بوته‌ای‌ها

انواع گَوَن (.Astragalus spp)

گون‌ها گياهانى هستند چندين ساله، علفى يا چوبى با ساقه‌هاى کوتاه؛ تعدادى از گون‌ها ساقه‌هاى راست يا خوابيده روى زمين دارند. گون‌ها برگ‌هاى مرکب از برگچه‌هاى متعدد دارند؛ در بين آنها گاهى گياهانى با برگ‌هاى ساده نيز يافت مى‌شود. گل‌هاى گون به رنگ‌هاى صورتي، قرمز، آبي، بنفش، زرد و سفيد است و بعضى از انواع گون خاردار و برخى بدون خار هستند. تقريباً تمام انواع گون گياهانى خوش‌خوراک هستند.

گونهٔ Astragalus siliquasus مى‌تواند در هر هکتار يک تن بذر توليد کند و بدين ‌ترتيب در احياء مراتع نقش عمده‌اى داشته باشند. در ساقهٔ بعضى از گون‌ها نوعى مادهٔ صمغى فراهم مى‌شود که خودبه‌خود يا بر اثر شکاف از آن به خارج ترشح مى‌شود. اين ماده روى ساقه به ‌سهولت خشک مى‌شود که آن را جمع‌آورى و نام کتيرا به بازار عرضه مى‌کنند. منابع مختلف، تعداد گونه‌هاى گون موجود در ايران را بيش از ۱۰۰ و حتى ۵۰۰ تخمين زده‌اند که تعدادى از آنها مولد کتيرا هستند. گونه‌هائى که نام برده مى‌شوند از گون‌هاى مولد کتيرا هستند:A. microcephalus؛ A. gummifer؛ A. verus؛ A. heratensis؛ A. kurdicus و A. certicus.

از آبکافت کردن کتيرا ماده‌اى به نام تراگاکانتين به‌دست مى‌آيد که در صنعت داروسازي، پارچه‌بافى و غيره کاربرد دارد.

از گونه‌هاى ديگر گَوَن A. pesudovinus و A. vereskensis و A. patrius و A. facetus را مى‌توان نام برد.

شيرين‌بيان (Glycyrrhiza glabra)

شيرين‌بيان بوته‌اى است با بُن چوبى که طول ساقهٔ آن به ۵۰ سانتى‌متر تا يک متر و در محيط‌هاى مساعد به ۲ متر مى‌رسد. برگ‌هاى مرکب آن از تعدادى برگچه تشکيل شده است. تعداد برگچه‌ها ۴ تا ۷ جفت به‌‌اضافهٔ يک برگچه انتهائى است. اين گياه در کنار نهرها و حاشيهٔ مزارع و زمين‌هائى که قبلاً زير کشت بوده و به عللى رها شده‌اند، مى‌رويد.

شيرين‌بيان گياهى است داروئى و از ريزوم و ريشه‌هاى خشک شدهٔ آن عصاره‌اى استخراج مى‌شود که در داروسازى و تجارت به رگليس يا کيلوريس موسوم است.

شيرين‌بيان داراى ترکيبات گلوکوزيد، ساپونين به نام گليسيريزين (گليسيريزيک اسيد) است که از قند به‌مراتب شيرين‌تر است.

ساير بوته‌اى‌ها

ساير بوته‌اى‌ها به‌شرح جدول مى‌باشند:

	نام فارسى			نام علمى			خانواده
	آويشن			Thymus serpyllum			Labiatae
	اسفند			Peganum narmala			Zygophyllaceae
	اسنفاج وحشى			Atriplex patulum			Chehoppodiaceae
	تُرشَک			Rumex crispus			Polygonaceae
	توت روباه، چفا			Poterium- Sanguisorba			Rosaceae
	ورک			Hulthemia persica			rosaceae
	درمنه			Artemisia herba-alba			compositae
	شکر تيغال			Ecninops ritro			Compositae
	گاوزبان			Borago officinalis			Boraginaceae
	شيرسگ (فرفيون)			Euphorbia cyparissias			Euphorbiaceae
	گزنه بزرگ			Urtica didica			Urticaceae
	گزنه کوچک			Urtica urens			Urticaceae