| چون سوءتغذيه پيامد عواملى چند است آن را تنها با اقدام هم‌زمان چند جانبه مى‌توان حل نمود. سطوح اقدام عبارتند از: خانواده، جامعه و سطح کشورى و بين‌المللي. اين کار مستلزم هماهنگى رده‌هاى بسيارى است از جمله: تغذيه، خوراک، فن‌آوري، مديريت اجرائى بهداشت، آموزش بهداشت، بازاريابى و ... خلاصه آنکه حل مشکل سوء‌تعذيه برنامه‌هاى جامع توسعهٔ اجتماعى در سطح تمامى کشور را ايجاب مى‌کند و اين اقدامات در سطح خانواده و جامعه ملى بايد صورت پذيرد.
|
|
|
|
|
|
| هدف اصلى بهبود وضع تغذيهٔ جامعه، خانواده است و اسباب مبارزه با سوءتغذيه در سطح خانواده آموزش تغذيه است. کدبانوى خانه دروازه‌بان مصرف خوراکى در خانواده است در بعضى خانواده‌ها اين شوهر است که تصميم مى‌گيرد چه خوراکى بايد بر سر سفره باشد. هم زن و هم شوهر او نياز به آموزش دارند تا بدانند کدام نوع غذاى محلى را بهتر است انتخاب کنند و چگونه برنامهٔ رژيم غذائى کافى براى خود تدارک ببينند که با قدرت خريد آنها مناسب باشد. مى‌توان مُحرمات خطرناک در مورد خوراکى‌ها و پيش‌داورى در مورد آن را شناسائى و اصلاح نمود. چون هزينهٔ خوراک خانواده بيشتر اوقات پنجاه تا هفتاد درصد بودجه خانواده را شامل مى‌شود، آموزش تغذيه يک اقدام سرمايه‌گذارى خوب به‌شمار مى‌آيد. افزايش تغذيهٔ شيرخواران از پستان مادر و بهبند کارهاى مربوطه به تغذيهٔ شيرخواران و کودکان زمينه‌هاى مؤثرى براى آموزش تغذيه به‌شمار مى‌روند. لازم است در مورد آگهى‌هاى نادرست تجارتى دربارهٔ خوراک کودکان هم اقدام محدود‌کننده به‌عمل آيد، و هم‌چنين بايد به نيازهاى غذايى زنان باردار و مادران شيرده و کودکان خانواده هم توجه شود. با نگهدارى چند مرغ و جوجه و يا يک باغچهٔ سبزى‌کارى در خانه مى‌توان با کمبود غذاهاى حفاظتى هم تا حدى مقابله نمود. با ترکيبى از غذاهاى در دسترس محلى و خوراک‌هاى قابل پذيرش مى‌توان در بيشتر کشورها خوراک کافى به‌دست آورد. ديگر فعاليت‌هاى مرتبط با حل مسألهٔ سوءتغذيه در سطح خانواده عبارتند از بسته‌هاي بهداشت مادر و کودک، خدمات تنظيم خانواده و ايمن‌سازي. به‌ورز و کارکنان چندپيشهٔ بهداشتى مردمى هستند که در وضعيت کليدى براى بهره‌مند ساختن آموزش تغذيهٔ به خانواده‌ها در منطقهٔ تحت پوشش خود هستند.
|
|
|
|
| اقدام در سطح جامعه بايد با تجزيه و تحليل مشکل تغذيه و با توجه به نکات زير آغاز شود:
|
|
| - وسعت و انواع کمبودهاى تغذيه‌اى و چگونگى پراکندگى آن در جامعه؛
|
|
| - گروه‌هاى جمعيتى در معرض خطر؛
|
|
| - عوامل مربوط به روش غذائى - و عوامل غيرمربوط به روش غذائى - که در ايجاد سوءتغذيه سهمى دارند.
|
|
| براى به‌دست آوردن اين اطلاعات بايد بررسى‌هاى مربوط به روش غذائى و تغذيه در نمونه‌هاى جمعيتى که با دقت و به‌صورت قابل تعميم به جامعه‌ها انتخاب شده باشند انجام گيرد و براى اين کار روش شناسائى‌هائى به‌کار گرفته شوند که بتوان مقايسه‌هاى زمانى و مکانى به‌عمل آورد، پس از به‌دست آوردن اطلاعات دربارهٔ دامنهٔ مشکل تغذيه در جامعه گام مهم بعدى برنامه‌اى واقع‌بينانه و داراى جنبه‌هاى عملى و آسان براى مبارزه با مشکل است که بايد بر اساس منابع محلى اجراء شود. در بسيارى از کشورهاى رو به رشد رسم آن است که کار را با اقدام مداخله‌اى مستقيم مانند برنامه‌هاى غذاهاى تکميلى و يا غذاى وسط روز در دبستان، برنامهٔ پيشگيرى با دادن ويتامين A و ... آغاز مى‌کنند ولى اين کارها راه‌حل موقتي، نسبى و مسکن است. راه‌حل دائمى و واقعى تنها با اقدام‌هاى اساسى به‌دست مى‌آيد و آن اصلاح علل اساسى سوءتغذيه است. و اين کار، بيش از هر چيز شامل افزايش دسترسى به خوراکى‌ها هم از نظر چندى و هم از نظر چونى است، اما از اين مهم‌تر تضمين اين موضوع است که گروه در معرض خطر سوءتغذيه با مردمِ گرفتارِ آن بتوانند اين خوراکى‌ها را به‌دست آورند. برنامهٔ کاربردى تغذيه کوششى است براى توليد انواع گوناگون خوراکى‌هاى حفاظتى به‌وسيلهٔ جامعه و براى جامعه. برنامهٔ خدمات ادغام يافتهٔ تکامل کودکان (The Integrated Child Development Services Programme -ICDS) کوشش هماهنگ و منسجمى براى تأمين و ارائه بسته‌هاي اساسى مواد غذائى مکمل، ايمن‌سازي، مراقبت از سلامتي، آموزش تغذيه و بهداشت براى مادران، و آموزش غيررسمى براى کودکان دبستانى است. گروه هدف برنامه کودکان کمتر از شش ساله و زنان باردار و شيرده و ديگر زنان گروه سنى پانزده تا چهل و چهار ساله هستند. بهبود چشم‌گير در وضعيت کلى زندگى مردم هم در سطح جامعه لازم است، اين اقدام‌ها عبارتند از: تدابيرى مانند آموزش بهداشت، بهبود آب مصرفي، مبارزه با بيمارى‌هاى عفونى و ...خلاصه آنکه توسعهٔ اقتصادى اجتماعى گسترده در تمام سطح جامعه لازم است.
|
|
|
|
| مسؤوليت بهبود وضعيت تغذيه‌اى مردم، به‌طور کلى بر عهدهٔ دولت است، نهمين گزارش کميته کارشناسى مشترک W.H.O و F.A.O دربارهٔ تغذيه (۱۹۷۶) چند راهبرد تازه را براى سطح کشورى پيشنهاد کرد. که برخى از آنها از اين قرار هستند:
|
|
| ۱. توسعهٔ روستاها:
|
| افزايش سطح تغذيهٔ مردم، به‌ويژه در کشورهائى که بخش بزرگى از مردم آن روستانشين هستند، تنها از طريق توسعهٔ کلى روستاها که تا هشتاد درصد مردم را در آنجا زيست مى‌کنند به‌دست مى‌آيد. حتى افزايش در مقدار توليد خوراک مشکل کمبود تغذيه را حل نخواهد کرد مگر آنکه سطح درآمد بخش بزرگى از مردم بالاتر رود و مردم بتوانند بهاى خوراکى مورد نياز خود را بپردازند. از اين‌رو لازم است که استانداردهاى زندگى و توان خريد مردم افزايش يابد. اين موضوع مستلزم برنامهٔ گستردهٔ روستاها است.
|
|
| ۲. افزايش فرآوردههاى کشاورزى:
|
| در کشورهاى رو به پيشرفت هنوز هم توان بالقوهٔ توليد فرآوردههاى کشاورزى بسيار کم به‌کار گرفته مى‌شود. بايد مراقب رشد جمعيت هم بود. مثلاً اگر قرار باشد کشورى مانند هندوستان در سال ۲۰۰۰ ميلادى يک ميليارد جمعيت داشته باشد بايد سطح توليد فرآوردههاى کشاورزى آن کشور که اکنون ۱۱۵ ميليون تن است در آن سال به ۲۷۵ ميليون تن مى‌رسد. اين موضوع گواه کاربرد کارهاى کشاورزى به سبک نوين، افزايش سطح زيرکشت، استفاده از کودهاى شيميائي، تهيهٔ بذر بهتر و ... است. اگر افزايش سطح توليد با بهبود نظام توزيع خوراکى‌ها نباشد چندان مفهومى نخواهد داشت و اين مستلزم بازاريابي، اصلاحات ارضى (اجاره‌دارى زمين) و نظام قيمت‌گذارى خوراکى‌ها است. طرح‌هاى توسعهٔ آبيارى که براى افزايش توليد خوراکى‌ها انجام مى‌شود بايد همراه با تدابيرى دربارهٔ پيشگيرى از تخم‌ريزى پشه‌ها و مبارزه با ناقلان باشد و گرنه باعث کم شدن توليد مى‌شوند.
|
|
| ۳. تثبيت تعداد جمعيت:
|
| سياست جمعيتى با سياست خوراک و تغذيه مرتبط است. اينک تأکيد بر فاصله‌گذارى بين مواليد و خانواده‌هاى کم‌جمعيت است.
|
|
| ۴. برنامه‌هاى مداخله‌اى تغذيه‌اى:
|
| چند نوع دشوارى تغذيه‌اى کشورهاى رو به رشد را، حتى اگر نتوان با برنامه‌هاى کوتاه‌مدت به‌طور کامل برطرف نمود، ولى مى‌توان تخفيف داد. مبارزه با گواتر بومى و پيشگيرى از آن از طريق توزيع نمک يُددار، مبارزه با کم‌خونى از طريق توزيع قرص آهن و اسيد فوليک براى زنان باردار و شيرده، و يا احتمالاً با غنى‌کردن مواد غذائى از آهن، مبارزه با کورى ناشى از تغذيه از طريق تجويز متناوب مقادير زياد ويتامين A براى کودکان در معرض خطر، برنامه‌هاى غذائى مکمل براى کودکان در سنين پيش از دبستان نمونه‌هاى از اين برنامه‌ها هستند. اين برنامه‌ها تأثير مستقيم ويژه‌اى بر وضعيت تغذيه‌اى و سلامتى بخش‌هاى ويژه‌اى از جمعيت دارند. و وضعيت حاد را با تدابير موقتى تسکين مى‌دهند.
|
|
| ۵. فعاليت‌هاى بهداشتى مرتبط با تغذيه:
|
| در زمينهٔ بهداشت چند برنامه‌اى که به ظاهر با تغذيه بستگى ندارند، مى‌توانند تأثير ژرفى بر وضعيت تغذيه‌اى داشته باشند. برنامهٔ ريشه‌کنى مالاريا - با آزاد کردن بخش بزرگى از زمين‌ها به‌منظور کشاورزي، سهم قابل توجهى در سلامت و تغذيهٔ مردم دارد. چون سوءتغذيه رابطه‌اى نزديک با عفونت‌ها دارد همهٔ برنامه‌هاى ايمن‌سازى و بهبود شرايط محيط‌زيست ناگزير اثرى سودمند بر تغذيه خواهند داشت. برنامهٔ تنظيم خانواده هم مى‌تواند در بهبود وضع تغذيهٔ مادران و کودکان سهم بزرگى داشته باشد.
|
|
| همهٔ اين برنامه‌ها را مى‌توان به‌عنوان روش‌هاى جانشينى براى بهبود وضعيت تغذيهٔ مردم به‌شمار آورد. کميتهٔ مشترک کارشناسى W.H.O و F.A.O دربارهٔ تغذيه (۱۹۷۶) تأکيد کرده است که برنامه‌ريزى دربارهٔ خوراک و تغذيه بايد بخش تلفيق يافته‌اى از برنامه‌هاى کلى توسعهٔ اقتصادى و اجتماعى باشد.
|
