|
|
|
| اسپروسلياک (Gluten - sensitive enteropathy)
|
|
| هم‌چنين انتروپاتى ناشى از گلوتن، بيمارى سلياک و اسپروى غيرگرمسيرى هم ناميده مى‌شود و شکلى از سوء‌جذب مى‌باشد که اساساً بخش پروژزيمال روده کوچک را تحت تأثير قرار داده و علامت مشخصه آن صدمه به سلول‌هاى اپى‌تليال پرزها در پاسخ به خوردن گليادين (بخشى از پروتئين گلوتن) مى‌باشد. برخى اوقات يک عدم‌تحمل ثانويه نسبت به لاکتوز به‌وجود مى‌آيد. اين بيمارى هم در کودکان و هم در بزرگسالان ديده مى‌شود. ناهنجارى اصلى عبارت از ناتوانى موکوس ژژنوم براى جذب مواد هضم‌شده به مقدار کافى به جهت آتروفى پرزها و کاهش متعاقب در تعداد سلول‌هاى جذب‌کنندهٔ عملکردى مى‌باشد. در نتيجه يک حالت سوء جذب عمومى چربى‌ها، کربوهيدرات‌ها، پروتئين‌ها ويتامين‌ها و املاح پيش مى‌آيد.
|
|
| علامت مشخصهٔ اين بيمارى کاهش وزن، تهوع و استفراغ، درد شکمي، ضعف، اسهال کمرنگ، حجيم، کف‌آلود و بدبو مى‌باشد. يک تحليل عمومى وجود داشته و علائم کمبودهاى متعدد ويتامين و مواد معدني، نظير آنمي، شيلوزيس، گلوسيت، ادم محيطي، تتاني، ريکت و هيپوترومبينمى متمايل به خونريزى بروز مى‌نمايد.
|
|
|
|
| اين حالت در صورتى‌که گلوتن (که در گندم، جو دوسر و گندم سياه وجود دارد) از رژيم غذائى حذف شود به‌طور کامل برطرف مى‌گردد. در صورتى‌که کاهش وزن و سوء جذب وجود دارد به بيمار يک رژيم پرکالرى و پر پروتئين بدهيد. مکمل يارى مواد معدنى و ويتامين‌ها به‌ويژه ويتامين A و E، جهت پر کردن ذخائر تحليل رفته ناشى از استئاتوره؛ آهن، فولات يا ويتامين B12، بسته به نوع آنمي؛ ويتامين K، در صورت وجود خونريزى و يا طولانى بودن زمان پروترومبين و کلسيم و ويتامين D جهت اصلاح استئومالاسى پيشنهاد مى‌گردد. در صورتى‌که حالت اسهال شديد باشد مايعات و الکتروليت‌ها را جايگزين نمائيد. در صورتى‌که عدم‌تحمل به لاکتوز وجود داشته باشد مصرف شير و فرآورده‌هاى آن را محدود ساخته و يا اصلاً دستور پرهيز بدهيد. البته حالت عدم تحمل به لاکتوز معمولاً پس از حذف گليادين از رژيم غذائى و شروع ترميم موکوس معدى روده‌اي، برطرف مى‌گردد. پيروى مادام‌العمر از رژيم عارى از گلوتن براى پيشگيرى از عود نشانگان بيمارى ضرورى است. لازم است برچسب مواد غذائى نيز به‌دقت خوانده شود.
|
|
| سندرم روده تحريک‌پذير (Irritable bowel syndrome -IBS)
|
|
| کوليت موکوسى يا کولون اسپاستيک هم ناميده مى‌شود يک ناهنجارى شايع معدى روده‌اى است که علامت مشخصه آن کرامپ يا درد مزمن و عودکنندهٔ در ناحيهٔ شکمي، بَدعملکردى روده که از اسهال تا يبوست فرق مى‌کند، و نفخ همراه با آروغ و بادکردگى شکم مى‌باشد. اتيولژى دقيق IBD ناشناخته است ولى غالباً با ناراحتى‌هاى عاطفى و دوره‌هاى استرس همراه است.
|
|
|
|
| از غذاهاى نفاخ نظير لوبيا، سبزيجات خانوادهٔ چليپائيان نظير کَلم، کَلم بروکسل و گل کَلم پرهيز نمائيد. دريافت فيبر رژيمى را از غلات کامل، ميوه‌جات و سبزيجات تا ۲۵ تا ۳۰ گرم در روز افزايش دهيد. از مصرف لقمه‌هاى بزرگ پرهيز نموده و عدم‌تحمل به غذا به‌ويژه غذاهاى حاوى لاکتوز را برطرف نموده و مصرف کل چربى را کاهش دهيد. مصرف کافئين را محدود نموده و الکل را ممنوع نمائيد. نشان داده شده است که غذاهاى چرب باعث تشديد حالت اسهال مى‌شوند. ممکن است مکمل‌هاى يارى با ويتامين‌ها و مواد معدنى ضرورى باشد.
|
|
| ديورتيکولوز روده‌اى (Diverticulosis)
|
|
| علامت مشخصه اين حالت حفره‌هاى متعدد موکوسى کوچک موسوم به ديورتيکولا مى‌باشد که از ديوار روده‌اى پس مى‌زند. اين حالت بيشتر در کولون سيگموئيد روى مىدهد ولى در مجراى معدى روده‌اى هم ظاهر مى‌گردد. احتمالاً نقص در لاى‌هاى عضلانى کولون سيگموئيد باعث مى‌شود لومن باريک گرديده و فشار درون لومينال افزايش يابد. اين حالت ممکن است در نتيجهٔ کمبود فير رژيم غذائى باشد. ديورتيکولوزيس ممکن است به ديورتيکوليت منتهى شود.
|
|
|
|
| هدف عمده عبارت از افزايش دادن حجم مدفوع و بزرگ کردن ديوارهٔ روده از طريق افزايش فيبر رژيمى مى‌باشد. دريافت سره‌آل غلات کامل و ساير غذاهاى غنى از فيبر نامحلول را افزايش دهيد. از دريافت کافى مايعات اطمينان حاصل نمائيد. دو قاشق چاى‌خورى سبوس به تعداد ۳ بار در روز در حفظ عملکرد نرمال کولون و عمل منظم روده مؤثر است. مواد حجم‌زا نظير متيل سلولز و پسيليوم يا اسپرزه نيز مفيد مى‌باشند.
|
|
| بيمارى کرون و کوليت (Crohn,s disease)
|
|
| بيمارى کرون، که نام ديگر آن انتريت موضعى است. يک ناهنجارى است که مزمن و التهابى بوده و مجراى گوارش را تحت تأثير قرار مىدهد. اين بيمارى معمولاً کولون و رکتوم را تحت تأثير قرار مىدهد با اين حال ممکن است هر ناحيه ديگري، از دهان تا مخرج، را تحت تأثير قرار دهد. علائم اين بيمارى عبارتند از: زخم‌هاى اولسراتيو، اسهال مزمن و درد بخش فوقانى شکم. زخم‌شدگى و ضخيم‌شدگى ديواره روده باعث انسداد روده‌اى و سوء جذب مى‌شود. به دلايل ناشناخته، اين بيمارى هنوز درمان بالينى مؤثرى ندارد، هرچند که از کورتيکواستروئيدها و آنتى‌بيوتيک‌ها براى اصلاح علائم استفاده مى‌شود. بيمارى کرون ممکن است با کوليت اولسراتيو اشتباه گرفته شود که يک بيمارى التهابى ديگر روده است.
|
|
|
|
|
|
|
| سوء‌تغذيه پروتئين - انرژى (PEM) يک مشکل معمول است. دريافت پروتئين و انرژى را ۵۰% بيشتر از مورد نياز افزايش دهيد. به سبب بروز برخى موارد عدم تحمل غذائى و فقدان اشتها، بيمار دچار حالت کمبود دريافت ويتامين‌ها و مواد معدنى به‌ويژه ويتامين B12, B6, B2, B1, A، فولات، کلسيم و آهن مى‌باشد.
|
|
| مولتى‌ويتامين‌ها و مواد معدنى تکميلى در اين مورد مفيد است. چربى رژيمي، در صورتى‌که استئاتوره وجود داشته باشد، بايد به ۴۰ تا ۵۰ گرم در روز محدود شود. اگر هيپراگزالورى وجود داشته باشد، از مصرف آب انگور، چاى و نوشيدنى‌هاى کولا بايد پرهيز کرد. براى موارد شديد بيماري، يک رژيم غذائى المنتال داده شده و به‌تدريج به سمت رژيم کم باقى‌مانده در وعده‌هاى کوچک ولى مکرر سوق داده مى‌شود.
|
