تاریخچه

بشر از روزگاران گدشته براى دست‌يابى به ‌غذا کوششى پيگير را آغاز کرده است. انسان‌هاى نخستين گياه‌خوار بوده‌اند و براى رفع گرسنگى از ميوه، دانه و ديگر اندام‌هاى گياهان خودرو و جنگلى استفاده مى‌کرده‌اند. شايد مشاهده درندگان و شکار ديگر حيوانات به ‌وسيله آنها بوده که انسان را به گوشت‌خوارى و شکار تشويق کرده است.

آنچه مسلم است اين است که انسان، هزاره‌ها و سده‌هاى بسيارى را با خوردن گياهان خودرو و شکار جانوران گذرانده است و اين موضوع که از چه تاريخى به اهلى کردن حيوانات پرداخته است به ‌درستى معلوم نيست. شايد هنگامى که جانوران را شکار مى‌کرده، بچه‌هاى آنها را نيز زنده مى‌گرفته و براى فرزندان خود مى‌آورده است و بدين‌گونه الفتى بين بچه‌هاى حيوانات و فرزندان پديد آمده و همين مسئله پايه و اساس اهلى کردن حيوانات، و به دنبال آن دام‌پرورى گرديده است. بعدها انسان توانسته است با گسترش کار تربيت حيوانات، دام‌پرورى را توسعه دهد و با استفاده از فرآورده‌هاى دامى و نيروى کار حيوانات به‌کار خود از جمله کشاورزى و بازرگانى سر و صورت دهد و به زندگى خود رونق بخشد.

در ابتدا به‌دليل کمى جمعيت انسانى و محدوديت تعداد دام و فراوانى منابع، تأمين غداى دام‌ها مشکلى ايجاد نمى‌کرده است ولى بعدها با افزايش جمعيت انسان‌ها و فراوان شدن دام‌ها در هر منطقه کمبودهائى از نظر تأمين علوفه به‌وجود آمد و مسائل و مشکلاتى را به‌ دنبال خود آورد و انسان را به چاره‌جوئى واداشت.

ييلاق و قشلاق کردن که هر ساله بين مراتع تابستانى و زمستانى صورت مى‌گيرد يکى از تدابيرى است که انسان براى دسترسى به علوفه کافى و تأمين غذاى دام‌هاى خود به‌کار برده است. کمبود مرتع گاهى از علل عمده بروز جنگل‌ها و مهاجرت‌ها بوده است.

شايد بتوان يکى از علل مهاجرت بزرگ پنج‌هزار ساله اقوام آريائى را که از شمال آسيا به‌سوى سرزمين‌هاى ايران، هند و اروپا صورت گرفته و سبب پيدايش دگرگونى‌هاى بزرگ در زندگى بشر گرديده و تمدن‌هاى کهن را بنيان نهاده است تلاش در راه دست‌يابى به ‌مراتع جديد دانست.

در حال حاضر تأمين غذا براى جمعيت شش ميليارد نفرى جهان‌ کارى بس مشکل است. روند افزايش جمعيت در جهان اين مشکل را بيشتر نمايان مى‌سازد.

جمعيت انسان در سال ۱۸۳۰ يک ميليارد نفر بود. پس از گذشت صد سال يعنى در ۱۹۳۰، جمعيت به دو ميليارد نفر رسيد. در سال ۱۹۶۰ يعنى پس از گذشت سى‌سال يک ميليارد نفر ديگر به‌ جمعيت افزوده شد. افزايش هر يک ميليارد نفر بعدى بدين‌گونه بوده است: سال ۱۹۷۵ (پس از گذشت پانزده سال)، سال ۱۹۸۷ (پس از دوازده سال)، و پيش‌بينى ‌شده بود که يک ميليارد نفر ششم بعد از يازده سال (تا ۱۹۹۸) به جمعيت اضافه شود.

برآوردها نشان مى‌دهد که در سال ۲۰۵۰ جمعيت جهان به ده ميليارد نفر و بر پايهٔ محتمل‌ترين پيش‌بينى‌ها در سال ۲۱۰۰ به يازده ميليارد و دويست ميليون نفر برسد. اکنون در هر ثانيه سه نفر و در هر شبانه روز دويست و پنجاه هزار نفر به جمعيت جهان افزوده مى‌شود. در ابتداى دههٔ اخير سالانه ۹۳ ميليون نفر به‌ جمعيت جهان افزوده مى‌شد که اين رقم در پايان اين دهه به سالانه صد ميليون نفر خواهد رسيد. انتظار نمى‌رود که در سال‌هاى پس از ۲۱۰۰ ميلادى يعنى زمانى که احتمالاً جمعيت به يازده ميليارد و ششصد ميليون نفر يعنى دو برابر تعداد کنونى برسد رشد جمعيت متوقف شود.

بيش از نيمى از مردم جهان در آسيا زندگى مى‌کنند، نيم ‌ديگر به‌طور مساوى بين کشورهاى توسعه يافته و بقيهٔ مناطق در حال توسعه توزيع شده است.

از ۲۰۸ کشور و منطقه، طبق طرح سازمان ملل‌متحد، ۴۵ کشور و منطقه توسعه يافته و ۱۶۳ کشور و ناحيه در حال توسعه در حال توسعه محسوب مى‌شوند. کشورها و نواحى توسعه يافته شامل: کل آمريکاى شمالى و اروپا، اتحاد جماهير شوروى سابق، ژاپن، استراليا، و نيوزيلند است. کشورها و نواحى در حال توسعه، کل منطقه شبه صحراى آفريقا، خاور نزديک و شمال آفريقا، آمريکاى لاتين و کارائيب، آسيا (به استثناء ژاپن) و اقيانوسيه (جز استراليا و نيوزيلند) را شامل مى‌شود.

از آنجا که غذاى انسان عمدتاً از کشاورزى و دامپرورى تأمين مى‌شود و محدود بودن منابع آب، زمين، دام و مرتع، محدوديت مواد غذائى را در پى دارد، توليدات به‌دست آمده از اين منابع پاسخگوى نيازهاى جمعيت روزافزونى که در بالا بدان اشاره شد نخواهد بود. بدين‌گونه لزوم توجه به اين منابع و استفادهٔ صحيح و علمى به‌ منظور بهره‌بردارى حداکثر و نگهدارى از آنها به چشم مى‌خورد و در اين ميان توليد فرآورده‌هاى دامى اهميت ويژه‌اى دارد.

مرتع يکى از منابع مهمى است که در توليد اين فرآورده‌ها نقش ارزنده‌اى دارد به‌ويژه آن که افزايش روزافزون جمعيت سبب شده است که براى دست‌يابى به توليدات دامى بيشتر، از مراتع بيش از اندازه بهره‌بردارى شود و تعداد دام بيشترى براى چرا روانه مرتع شوند.

در حال حاضر بسيارى از مراتع در سطح جهان به‌دليل چراى بى‌رويه از حالت مرتع بودن خارج شده‌اند و قابل بهره‌بردارى نيستند ولى با برنامه‌ريزى‌هاى دقيق و صحيح مى‌توان ظرفيت و توليد مراتع فعلى را بالا برد و مراتع تخريب شده را نيز احياء کرد و مورد بهره‌بردارى قرار داد.