تخصص‌زدائی از پزشکی

مراقبت بهداشتى اوليه

با شناخت روزافزون نارسائيِ خدمات بهداشتى موجود، در ارائهٔ مراقبت‌هاى بهداشتي، روش‌ها و آرمان‌هاى ديگر براى تأمين مراقبت‌هاى بهداشتى منظور، و در اين راه کوشش شد. پس از بحث دربارهٔ اين موضوع‌ها در بيانيهٔ مشترک کنفرانس بين‌المللى WHO و يونيسف در سال ۱۹۸۷ در آلمااتا (شوروى سابق) از دولت‌هاى ۱۳۴ کشور جهان و بسيارى از سازمان‌هاى داوطلب دعوت شد براى مراقبت‌هاى بهداشتى يک روش انقلابى به‌کار برند. اعلاميه مى‌گويد: 'نابرابرى موجود در وضعيت بهداشت مردم، به‌خصوص بين مردم کشورهاى پيشرفته و رو به پيشرفت و نيز در مناطق مختلف هر کشور از نظر سياسي، اجتماعى و اقتصادى پذيرفتنى نيست' . بيانيهٔ آلمااتا از کشورهاى جهان دعوت مى‌کند که هدف سازمان جهانى بهداشت در مورد بهداشت براى همه تا سال ۲۰۰۰ را بپذيرند، و اعلام کرد که مراقبت‌هاى بهداشتى اوليه (PHC) راه رسيدن به بهداشت براى همه است.

مراقبت‌هاى بهداشتى اوليه روش نوين مراقبت‌هاى بهداشتى است که همهٔ عوامل لازم براى بهبود وضعيت بهداشت جامعه را ادغام مى‌کند. PHC حداقل شامل هشت جزء اساسى است که به‌عنوان 'مراقبت‌هاى بهداشتى ضروري' توصيف مى‌شوند. اين خدمات پيش فرض شده که از نظر هزينه، تکنيک و سازمان‌دهى هم ساده و هم مؤثر هستند، به آسانى در دسترس مردم مورد نظر هستند و در بهبود شرايط زندگى افراد، خانواده‌ها و کل جامعه سهم دارند. مراقبت‌هاى بهداشتى اوليه براى همهٔ افراد در نخستين سطح مراقبت‌هاى بهداشتى موجود است و پايه‌هاى اساسى آن بر برابري، گستردگى پوشش، مداخله‌اى افراد و جامعه و هماهنگى بين‌بخشى است و از اين ديدگاه‌ها، مراقبت بهداشتى اولى بازگشت اساسى از مواضع نظام‌هاى سنتى خدمات بهداشتى گذشته است. و در حالى که خدمات ارتقائي، پيشگيرى و درمانى را در هم ادغام مى‌کند به‌عنوان بخش تلفيق‌يافتهٔ برنامهٔ کشورى براى توسعه هم در نظر گرفته مى‌شود.

بيانيهٔ آلماآتا از همهٔ کشورها دعوت مى‌کند که سياست‌ها، راهبردها و برنامه‌هاى عملى اجرائى تنظيم و مراقبت‌هاى بهداشتى اوليه را به‌عنوان بخشى از نظام بهداشتى ملى تائيد کنند. هر کشور بر حسب شرايط خاص خود مى‌تواند در ارائهٔ مراقبت‌هاى بهداشتى اوليه ابتکار به‌خرج دهد. به دنبال اين موضوع 'راهبرد جهاني' بهداشت براى همه در سى و چهارمين گردهمائى جهانى بهداشت تنظيم و تصويب شد. با نظريهٔ 'بهداشت براى همه تا سال ۲۰۰۰' مراقبت بهداشتى اوليه حرکت بسيار خوبى را آغاز کرد. بيانيهٔ آلمااتا وظيفه‌اى چنان سهمگين را ارائه مى‌کند که به‌کارگيرى آن نيرومند‌ترين افکار را پس مى‌زند. اين وظيفهٔ اساسى ما را با بيانيهٔ آلمااتا رو در رو مى‌کند.

تخصص‌زدائى از پزشکى

کارهاى مراقبت بهداشتى اوليه شامل مقدارى تخصص‌زدائي از پزشکى است. در اين جا مردم عادى نقش برجسته‌اى در اجراء خدمات بهداشتى دارند. در حالى‌که پزشک هنوز به وضعيت خود در کل مراقبت‌هاى بهداشتى پاى‌بند است، افراد تازه‌اى به‌عنوان کارمند بهداشتى (يعنى بهورز، بهداشت‌يار، حکيم‌هاى سنّتي، کارکنان اجتماعى و کارمندان چندپيشه) که آموزش اندک ديده‌اند و مورد پشتيبانى و کمک سطوح بالاتر هستند، ارائه‌کنندهٔ مراقبت بهداشتى محسوب مى‌شوند و براى آن کار مى‌کنند. اکنون آنها بخشى از گروه بهداشت را تشکيل مى‌دهند. پزشک ديگر نمى‌تواند بيش از اين نقش خود را محدود به تشخيص گرفتارى‌ها و تجويز قرص و شربت کند. اينک پزشک نقش‌هاى جديدى برعهده دارد و به‌عنوان يک آموزش‌گر، بيمارياب، پيشگيرى‌کننده، مشاور و عامل ايجاد تغييرات اجتماعى شده است.