنون وسط اداره‌هاى مرکزى پست تهران، شهربانى کل کشور و ثبت قرار دارد. ساختمانى که زمانى شرکت نفت بود، اکنون بخشى از وزارت خارجه را در خود جاى داده و قزاق‌خانه که قديمى‌ترين ساختمان باغ ملى است در اختيار ارتش است.
|
|
| کارشناسان معمارى و شهرسازى، با توجه به فرصتى که براى ايجاد مترو پيش آمده و تغييرى که در کاربرى و شکل آن ناحيه به طور ضرورى پيش خواهد آمد، طرح‌هاى متعددى را براى بازپيرايى اين محوطه بررسى و پيشنهاد کرده‌اند، به گونه‌اى که صحن بستهٔ اداره‌هاى دولتى، تبديل به بخشى از محيط شهر و گذرگاه عامه شود.
|
