جمعه, ۳۱ فروردین, ۱۴۰۳ / 19 April, 2024
مجله ویستا

دون ژوان (۱۷۸۷)


اپرای دون ژوان آمیزه‌ای بی‌همتا از اپرای کُمیک و جدی است که در آن اغوا و ماجراهای خنده‌آور با عوامل خشن و فراطبیعی درهم آمیخته‌اند. افسانهٔ قدیمی دون ژوان، زنباره‌ای افسانه‌ای اهل اسپانیا، بسیاری از نمایشنامه‌نویسان و آهنگسازان پیش از موتسارت را به خود جلب کرده بود. دون ژوان موتسارت، اشراف‌‌زاده‌ای بسیار جذاب اما بی‌رحم و سنگدل است که در راه ارضاء میل جنسی هیچ چیز جلودارش نیست. لِپورلو (Leporello)، مستخدم مضحک دون ژوان، همدست غرغروی او و رؤیایش آن است که به جای ارباب خود باشد.
دون سعی می‌کند به دختری اشراف‌زاده و جوان به‌نام دونا آنا (Donna Anna) تجاوز کند؛ پدر دختر، فرماندهٔ نظامی، دون را به دوئل می‌خواند. دون ژوان، پیرمرد را در دوئل می‌کشد و در پی آن، دونا آنّا و نامزدش دون اوتاویو (Don Ottavio) سوگند انتقام یاد می‌‌کنند. دون ژوان که از سوی دشمنان در تعقیب است، با مهارت تمام دست به‌کار ماجراهای هرزهٔ دیگری می‌شود. در یکی از این ماجراها، او در مقبره‌ای مخفی شده و در آنجا مجسمهٔ مرمری فرماندهی مرده را می‌بیند. مجسمهٔ اسرار آمیز لب به سخن می‌گشاید، اما دون ژوان با بی‌پروائی و گستاخی او را به شام دعوت می‌کند. مجسمه در تالار ضیافت ظاهر می‌شود و دون ژوان را به توبه فرمان می‌دهد. دون ژوان گستاخانه از توبه رو می‌گرداند و به قعر دوزخ کشانده می‌شود.
  اوورتور
موتسارت در آغاز اووتور با بهره‌گیری از آکوردهائی هولناک در رمینور، سنکوپ‌هائی مضطرب و پاساژهائی شوم که از نت‌های متوالی گام ساخته شده‌اند. ما را در جوی تیره و تار غوطه‌ور می‌کند؛ بازگشت این موسیقی کُند آهنگ و شوم در پایان اپرا، هنگام رویاروئی مجسمه و دون ژوان درل تالار ضیافت، چنان تأثیری دارد که مو بر تن راست می‌کند. اووتور با موومانی تند با فرم سونات در تونالیتهٔ رماژور ادامه می‌یابد، موومانی که همان جنب‌وجوش، جلوه‌فروشی و تکبر شخصیت اصلی اپرا را دارد. این تضاد میان مینور و ماژور و رمزآلودگی و درخشندگی، زمینه‌ساز احساسات متنوع موجود در این اپرا است.
  پردهٔ اول: مقدمه
مقدمهٔ ارکستری، بسیار تند و سرزنده؛ فورته‌های ناگهانی تجسم قدم رو و برگشت تند است. (دیروقت، بیرون قصر فرمانده در سِویل، دون ژوان که چهره‌اش را پوشانده، دزدانه وارد اتاق دونا انّا شده است. لپورلو قدم‌زنان کشیک می‌کشد).
                                    لپورلّو
  روز و شب نوکری کسی را Notte e giorno faticar
  می‌کنم که قدر نمی‌داند. Per chi nulla sa gradir
  در باد و باران سرپا می‌ایستم. Piova et vento sopportar
  خواب و خوراک ندارم. !Mangiar male e mal dormir
  می‌خواهم آقا باشم Voglio far il gentiluomo
  دیگر نوکری بس است. E non voglio più Servir
  نه، نه، نه، نه، نه، نه  No no no no no no
  دیگر نوکری بس است. !Non voglio più servir
  اوه، چه نجیب‌زادهٔ عالی قدری! !O che caro galantuomo
  در اتقا با بانویت می‌مانی Voi star dentro colla bella
  و من باید نگهبانت باشم! !Ed io far la sentinella
  اوه، چه نجیب‌زادهٔ عالی‌قدری ... Voglio far il gentiluomo
  مثل اینکه کسی می‌آید! !Ma mi par che venga gente
  نباید صدایم را بشنوند، ... ...Non mi voglio far sentir
 
کرشندوی ارکستر (لپورلو گوشه‌ای پنهان می‌شود، و دون ژوان و دونا آنّا مجادله‌کنان از پله‌های قصر پایین می‌آیند، دون، صورتش را پوشانده تا دختر او را نشناسد).
                                    دونا آنّا
  بی‌فایده است، مگر آنکه مرا بکُشی Non sperar,se non m 'uccidi
  تا بگذارم بروی! !ch 'io ti lasci fuggir mai
 
                                    دون ژوان
  نادان! بیهوده فریاد می‌زنی :Donna folle, indarno gridi
  این را که کیستم هرگز نخواهی دانست! !Chi son io tu non saprai
 
                                    دونا آنّا
  بی‌فایده است ... ...,Non sperar
 
                                    دون ژوان
  نادان! ... Donna folle!...
 
                                    لپورلّو
  چه جنجالی! خدایا، چه فریادهائی! !Che tumulto! Oh ceil che gridi
  اربابم باز به دام افتاده .II padron in nuovi guai
 
                                    دونا آنّا
  کمک! کمک کنید! گستاخ! !Gente! Servi! Al traditore
 
                                    دون ژوان
  ساکت باش! از خشمم بترس! !Taci e trema al mio furore
 
                                    دونا آنّا
  رذل! !Scellerato
 
                                    دون ژوان
  احمق! !Sconsigliata
 
                                    دونا آنّا
  رذل! !Scellerato
 
                                    دون ژوان
  احمق! !Sconsigliata
 
                                    لپورلّو
  اگر این نابه‌کار Sta a veder che il malandrino
  خانه خرابم نکرد! Mi farà precipitar
 
                                    دونا آنّا
  کمک! کمک کنید! !Gente! Servi
 
                                    دون ژوان
  ساکت باش! !Taci , e trema
 
                                    دونا آنّا
  مثل از جان گذشته‌ای غضبناک Come furia dispereta
  می‌دانم چگونه پیدایت کنم! ... ..!Ti saprٍ Perseguitar
  رذل! کمک! کمک کنید! !Scellerato! Gente! Servi
  مثل از جان گذشته‌ای غضبناک، ... ...Come furia disperata
 
                                    دون ژوان
  این از جان گذشتهٔ غضبناک! Questa furia disperata
  می‌خواهد مرا نابود کند! !Mi vuol far precipitar
  احمق! ساکت باش! !Sconsigliata! Taci e trema
  این از جان گذشتهٔ غضبناک، ... .. ,Questa furia disperata
 
                                    لپورلّو
  چه جنجالی! خدایا چه فریادهائی! !Che tumulto! Oh ciel che gridi
  اگر این نابه‌کار ... Sta a veder che il malandrino
 
ترمولوی زهی‌ها، ff،
مدولاسیون به مینور
دونّا آنّا صدای فرمانده را می‌شنود: دون ژوان را رها کرده و به درون خانه می‌رود. فرمانده ظاهر می‌شود).
                                   فرمانده
  رهایش کن. رذل! از خودت دفاع کن! !Lasciala, indegno! Battiti meco
 
                                    دون ژوان
  برو! مبارزه با تو برایم کسر شأن است. Va non mi degno di pugnar teco
 
                                   فرمانده
  پس می‌خواهی از چنگم فرار کنی؟ ?Cost pretendi da me fuggir
 
                                   لپورلّو
  کاش می‌شد از اینجا خلاص شوم! .Potessi almeno di qua partir
 
                                    دون ژوان
  برو! تو را قابل نمی‌دانم! !Va non mi degno no
 
                                    فرمانده
  پس می‌خواهی از چنگم فرار کنی؟ ?Cost pretendi da me fuggir
 
                                   لپورلّو
  کاش می‌شد از اینجا خلاص شوم! !Potessi almeno di qua partir
 
                                    فرمانده
  بجنگ! !Battiti
 
                                    دون ژوان
  اگر می‌خواهی بمیری، باشد! !Misero! Attendi, se vuoi morir
  (دوئل می‌کنند، فرمانده به‌سختی مجروح می‌شود' .
 
موسیقی دوئل، اجراء نت‌هائی تند، پیوسته و بالارونده به‌وسیلهٔ ویولون‌ها نوای مرگ، آکوردی  ممتد و پُرتعلیق آندانته، PP،عبارت‌های محزون در تونالیتهٔ مینور
                                    فرمانده
  کمک! به من خیانت شده! !Ah soccorso! son tradito
  این آدمکش مرا زخمی کرده! L'assassino m'ha ferito
  و حس می‌کنم از سینهٔ پُرتپشم E dal seno palpitante
  جان می‌رود! Sento l'anima partir
 
                                    دون ژوان
  آه بیچاره به همین زودی از پا درآمده، !Ah! già Cade il sciagurato
  و نفس می‌زند. Affannosa e agonizzante
  از سینهٔ پُرتپشش Già dal seno palpitante
  جان رفته،... ...,Veggo l'anima partir
 
                                   لپورلّو
  چه گناهی! چه جنایتی! !Qual misfatto! Qual eccesso
  تپش قلبم را از ترس Entro il sen dallo spavento
  حس می‌کنم! !Palpitar it cor mi sento
  نمی‌دانم چه بگویم یا چه کار کنم، ... ...,Io non sٍ che far. che dir
  (فرمانده می‌میرد).
 
رسیتاتیف، با همراهی کلاوسن
                                    دون ژوان
  لپورلو، کجائی؟ ?Leporello, ove sei
 
                                   لپورلّو
  بدبختانه اینجایم، شما کجائید؟ ?Son qui per mia disgrazia E Voi
 
                                    دون ژوان
  این بالا، Son qui
 
                                   لپورلّو
  کی مُرد، شما با پیرمرد؟ ?Chi é morto, voi o il vecchio
 
                                    دون ژوان
  چه سؤال ابلهانه‌ای! پیرمرد. Che domanda da bestia! Il vecchio
 
                                   لپورلّو
  دست مریزاد! دو جنایت! ,Bravo! Due imprese leggiardre
  اول به دختر تجاوز کردید و بعد Storzar Ia figlia ed ammazzar
  پدر را کشتید! !il padre
 
                                    دون ژوان
  خودش خواست: خیلی بد آورد. L'ha voluto,suo danno
 
                                   لپورلّو
  دونُا آنّا چه، او هم خودش خواست؟ Ma Donn Anna cosa ha?Voluto
 
                                    دون ژوان
  ساکت باش، مزاحم نشو! !Taci,non mi seccar
  حالا با من بیا، البته اگر Vien meco se non vuoi qualche cosa
  واهمه‌ای نداری. .ancor tu
 
                                  لپورلّو
  چیزی نمی‌خواهم ارباب، Non vo nulla signore
  دیگر حرفی هم ندارم. .non parlo piْ


همچنین مشاهده کنید