پیشینهٔ دوبلاژ در ایران (۲)

زاهد، احمد شيرازى و خانى از ايران‌‌نو فيلم جدا شدند و به گروه سعيد غياثي، ضياء‌الواعظين و جلال مغازه‌اى پيوستند، که در حال تأسيس استوديو آريا در خيابان ارامنه بودند. آنها موفق به دوبلهٔ نخستين فيلم رنگى شدند و براى اولين بار از شيوهٔ صداى مغناطيسى استفاده کردند.

با انشعاب تازه‌اى که در اثر اختلاف در اين جمع بوجود آمد، مغازه‌اى با استوديوى 'عصر طلايي' منتقل شد و ضياء‌الواعظين، شيرازى و خانى مقدمات استوديوى شهرزاد را آغاز کردند.

دوبله در ايران به‌دليل فقدان وسايل کافى با مشکلات فراوانى همراه بود و در خارج از ايران به‌نظر آسان‌تر مى‌رسيد.

آلکس آقابابيان فيلم سرگذشت فريدون بينوا را در ايتاليا دوبله کرد و در تهران به نمايش گذاشت. اين فيلم در مهرماه ۱۳۳۱ در سينما ديانا روى پرده رفت و با هجوم تماشاگران مواجه شد و سينما پارک نيز از هفته دوم نمايش به اکران آن پرداخت و همزمان با تهران فعاليت‌هاى دوبله فيلم‌ها در رم دنبال شد و بعد از آقابابيان و بعد داريوش فيلم، شرکت زرينه اين فعاليت را ادامه داد.

با آغاز دههٔ ۱۳۴۰ به‌تدريج افزايش استوديوهاى دوبلاژ در ايران و دستيابى آنها به اندازه‌هاى قابل قبول کيفيت فنى و محدوديت استفاده از دوبلورهاى متعدد و نزول کيفى دوبله و سقوط ارزش لير ايتاليا و دستمزدهاى مناسب دوبله در ايران، به‌‌تدريج دوبلهٔ ايتاليا دچار رکود شد و سپس به تعطيلى کامل انجاميد.

شکوفايى دوبلاژ در ايتاليا مانع جذب نيروهاى تازه در داخل کشور بود. با اين حال مراکز انگشت‌شمار حرفه‌اى همچنان به فعاليت مشغول بودند: پارس فيلم زير نظر على کسمائي، استوديو البرز، استوديو يانا فيلم، استوديو يونيورسال. اما مهمترين فعاليت در اين مرحله را استوديو سانترال عرضه مى‌کرد. به‌زودى اين استوديو به‌صورت يکى از قطب‌هاى دوبلاژ در سينماى ايران درآمد. اين استوديو از بدو تأسيس ضمن دوبلاژ عهده‌دار امور چاپ و لابراتور و فنى فيلم‌هاى خبرى اداره کل هنرهاى زيباى کشور و توليدات راديو و تلويزيون عراق نيز بود. و موفق شد کادر مجرب و منظمى از مديران دوبلاژ، دوبلورها، و تکنسين‌ها را گردهم بياورد.

مهندس سيف الدين کامرانى (نفر اول سمت چپ) موسس استوديو سانترال1333-تصوير مربوط به بازديد راج کاپور از استوديو سانترال در 1335 است و حسين دانشور و ناصرملک مطيعى نيز در عکس ديده مى شوند

به‌تدريج رشد فيلم‌هاى دوبله و استوديوهاى دوبلاژ چشمگير شد. در طول سال ۱۳۳۶ بيش از دو برابر سال ۱۳۳۵ فيلم دوبله و عرضه شد (۵۴ فيلم). همين تعداد در نيمهٔ اول ۱۳۳۷ دوبله شد و در پايان سال به ۱۱۹ فيلم رسيد. در سال ۱۳۳۸ اين تعداد باز هم افزايش يافت و به ۱۸۳ عدد رسيد و در طى همين سال تعداد استوديوهاى دوبلاژ به دو برابر سال‌هاى گذشته رسيد. در پايان دههٔ ۱۳۳۰ به‌ندرت فيلمى به زبان اصلى نمايش داده مى‌شد.

دوبلاژ در افزايش تماشاگران و سالن‌هاى سينما از يک طرف و ايفاى نقش واسطهٔ زبانى بين تماشاگر و فيلم از طرف ديگر، اهميت زيادى داشت.

عليرغم نظرهاى موافق و مخالف و انتقادها، تعداد مراکز دوبله و دوبلورها افزايش يافت و جامعهٔ دوبلاژ با ۲۴۰ نفر (۷۰ زن و ۱۷۰ مرد) و ۲۵ مؤسسه صاحب تشکلى شد که در نهايت در سال ۱۳۴۴ به ايجاد سنديکايى خاص منتهى شد و اساسنامهٔ آن توسط وزارت کار و امور اجتماعى به تأييد رسيد. در سال ۱۳۵۳ جامعهٔ دوبلاژ به عنوان انجمن پذيرفته و داراى بنياد نامه مصوب گرديد.

شاخص ترين دوبلورهاى تاريخ دوبلاژ ايران

سيروس ابراهيم‌زاده، تاجى احمدي، منوچهر اسماعيلي، اصغر افضلي، ايران بزرگمهر، مهين بزرگي، بوتيمار، پرويز بهرام، هوشنگ بهشتي، عبدالحسين تهامي، سيروس جراح‌زاده، چنگيز جليلوند، نيکو خردمند، عباس خسروانه، خسرو خسروشاهي، ايرج دوستدار، کاوس دوستدار، مهين ديهيم، احمد رسول‌زاده، محمدعلى زرندي، منوچهر زماني، محمدرضا زندي، حسين سرشار، زهر، شکوفنده، فريبرز صالح، ناصر طهماسب، حسين عباسي، حسين عرفاني، مهدى على‌محمدي، فرخنده، فرشيد فرزان، نجمى فرهي، ثريا قاسمي، حميد قنبري، محمد قنبري، ژاله کاظمي، هوشنگ کاظمي، عطاءا... کاملي، مهين کسمائي، على‌اصغر مستان، سعيد مظفري، جلال مقامى عزت‌ا... مقبلي، ناصر ممدوح، ايرج ناظريان، منوچهر نوذري، محمود نوربخش، منوچهر والى‌زاده، بهروز وثوقي، رفعت هاشم‌پور و ... و برجسته‌ترين و با سابقه‌ترين مترجمان دوبلاژ عبارتند از: بابک ساسان، ايرج رضائي، پرويز دوائي، فيروز رادپور، انور نصيحت‌گر، فريدون ابوجينا، نجف دريابندري، حسين شايگان، گودرز شيدائي، روبن شاه‌نظريان، محمود ايزدي، ...