مسمومیت (دریافت بیش از اندازه)

ويژگى

سلنيوم مانند يُد يک عنصر غيرفلزى است. در تمام سلول‌هاى بدن به‌خصوص در کليه، کبد و پانکراس وجود دارد. مقدار سلنيوم خاک در نقاط مختلف دنيا متفاوت است، بدين جهت پژوهشگران مى‌توانند نقش ضرورى آن را در سلامت انسان مطالعه کنند.

اعمال

بسيارى از اعمال سلنيوم ناشناخته مانده است. عمل اصلى آن شرکت در آنزيم گلوتاتيون پراکسيداز مى‌باشد. اين آنزيم در سيستم دفاعى آنتى‌اکسيدانى بدن دخالت دارد، بنابراين سلنيوم در طبقهٔ آنتى‌اکسيدان‌ها قرار مى‌گيرد. سلنيوم بخشى از آنزيم‌هاى ديگر را نيز تشکيل مى‌دهد. براى فعاليت درست پانکراس و سيستم ايمنى لازم است.

فرآيندهاى متابوليکى

سلنيوم در غذاها به‌صورت آلى و غيرآلى وجود دارد و فرم آلى آن فراهمى زيستى بيشترى دارد و عمدتاً از دئودنوم جذب مى‌شود. هيچ محل خاصى براى ذخيره ندارد، کليه‌ها مى‌توانند مقادير مختلف آن را دفع کنند. حدود دو سوم سلنيوم با ادرار و بقيه با مدفوع دفع مى‌شود. در صورتى‌که بيش از نياز دريافت شود، از طريق عرق و ريه‌ها نيز دفع مى‌گردد.

ميزان مورد نياز

نياز انسان به سلنيوم تا سال ۱۹۷۹ که دانشمندان در چين کشف کردند سلنيوم به پيشگيرى از بيمارى کشان کمک مى‌کند، شناخته نشده بود. اين بيمارى در کودکان و زنان در سنين بارورى شايع بود. در ايالات‌متحده نيز پزشکان لزوم افزودن سلنيوم به محلول‌هاى تغذيهٔ وريدى را مشاهده کردند.

اگرچه چندين مطالعه علمى انجام شده استت اما اطلاعات محدودى در مورد نقش سلنيوم وجود دارد. مقدار توصيه شده غذائى با توجه به مطالعات انسانى و بر روى حيوانات در سراسر دنيا تعيين شده است.

منابع

سلنيوم در مواد غذائى در مواد غذائى به اسيدهاى آمينه حاوى گوگرد (ميتونين و سيستئين) متصل است. بنابراين منابع پروتئين حيوانى مانند غذاهاى دريائي، قلوه، جگر، و گوشت بيشترين مقدار سلنيوم را دارند. مقدار اين عنصر در گياهان به مقدار آن در خاکى که گياه بر آن رشد کرده بستگى دارد. در ميان مواد گياهي، دانه‌ها بيشتر از سبزى‌ها و ميوه‌ها سلنيوم دارند.

کمبود (عدم دريافت کافي)

نشانه‌هاى کمبود سلنيوم با بيمارى‌هاى کمبود مواد مغذى ديگر هم‌پوشانى دارد. ضعف عضلات، ناراحتى مفاصل و اختلالات عضله قلب يا پانکراس از آن جمله هستند. کسانى که با محلول‌هاى شديداً کنترل‌شدهٔ مواد مغذى تغذيه مى‌شوند يا گياه‌خواران مطلق که مواد غذائى گياهى روئيده در خاک داراى سلنيوم کم‌مصرف مى‌کنند، به‌ويژه آنها که در حال رشد مى‌باشند در خطر کمبود سلنيوم قرار دارند.

مسموميت (دريافت بيش از اندازه)

مسموميت با سلنيوم قبل از انسان در حيوانات شناخته شد. خشک و سخت شدن بدن، کوري، تغيير شکل سُم، از دست دادن مو و گاهى مرگ در دام‌هائى که در منطقه داراى سلنيوم زياد چِرا کرده‌اند، مشاهده شده است. در انسان، نشانه‌هاى مسموميت در افرادى ديده شده که با مقادير نسبتاً بالاى سلنيوم تماس مداوم داشته‌اند. از دست دادن مو، تغيير رنگ و شکنندگى و افتادن ناخن‌ها و بوى سير در تنفس از نشانه‌هاى مسموميت با سلنيوم در انسان است. مصرف کوتاه‌مدت مقادير بسيار زياد سلنيوم، مثلاً استفاده از مُکَمِل، سبب استفراغ، از دست دادن مو، خستگى و بو شير ترشيده در تنفس مى‌شود.