از طریق دست و انگشتان کثیف

انتقال ازطريق هوا

۱. ريزقطرات هسته‌اى - ريزقطرات هسته‌اي، نوعى ذرات هستند که در پراکندن عفونت‌هاى هوابرد نقش دارند و ذرات کوچکى (بين يک تا ده ميکرون) هستند که باقيماندهٔ خشک‌شدهٔ ريزقطرات را تشکيل مى‌دهند و ممکن است به يکى از اشکال زير درست شوند:

- تبخير ريزقطره‌هايى که با سرفه يا عطسه به هوا پرتاب شده‌اند.

- توسط دستگاه‌هاى افشانه‌درست‌کن که مخصوصاً درست مى‌شوند و نيز ممکن است در آزمايشگاه‌هاى ميکروب‌شناسي، کشتارگاه‌ها، يا در اتاق کالبدگشايى به‌طور تصادفى تشکيل شوند. ريزقطرات هسته‌اى مى‌توانند مدت درازى بصورت هوابرد باقى بمانند و حدّت بيمارى‌زايى يا قدرت آلوده‌کنندگى خود را هم حفظ نمايند و يا از دست بدهند؛ اين ذرات نه‌تنها مى‌توانند به‌صورت موّاج در هوا باقى بمانند بلکه مى‌توانند توسط جريانات هوا پراکنده شوند و به‌نقطه‌اى غير از نقطه مبداء خود برسند. ذراتى که از يک تا پنج‌مو قطر داشته باشند به‌آسانى مى‌توانند به حبابچه‌هاى ريوى برسند و در آنجا گيربيفتند. بيمارى‌هايى که به‌وسيله ريزقطره‌ها انتشار مى‌يابند عبارتند از: سل، انفلوانزا، آبله‌مرغان، سرخک، تب Q و بسيارى عفونت‌ها تنفسى ديگر. (در اين ليست ريزقطره‌هاى درشت و ذرات درشت ديگرى که در خارج مى‌مانند هوابرد به‌حساب ناميده‌اند) و بايد به نقش انتشار هوابرد مواد آلاينده سمى ازجمله Smog، دود-مِه که موجب همه‌گيرى آلودگى هوا مى‌شود اشاره نمود.

۲. گردوغبار - بعضى ذرات درشت‌ترى که ضمن سخن گفتن، سرفه يا عطسه‌کردن از دهان خارج مى‌شوند به‌علت وزون عمودى بر زمين مى‌افتند و روى کف اتاق، قالي، مبل، لباس‌ها، رختخواب، پرده‌ها و لوازم ديگر در محيط زيست اطراف قرارمى‌گيرند و جز گردوخاک مى‌شوند. گونه‌هايى از عوامل عفونى بيمارى‌زا (مانند استرپتوکوک‌ها، و ميکروب‌هاى بيمارى‌زاى ديگر ويروس‌ها و هاگ و قارچ‌ها) و پوسته‌هاى جلدى در گردوغبار بخش‌هاى بيمارستان‌ها و اتاق‌هاى نشيمن يافت مى‌شوند. بعضى از آنها (مانند ميکروب سل) مدت قابل ملاحظه‌اى در شرايط مناسب گرما و رطوبت مى‌توانند در گردوغبار زنده بمانند و به‌هنگام جاروکردن، گردگيرى و مرتب‌کردن رختخواب گردوغبار به هوا بلند مى‌شود و دوباره بصورت هوابرد درمى‌آيد. ذرات گردوغبار درنتيجه باد ممکن است به هوا روند اين ذرات مى‌توانند شامل هاگ قارچ‌ها باشند. کوکسيديوميکوز نمونه‌اى از بيمارى‌هايى است که هاگ قارچ آن ازطريق انتقال هوابرد پراکنده مى‌شود. بيمارى‌هاى ديگر ناشى از گردوغبار عبارتند از: عفونت‌هاى استافيلوکوکى و استرپتوکوکي، سينه‌پهلو، سل، تب Q و پيستاکوز. گردوغبار هوابرد در درجه نخست استنشاق مى‌شود ولى ممکن است بر روى مواد غذايى سرباز و شير هم بنشيند؛ اين نوع انتقال در عفونت‌هاى بيمارستانى (Nosocomial) از همه شايع‌تر است.

از طريق ناقل بى‌جان

لوازم آلوده، مواد يا اشيايى هستند که مى‌توانند عامل عفونى بيمارى‌زا را منتقل نمايند و از آنرو ايجاد عفونت مى‌کنند که به عوامل بيمارى‌زا آلوده شده‌اند، لوازم آلوده عبارتند از: لباس‌هاى خاک‌آلود، حوله، پرده، دستمال، فنجان، قاشق، مداد، کتاب، اسباب‌بازي، ليوان آبخوري، دستگيره درب، زنجير ظرف آب دستشويي، سرنگ، نوشابه، لوازم جراحى و اسباب پانسمان. بيمارى‌هاى منتقله به‌وسيله لوازم آلوده عبارتند از: ديفتري، حصبه، اسهال‌خونى ميکروبي، هپاتيت A و عفونت‌هاى پوست و چشم.

از طريق دست و انگشتان کثيف

دست انسان محيطى است که از همه بيشتر عوامل بيمارى‌زا را از پوست، بيني، مدفوع و همچنين غذاهاى ديگر، به غذا منتقل مى‌نمايد. انتقال هم بصورت مستقيم (دست به دهان) و هم بصورت غيرمستقيم روى مى‌دهد. مثال‌هاى آن عبارتند از: عفونت‌هاى استافيلوکوکى و استرپتوکوکي، حصبه، اسهال خوني، هپاتيت A و انگل‌هاى روده. دست‌هاى آلوده نشانه فقدان بهداشت شخصى است و فقدان بهداشت شخصى همراه با نارسايى بهسازى انتقال عفونت‌ها را بصورت شخص به شخص مساعد مى‌نمايد، تازه‌ترين نمونه آن شيوع همه‌گير بيمارى اسهال خونى در سال ۱۹۸۴ در هند است.