يکى از شيوه‌هاى مطالعهٔ جمعيت جامعه عبارت است از بررسى توزيع جنسى آن در يک زمان معين. محاسبهٔ تعداد مردان و زنان به تفکيک جنس در کل جمعيت با سن و يا گروه سنى معين، 'توزيع جنسي' ، (sex distribution) ناميده مى‌شود.
ساخت جنسى يا توزيع جنسى جمعيت از طريق تقسيم تعداد افراد يک جنس به جنس ديگر و يا به کل جمعيت محاسبه مى‌شود. از اين‌رو چهار نسبت زير در توزيع جنسى جمعيت قابل استنباط است:
- نسبت مردانگى: نسبت تعداد مردان جامعه به کل جمعيت آن را نسبت مردانگى مى‌گويند:
نسبت مردانگى = M/P
- نسبت زنانگى: نسبت تعداد زنان جامعه به کل جمعيت را نسبت زنانگى گويند:
نسبت زنانگى = F/P
- ضريب رجوليت: نسبت تعداد مردان جامعه به زنان آن را ضريب رجوليت مى‌نامند:
ضريب رجوليت = M/F
ضريب تأنيث: نسبت تعداد زنان جامعه به مردان آن را ضريب تأنيث مى‌نامند:
ضريب تأنيث = F/M
نسبت جنسى
براى سنجش توزيع جنسى جمعيت يک کشور شاخص مهم‌ترى به‌کار مى‌رود که 'نسبت جنسى' (sex ratio) ناميده مى‌شود و آن کسرى است که صورت آن تعداد مردان و مخرج آن تعداد زنان مى‌باشند. نسبت جنسى معمولاً براى ۱۰۰ نفر زن محاسبه مى‌شود:
S Ratio = M/F ×100
نسبت جنسى جمعيت را مى‌توان براى لحظه‌هاى مختلف و جوامع متفاوت به‌دست آورد.
- نسبت جنسى در طول عمر:
مطالعات جمعيتى در سراسر جهان و براى تمام جوامع بشرى حکايت از آن دارد که تعداد جمعيت در سنين مختلف عمر انسان برابر نيست. در دوران پيش از تولد و هنگام انعقاد نطفه، در برابر هر ۱۰۰ نطفهٔ دختر، تعداد ۱۴۵ - ۱۲۵ نطفهٔ پسر بسته مى‌شود اما به اين جهت که تا لحظهٔ تولد، مرگ نطفه‌هاى پسر بيشتر از دختر است، نسبت جنسى در لحظهٔ تولد به حدود ۱۰۵ - ۱۰۴ کاهش پيدا مى‌کند.
اين نسبت در سال‌هاى بعد به‌علت مرگ زياد جنس ذکور به‌تدريج کاهش مى‌يابد تا اينکه در حدود ۲۵ - ۲۰ سالگى (سنين ازدواج) متعادل مى‌شود و به ۱۰۰ مى‌رسد. روند کاهش نسبت جنسى همچنان ادامه پيدا مى‌کند تا اينکه در حدود سنين ۸۰ - ۷۰ سالگى، حتى به ۳۵ هم مى‌رسد.
نسبت جنسى را براى سنين منفرد، گروه سنى و گروه اجتماعى مى‌توان محاسبه کرد و در هر مورد از طريق محاسبهٔ نسبت مردان آن سن، گروه سنى و گروه اجتماعى به ۱۰۰ نفر از زنان به‌دست مى‌آيد.
نسبت جنسى براى جمعيت کشورهائى از جهان که در شرايط عادى قرار دارند از ۹۳ تا ۱۰۰ و به‌طور متوسط ۹۷ است؛ اما اگر شرايط اجتماعى، اقتصادى و سياسى جامعه نابهنجار باشد، نسبت جنسى آن جامعه کمتر يا بيشتر از حد بهنجار (۹۷) خواهد بود، يعنى اگر در جامعه جنگى روى داده باشد، نسبت جنسى کمتر، و اگر به‌علت شرايط فرهنگى پسر را بر دختر ترجيح دهند، نسبت جنسى بيشتر از ۹۷ خواهد شد.
مطابق داده‌هاى سرشمارى‌هاى عمومى ايران، به شرح جدول نسبت‌هاى جنسى جمعيت کشور به تفکيک شهر و روستا بوده است:
جدول نسبت‌هاى جنسى جمعيت کشور به تفکيک شهر و روستا
