تغذيه با شير مادر (۴)

زمان از شيرگرفتن کودک

'والو الِداتُ يُرْضِعْنَ اَوْلادَهُنَّ حَولَيْنِ کامِلَيْنَ لِمَنْ اَرادَ اَنْ يَتمَّ الرضَّاعَةَ' .

مادرانى که مى‌خواهند شيردادن را به فرزندان خود کامل سازند، دو سال تمام شيرشان بدهند. (سورهٔ بقره، آيهٔ ۲۳۲)

از شير گرفتن کودکان معمولاً زمان مشخصى ندارد در مواردى که شير مادر کم شده يا مادر قادر به ادامه شيردهى به‌طور کامل نيست و از سوى ديگر، امکانات لازم براى فراهم کردن غذاى مناسب شيرخوار وجود دارد بين ۶ ـ ۴ ماهگى مى‌توان غذاهاى کمکى را به همراه شير مادر به کودک داد. به‌عبارت ديگر، در شرايط مناسب بهداشتى و اقتصادى مى‌توان در سن ۶ ـ ۴ ماهگى به‌تدريج شير مادر را کم کرد. همچنين بايد توجه داشت که شير مادر منبع بسيار خوب مواد پروتئينى است بنابراين در بسيارى از موارد که غذاى مناسب جانشين شير مادر در دسترس نيست دادن شير مادر تا دو سالگى همراه با غذاهاى موجود توصيه مى‌شود.

از شير گرفتن کودک بايد به‌تدريج انجام شود و بهتر است در فصول گرم سال صورت نگيرد قطع ناگهانى شير مادر براى کودک و مادر ممکن است مشکلات زيادى را ايجاد کند. در مادران جوان که مقدار ترشح شير آنان زياد است قطع ناگهانى شيردهى باعث جمع شدن شير در پستان و بروز عواقب ناشى از آن مى‌شود. همچنين سبب ناراحتى و عصبانيت کودک شيرخوار مى‌گردد به‌طورى که ممکن است از خوردن غذاهاى ديگر نيز امتناع ورزد. به هر حال اغلب نوزادان در سن ۶ ماهگى نياز به غذاهاى اضافى دارند هدف از دادن اين غذاها اولاً تکميل کردن شير مادر و ثانياً اطمينان يافتن از اين است که کودک انرژى، پروتئين و ساير مواد مغذى کافى براى رشد معمولى را دريافت مى‌دارد. نکتهٔ مهم آن است که شير مادر بايد تا حداکثر زمان ممکن به کودک داده شود زيرا حاوى مقادير سودمندى از انرژى و پروتئين‌هاى مرغوب براى نوزاد مى‌باشد.

معمولاً مادران شيردهى که حامله مى‌شوند به‌طور ناگهانى در يک روز تصميم به قطع شير مى‌گيرند و در حقيقت حاملگى از موارد قطع ناگهانى شيردهى نيست اگر چه در حالت مادر به‌تدريج تغييراتى ايجاد مى‌شود و تغذيه دو موجود در حال رشد به‌وسيلهٔ مادر منطقى به‌نظر نمى‌رسد با وجود اين صلاح نيست به‌طور ناگهانى شيرخوار از پستان گرفته شود بلکه اين کار بايد با تدبير کافى و طى چندين روز عملى گردد چنانچه به‌علت پرشيرى پستان‌هاى بسيار سنگين و دردناک باشند، مى‌توان به مدت کوتاهى کودک را شير داد تا از شدت احساس شير در پستان کاسته شود و به‌تدريج کودک را از شير گرفت. بهترين نوبت براى از شير گرفتن، نوبت نيمه شب و سپس نوبت‌هاى وسط روز است اصل رعايت فاصله‌گذارى بين تولد فرزندان ـ حداقل ۳ سال ـ از بروز چنين مشکلاتى مى‌کاهد.

از شير گرفتن تدريجى با اسفتاده از فنجان بين ۹ تا ۱۵ ماهگى

در بيشتر کودکان ۹ تا ۱۲ ماهه، نياز به تغذيه از شير مادر و نياز به مکيدن تا حدى کاهش مى‌يابد. در اين مرحله آنها در طول تغذيه، چندين بار پستان را رها مى‌کنند و مى‌خواهند با مادر بازى کنند. در اين حالت مى‌توان آنها را به نوشيدن شير از فنجان تشويق کرد و به‌تدريج در مدت چند هفته و بدون ايجاد محروميت يا سرخوردگى با استفاده از فنجان به آنها شير داد.

براى از شير گرفتن کودک، بهتر است از ۵ ماهگى به بعد، گاه جرعه‌اى شير با فنجان به کودک داده شود تا با اين روش آشنا شود. از ۹ ماهگى، کودک را تشويق نموده که خود فنجان را به‌دست بگيرد. اگر کودک در اين مرحله به خوبى با فنجان شير بنوشد، براى از شير گرفتن آمادگى دارد. در اين حالت بايد مقدار شير فنجان را به‌تدريج زياد کرده ولى مدت کوتاهى نيز مادر پستان به دهان کودک بگذارد. بعد به‌جاى تغذيه با پستان، در يک وعده با فنجان به او شير داده شود. هفتهٔ بعد يک وعدهٔ ديگر شير خوردن را حذف کرده و به‌جاى آن با فنجان او را تغذيه کرده و هر هفته يک وعده تغذيه با شيوهٔ جديد را جايگزين روش قبلى نموده تا کودک به‌طور کامل از شير مادر گرفته شود. در اين کار نبايد عجله کرد زيرا ممکن است علاقهٔ کودک به تغذيه با فنجان به‌طور منظم زياد نشود. مثلاً اگر کودک در اين مرحله دندان در مى‌آورد يا بيمار است، بايد با توجه به وضع او عمل نموده و از شير گرفتن را در صورت لزوم به تأخير انداخت. همچنين، در اين مرحله از انجام کارهاى ديگر و آموزش‌هائى که نياز به صرف نيروى زياد دارد خوددارى شود.

از شير گرفتن تدريجى، براى سينهٔ مادر اشکالى به‌وجود نمى‌آورد. اگر پستان‌ها پر شد، کافى است مادر ۱۵ تا ۳۰ ثانيه آنها را به دهان طفل بگذارد تا از فشار آنها کاسته شود. مکيدن طولانى پستان‌ها حتى به مدت ۵ دقيقه، باعث ادامهٔ توليد شير مى‌شود.

بيشتر مادران به سادگى اين پيوند روانى را قطع مى‌کنند و براى برخى ديگر اين عمل دشوار است و هفته به هفته آن را به تأخير مى‌اندازند.

گاه مادرى از ترس شير نخوردن کودک با فنجان، در مورد از شير گرفتن نوزاد دچار ترديد مى‌شود. اگر کودک بتواند در هر وعده ۱۲۰ سى‌سى و يا در شبانه‌روز ۴۸۰ سى‌سى شير از فنجان بخورد، مى‌توان تغذيه با پستان را قطع کرد، زيرا اين مقدار شير همراه با غذاهاى ديگر معمولاً براى کودک کافى است.