به جدول زیر مراجعه کنید. ابتدا علت بازگشت‌پذیر بالقوه برای دمانس را شناسائی نمائید، سپس سایر اختلالات طبی قابل درمان را که ممکن است باعث وخیم‌تر شدن دمانس شوند، مشخص نمائید (افت‌شناختی غالباً توسط سایر بیماری‌های طبی آشکار می‌شود) بررسی باید شامل علایم حیاتی، شمارش کامل سلول خون با شمارش افتراقی، سرعت سدیمانتاسیون (ESR)، بیوشیمی کامل خون، ارزیابی سطح ویتامین B12 و فولات، آزمایش کارکرد کبدی و کلیوی، آزمایش کارکرد تیروئید، تجزیه ادرار، سم‌شناسی ادرار، EEG، رادیوگرافی سینه، CT یا MRI از سر، و پونکسیون کمری (LP) باشد. برش‌نگاری با گسیل فوتون منفرد (SPECT) را می‌توان جهت مشخص نمودن الگوهای متابولیسمی مغز در انواع مختلف دمانس به‌کار برد.
- بررسی جامع دمانس:
معاینه جسمی، شامل معاینه کامل نورولوژیک
علایم حیاتی
معاینه وضعیت روانی
معاینه مختصر وضعیت روانی (MMSE)
بازنگری داروهای تجویزی و سطوح داروها و مواد
غربالگری خون و ادرار جهت الکل، داروها، مواد، و فلزات سنگین (تماماً با شرح حال و معاینه اندیکاسیون می‌یابد)
بررسی فیزیولوژیک
الکترولیت‌های سرم / گلوکز/ ++mg++، Ca
آزمایش‌های عملکرد کبدی و کلیوی
SMA-12 یا نمونه شیمیائی مشابه سرمی
تجزیه ادرار
شمارش کامل سلول‌های خون یا شمارش افتراقی انواع سلول
آزمایش‌های کارکرد تیروئید (شامل سطح TSH)
RPR (غربالگری سرم)
FTA-ABS (اگر گمان به بیماری CNS می‌رود)
ویتامین B12 سرم
سطح فولات
کورتیکواستروئیدهای ادرار (تماماً با شرح حال و معاینه اندیکاسیون می‌یابد)
سرعت رسوب گلبول‌های قرمز (وسترگرن)
آنتی‌بادی ضدهسته‌ای (anti DsDNA، C4، C2، (ANA
گازهای خون شریانی
غربال HIV (مستلزم موفقیت خاص و مشاوره می‌باشد و ممکن است نقص‌های خونرسانی را مشخص کند)
پورفوبیلینوژن ادراری
رادیوگرافی سینه
الکتروکاردیوگرافی
بررسی نورولوژیک
CTاسکن یا MRI از سر (تماماً با شرح حال و معاینه اندیکاسیون می‌یابد)
SPECT (مستلزم موفقیت خاص و مشاوره می‌باشد.
پونکسیون کمری (تماماً با شرح حال و معاینه اندیکاسیون می‌یابد) (LP)
EEG (تماماً با شرح حال و معاینه اندیکاسیون می‌یابد)
سنجش نوروپسیکولوژیک ۴
تشخیص افتراقی
به همراه کاهش در توانائی یادگیری مطالب تازه و کندی فرآیند تفکر به‌عنوان نتیجه سالمندی نرمال است. علاوه بر این سندرم خوش‌خیم فراموشکاری سالمندی وجود دارد که مسیر پیشرونده تخریبی را نشان نمی‌دهد.
۱. افت‌شناختی مرتبط با سن (سالمندی نرمال)
۲. افسردگی:
افسردگی در افراد مسن ممکن است به‌عنوان علامتی از آسیب در شناخت بروز کند، که باعث به‌وجود آمدن اصطلاح 'دمانس کاذب' گردیده است. بیماری که ظاهراً مبتلا به دمانس است. در اصل دچار افسردگی می‌باشد، و به‌خوبی به داروهای ضدافسردگی یا الکتروشوک درمانی (ECT) پاسخ می‌دهد، بسیاری از بیمارانی که مبتلا به دمانس هستند، مواقعی‌که از تخریب‌شناختی پیشرونده خود مطلع می‌شوند، افسرده می‌شوند در بیمارانی که مبتلا به افسردگی و دمانس می‌باشند، غالباً درمان آزمایشی یا ضدافسردگی یا ECT توصیه می‌گردد. جدول دمانس در برابر افسردگی، دمانس را از دلیریوم تفکیک نموده است.
۳. دلیریوم توسط آسیب‌شناختی کلی نیز مشخص می‌شود. افراد مبتلا به دمانس اغلب مبتلا به دلیریوم ثانوی می‌شوند. دمانس گرایش به مزمن شدن دارد و فاقد ویژگی‌های عمده نوسانات سریع شروع ناگهانی، توجه مختل، تغییر در سطح هوشیاری، اختلال روانی - حرکتی، اختلال حاد سیکل خواب - بیداری و توهم یا هذیان بارزی که شاخص دلیریوم است، می‌باشد.
جدول دمانس در برابر افسردگی
ویژگی
دمانس
دمانس کاذب
سن
معمولاً مسن
غیراختصاصی
شروع
نامعلوم
چند روز تا چند هفته
سیر
آهسته، شب‌ها بدتر است
سریع، حتی در طی روز
شرح حال
بیماری سیستمیک یا مصرف داروها
اختلال خلقی
آگاهی
ناآگاهی، عدم نگرانی
آگاه، آشفته
علایم عضوی
غالباً وجود دارد
وجود ندارد
شناخت (۱)
آسیب عمده
تغییرات شخصیتی
معاینه وضعیت روانی
باثبات، نقص‌های ناهمگون پاسخ‌های تقریبی، افسانه‌بافی، درجازنی تأکید بر پیشرفت‌های جزئی دارد
خلق سطحی
تغییرات شخصیتی نقص‌های متغیر در حواس مختلف بی‌احساس، 'من نمی‌دانم'
بر ناکامی تأکید می‌کند
افسردگی
رفتار
متناسب با میزان آسیب‌شناختی
نامتناسب با میزان آسیب‌شناختی
همکاری
همکاری‌کننده اما ناکام و سرخورده
فقدان همکاری با تلاش مختصر
EEG,CTT
نابه‌هنجار
طبیعی
(۱) . بنزودیازپین‌ها و باربیتورات‌ها موجب وخیم‌تر شدن آسیب‌های شناختی در بیماران مبتلا به دمانس می‌شوند، در حالی‌که در آرامش بیماران افسرده مؤثر می‌باشند.
- از بیماری سؤال می‌شود: روز گذشته در همین زمان کجا بودید و چه می‌کردید؟ بیمار پاسخ صحیحی به سؤال نمی‌دهد و سعی می‌کند فراموشی خود را مخفی کند. احتمال می‌دهید کدام تشخیص در مورد این بیمار بیشتر مطرح می‌باشد؟
الف ـ افسردگی
ب ـ عقب‌ماندگی ذهنی
ج ـ دمانس
د ـ اختلال تجزیه‌ای
پاسخ: گزینه ج
سیر و پیش‌آگهی
دمانس ممکن است پیشروندە، بهبودیابنده، یا ثابت باشد. به این دلیل که حدود ۱۵% از دمانس‌ها برگشت‌پذیر می‌باشند (به‌عنوان مثال، کم‌کاری تیروئید، سیفیلیس CNS، هماتوم ساب‌دورال، کمبود ویتامین B۱۲، اورمی، هیپوکسی)، سیر بیماری در این موارد بستگی به این دارد که علت با چه سرعتی برطرف شده باشد. اگر علت خیلی دیر درمان شود، ممکن است بیمار نقص‌های باقیمانده در سیر ثابت بعدی داشته باشد، البته در صورتی‌که آسیب مغزی گسترده رخ نداده باشد. در دمانسی که علت آن نامشخص است (مانند DAT)، سیر بیماری احتمالاً به شکل تخریب تدریجی می‌باشد. بیمار ممکن است در مکان‌های آشنا گم شود، دچار کاهش در توانائی استفاده از پول، ناتوانی‌های بعد در تشخیص اعضاء خانواده و عاقب دچار بی‌اختیاری ادرار و مدفوع گردد.
درمان
درمان عمدتاً به‌صورت حمایتی است درمان ویژه هرگونه بیماری طبی همزمان را تعیین کنید. تغذیه ویژه، ورزش، و فعالیت‌های بیمار حفظ شود. محیطی را فراهم سازید که نشانه‌های فراوان جهت موقعیت‌یابی نسبت به روز، تاریخ، مکان و زمان دارد. با کاهش عملکرد، ممکن است اقامت در آسایشگاه سالمندان ضرورت یابد. غالباً آسیب شناختی ممکن است شب‌ها بدتر شود (سندرم غروب آفتاب)، بعضی از آسایشگاه‌ها به‌منظور کمک به بیمار در کنترل این مسئله برنامه فعالیت‌های شبانه را به شکل موفقیت‌آمیزی توسعه داده‌اند.
- روانشناختی:
درمان حمایتی، گروه درمانی، و ارجاع به سازمان‌های خانواده‌هائی بیماران مبتلا به درمانس می‌تواند این بیماران را در تحمل مشکلشان و کاهش احساس ناامیدی و ناکامی یاری کند.
- داروشناختی:
در کل باید از به‌کار بردن باربیتورات‌ها، و بنزودیازپین‌ها اجتناب نمود. به این دلیل که ممکن است موجب وخیم‌تر شدن شناخت بیمار گردند. برای درمان آژیناسیون، دوزهای پائینی از یک آنتی‌پسیکونیک مؤثر خواهد بود (به‌عنوان مثال، ۲ میلی‌گرم هالوپریدول به‌صورت خوراکی یا عضلانی یا ۲۵% تا ۰/۱ میلی‌گرم رسپریدون در روز به‌صورت خوراکی). تعدادی از متخصصان بالینی بنزودیازپین با تأثیر کوتاه‌مدت برای خواب را پیشنهاد می‌کنند (به‌عنوان مثال، ۲۵% میلی‌گرم از ترپازولام، به‌صورت خوراکی)، اما این عمل ممکن است باعث نقص‌های حافظه‌ای بیشتر در روز بعد شود.
