عوامل ضدعفونی‌کنندهٔ دیگر

کلرزنى اضافى (Superchlorination)

کلرزنى اضافى و به‌دنبال آن کلرزدائى عبارت است از افزودنِ مقاديرِ بسيارِ کلر به آب و بازگيرى کلر اضافى پس از گندزدائي. اين روش براى آب‌هاى به شدت آلوده‌اى که کيفيت آنها نوسان‌هاى زياد دارد به‌کار مى‌رود.

آزمون اورتولوئيدين (OT)

با اين آزمون مى‌توان هم کلر آزاد و هم کلر ترکيب‌شدهٔ آب را با سرعت و دقت تعيين کرد. اين آزمون در سال ۱۹۱۸ به‌وجود آمد و معرّف آن درجهٔ تجزيهٔ OT محلول در اسيد هيدروکلريک ده درصد است. هنگامى که اين معرّف به آب کلردار افزوده شود به رنگ زرد در مى‌آيد که شدت آن برحسب غلظت گاز کلر متفاوت است. رنگ زرد هم به‌وسيلهٔ کلر آزاد و هم به‌وسيلهٔ کلر ترکيبى باقى مانده ايجاد مى‌شود. اورتوتولوئيدين با کلر آزاد فورى واکنش نشان مى‌دهد اما واکنش آن با کلر ترکيب‌شده بسيار کندتر است.

روش انجام آزمون چنين است: يک‌دهم ميلى‌ليتر معرّف OT به يک ميلى‌ليتر آب اضافه، و رنگ زرد ايجاد شده با استاندارد مناسب يا صفحات رنگى سنجيده مى‌شود. براى اين منظور لوازم تجارتى در دسترس است. لازم است که قرائت نتيجه در مدت ده ثانيه پس از افزودن معرف به آب براى برآورد کلر آزاد انجام شود. رنگى که پس از مدتى تأخير - مثلاً ۲۰ - ۱۵ دقيقه - به‌وجود آيد به‌علت اثر کلر ترکيب‌شده و آزاد (هر دو) است.

آزمون اورتوتولوئيدين - آرسنيت (OTA)

اين آزمون همان آزمون پيشين است و به‌صورتى تغيير يافته که براى شناسائى کلر آزاد باقى مانده و کلر ترکيبى به شکل جداگانه به‌کار مى‌رود. گذشته از اين خطاهاى ناشى از وجود عوامل مزاحم مانند نيتريت‌ها، آهن و منيزيوم که همگى با آزمون قبلى رنگ زرد پديد مى‌آورند، در اين روش (OTA) ديده نمى‌شود.

عوامل ضدعفونى‌کنندهٔ ديگر

هرچند که کلر رايج‌ترين وسيلهٔ سترون کردن عوامل بيمارى در آب و داراى ويژگى‌هاى ميکروب‌کش و ارزانى قيمت و آسانى کاربرد هم مى‌باشد ولى به‌علت کشف اين موضوع که کلرزنى آب منجر به تشکيل بسيارى ترکيبات هالوژنه‌اي مى‌شود که برخى از آنها سرطان‌زا مى‌باشند، برترى کلر در گندزدائى آب دگرگونى‌ اساسى يافته و اخيراً تعدادى مواد جانشين کلر دوباره جلب توجه کرده‌اند. اين مواد عبارتند از: بُرم، کلرايد بُرم، يد و دى‌اکسيد کلر. ولى به‌نظر نمى‌آيد که در حال حاضر اين مواد جانشين ماندنى براى کلر باشند. در بين اين مواد اوزون آينده‌اى بهتر دارد و پرتوهاى فرابنفش هم به‌عنوان جانشين کلر براى گندزدائى آب قابليت استفادهٔ محدود دارد.

اوزون‌زنى آب (Ozonation)

اوزون گازى نسبتاً ناپايدار و اکسيد‌کننده‌اى نيرومند است. اوزون بو، طعم و رنگ نامطبوع آب را از بين برده و همهٔ آنچه را که نياز کلرزنى به آب را ايجاب مى‌کنند، برطرف مى‌کند و از همه مهم‌تر آنکه اوزون اثر ويروس‌کشى نيرومندى دارد و ويروس‌ها را در چند ثانيه غيرفعال مى‌کند، در حالى‌که براى غيرفعال شدن ويروس‌ها به‌وسيلهٔ کلر يا يُد چندين دقيقه وقت لازم است و از اين‌رو بسيارى از شهردارى‌ها اوزون را به‌عنوان يک مادهٔ مناسب براى تصفيهٔ آب آشاميدنى در نظر گرفته‌اند و در سراسر جهان بيش از يک هزار تصفيه‌خانهٔ مربوط به شهردارى‌ها اوزون را به‌کار مى‌برند که قديمى‌ترين آنها در فرانسه است که از سال ۱۹۰۶ تاکنون به اوزون‌زنى ادامه مى‌دهد.

نقطهٔ ضعف اوزون آن است که پس از پايان کار خود تجزيه و ناپديد مى‌شود و ديگر اثر ميکرو‌ب‌کشى آن باقى نمى‌ماند. باور کنونى آن است که بايد اوزون به‌عنوان يک مادهٔ پيش تصفيهٔ آب به‌کار مى‌رود که نه تنها ويروس‌ها و ميکروب‌ها بلکه ترکيب‌هاى آلى را هم که در صورت افزودن کلر تشکيل مى‌شوند، از بين ببرد، و بعد پيش از تلمبه‌زنى آب به درون دستگاه توزيع مقدار بسيار کمى کلر به آب افزوده شود. با اين ترتيب اوزون‌زنى به‌طور معمول با کلرزنى همراه است و با اين نوع تصفيهٔ مرکب دو روش نامبرده که يکديگر را تکميل مى‌کنند و از هر يک بيشترين مزايا به‌دست مى‌آيد. مقدار اوزون لازم براى تصفيهٔ آب آشاميدنى بين ۵/۱ - ۲/۰ ميلى‌گرم در ليتر است.

پرتوهاى فرابنفش

از سال‌ها پيش ويژگى ميکروب‌کش پرتوهاى فرابنفش را شناخته بودند. اين پرتوها عليه بسيارى از خرده زيست‌مندهاى شناخته‌‌شدهٔ آلوده‌کنندهٔ آب آشاميدنى از جمله ويروس‌ها، مؤثر هستند. معايب به‌‌کارگيرى آنها عبارت است از:

۱. فرآيند به‌کارگيرى به‌طور کلى گران‌تر از تصفيهٔ شيميائى است.

۲. اثر ميکروب‌کش باقى مانده ندارند. عيب ديگر کم شدن کدورت و رنگ آب است که موجب کاهش توان گندزدائى پرتوهاى فرابنفش مى‌شود. اکنون اين پرتوها براى گندزدائى آب با مقياس گسترده به‌کار نمى‌روند.