آهن

مواد معدنى

سرعت و جهش رشد در دوران نوجوانى نياز به سه ماده معدنى را بيش از بقيه افزايش مى‌دهد که عبارتند از: کلسيم، روى و آهن، هر چند که به‌طور کلى نياز اين گروه به کليه مواد معدنى يک افزايش نسبى دارد.

کلسيم

۹۹ درصد کلسيم در استخوان‌ها وجود دارد. واضح است که در دوران جهش رشد که اسکلت و توده استخوانى به‌سرعت در حال رشد هستند، نياز به اين ماده معدنى نيز در حد قابل توجهى افزايش مى‌يابد. به‌طور کلى ۴۵% رشد استخوان‌ها طى دوران نوجوانى اتفاق مى‌افتد که در پسران از شدت بيشترى برخوردار است. بايد توجه داشت که ميزان نياز بسته به قد فرد و سن و جنس او متغير خواهد بود. در واقع سنين ۹ تا ۲۰ سال دوران حساس از نظر ميزان مصرف کلسيم محسوب مى‌شوند، چرا که در اين دوران است که به‌دليل ترشح بيشتر هورمون‌ها جنسى و تحريک افزايش فعاليت استئوپلاست‌ها چگالى استخوان به حداکثر خود مى‌رسد. به‌ طورى‌که تنها ۷% چگالى استخوان در دهه سوم زندگى ساخته مى‌شود، حال آنکه در دوران نوجوانى سالانه ۷ تا ۸ درصد به چگالى استخوان افزوده مى‌شود. در اين رابطه، در مورد دختران نوجوان نگرانى بيشترى وجود دارد، چرا که تحقيقات در کشورهاى مختلف حاکى از آن است که مصرف کلسيم در دوران بلوغ بسيار کمتر از پسران بوده و بعد از اين سنين نيز رو به بازسازى (Remodeling) استخوان‌ها و نهايتاً تعادل کلسيم در دوران رشد است. بدن نيز معمولاً با اين نياز به صورت هماهنگى مى‌کند که جذب کلسيم در دوران کودکى و نوجوانى به حداکثر خود مى‌رسد، با افزايش سن دفع ادرارى کلسيم به مرور افزايش مى‌يابد. فعاليت‌هاى ورزشى سخت نيز در افزايش دفع ادرارى کلسيم مى‌تواند مؤثر باشد. نوجوانان ورزشکار بايد از اين نظر مورد توجه قرار گيرند و روزانه ۲تا ۳ گرم به ازاء کيلوگرم وزن بدن به مصرف کلسيم خود بى‌افزايند. اين نياز از طريق غذاهاى غنى از کلسيم يا با مصرف کلسيم تکميلى مى‌تواند تأمين شود.

آهن

نياز به آهن در هر دو جنس در دوران بلوغ افزايش مى‌يابد. بدن نوجوانان براى ساختن مقدار قابل توجه هموگلوبين و ميوگلوبين دوران رشد نياز شديدى به آهن دارد. علاوه بر رشد عواملى مانند: جنس و اندازه جثه (وزن و قد) بر ميزان نياز به آهن تأثير مى‌گذارند. دريافت آهن بايد آنقدر باشد که بتواند جايگزين مقدار از دست رفته از طريق ادرار، مدفوع، پوست و خونريزى دوران قاعدگى شده و در عين حال با افزايش شديد حجم گلبول‌هاى قرمز همراه باشد.

شواهد موجود حاکى از آن است که کمبود آهن مى‌تواند موجب تأخير در اولين قاعدگى و کاهش رشد شود. هم‌چنين گزارشات موجود حاکى از تأثير کمبود آهن در ايجاد منوراژى يا افزايش خونريزى قاعدگى است. با اين همه استفاده از مکمل‌هاى آهن به‌جز در موارد خاص (مثل باردارى دوران نوجواني، جراحات و بيمارى‌ها) توصيه نمى‌شود و بهتر است آهن مورد نياز از طريق مواد غذائى غنى از اين ماده مغذى تأمين شود.

روى

روى از مواد معدنى مورد نياز براى سنتز پروتئين و در نتيجه ضرورى براى رشد مى‌باشد. در دوران نوجوانى حفظ (Retentio) روى بدن افزايش مى‌يابد و مقدار آن کم مى‌شود که يک عکس‌العمل تطابقى بدن به‌دليل رشد سريع و بلوغ جنسى در اين گروه است.

کمبود روى در اين دوران منجر به عقب‌ماندگى رشد بلوغ جنسى و هيپوگوناديسم مى‌شود براساس گزارش‌هاى دکتر پرساد (Prasad) حتى کمبود خفيف روى مى‌تواند بر الگوى رشد تأثير بگذارد. مصرف ناکافى روى يا وجود عوامل بازدارنده در رژيم غذائى مانند:

ميزان بالاى فيتات در رژيم‌هاى غنى از غلات، از عوامل مؤثر در بروز کمبود اين ماده معدنى محسوب مى‌شود. در ايران نوع نان مصرفى (نان سنتى ايران) به‌دليل داشتن فيتات بالا و مصرف کَم‌پروتئين حيوانى به‌ويژه در مناطق روستائى و گروه‌هاى کَم درآمد از عوامل اصلى اين کمبود محسوب مى‌شوند.

ساير مواد معدنى

اثر ساير مواد معدنى در رشد دوران نوجوانى به‌خوبى مطالعه نشده است. ولى به‌هر حال به‌نظر مى‌رسد که مواد معدنى ديگر مانند: منيزيُم، يُد، فسفر، مِس، کروم، کبالت و فلورايد از اهميت زيادى در اين دوران برخوردار باشند.