زمینه

مسئله نياز به نظام شماره‌گذارى بين‌المللى کتاب و استفاده از آن، براى اولين بار در سومين کنفرانس بين‌المللى تحقيق دربارهٔ بازار کتاب در نوامبر ۱۹۶۶ مطرح گرديد.

در آن زمان، تعدادى از ناشران و توزيع‌کنندگان کتاب در اروپا، استفاده از رايانه را براى پردازش سفارش‌ها و کنترل موجودى انبار کتاب، بررسى کرده بودند. بر اساس اين بررسى‌ها نشان مى‌داد که پيش‌نياز يک نظام خودکار کارآمد، وجود شماره‌اى يکتا و ساده براى شناسائى محصولات قابل انتشار است.

نظامى که اين نيازها را برآورده مى‌ساخت، به نظام شماره‌گذارى استاندارد بين‌المللى کتاب (شابک) معروف شد که بر اساس نظام‌هاى معرفى شده از کشور انگلستان در سال ۱۹۶۷ توسط شرکت وى‌تکر و پسران (J. Whitaker And Sons, Ltd) و در کشور آمريکا در سال ۱۹۶۸ از سوى شرکت باوکر بسط (R. R. Bowker) توسعه يافت.

در همان زمان، کميته مستندسازى فنى سازمان بين‌المللى استانداردها (International Standard Organazation, ISO/TC 46) گروهى را براى تحقيق درباره امکان بسط نظام شماره‌گذارى انگليسى براى استفاده در سطح بين‌المللى تعيين کرد.

در طول سال‌هاى ۱۹۶۸ و ۱۹۶۹ کنفرانس‌هاس متعددى بين نمايندگان کشورهاى مختلف اروپائى و آمريکا برگزار گرديد که گزارش آن براى تمام کشورهاى عضو ISO ارسال مى‌شد.

يکى از نتايج اين کنفرانس‌ها، تصويب استاندارد ايزو ۲۱۰۸ (استاندارد ايزو ۲۱۰۸ را مى‌توان از سازمان‌هاى ملى استاندارد تهيه کرد.) براى شابک بوده که سال ۱۹۹۲ ويرايش سوم جايگزين دومين ويرايش (۱۹۷۸) آن شد.

هدف از استاندارد بين‌المللي، هماهنگى و استاندارد کردن استفاده از شماره براى کتاب‌ها در سطح بين‌المللى است؛ طورى‌که هر شماره استاندارد بين‌المللى کتاب (شابک)، تنها يک عنوان مشخص يا چاپ مشخص از يک عنوان توسط يک ناشر خاص را شناسائى کند. استاندارد اوليه براى کتاب و محصولاتى شبيه کتاب که در شکل‌هاى مختلف ظاهر مى‌شوند، بازنگرى شد. با اين وجود، تغييرى در ساختار اوليه شابک به‌صورتى که در استاندارد آمده بود ايجاد نشد. در حال حاضر، شابک در ۱۵۰ کشور جهان استفاده مى‌گردد.

در اين راهنما طرز کار نظام و چگونگى اختصاص صحيح شماره‌هاى شابک توضيح داده مى‌شود.