ساختمان دستگاه تناسلی زن

دستگاه تناسلى زن را دو قسمت مشخص تشکيل مى‌دهد:

۱. قسمت خارجى که بيشتر عهده‌دار روابط تناسلى مى‌باشد.

۲. قسمت داخلى که مسؤول رشد و نمو و زايمان جنين مى‌باشد.

اعضاء تناسلى خارجى

خارجى‌ترين عضو آميزش زن لب‌هاى بزرگ مى‌باشند که به صورت دو پوسته نرم و ضخيم در دو طرف و بين ران‌ها قرار دارند. بعد از بلوغ سطح خارجى اين لب‌ها از مو پوشيده مى‌شود. اين دو لب در جلو به‌هم متصل مى‌شوند و چينى به‌وجود مى‌آورند که کليتوريس (Clitoris) را مى‌پوشاند. کليتوريس که اندازهٔ آن تقريباً در حد يک نخود کوچک است، عضو خيلى حساس مى‌باشد و يکى از مراکز مهم لذت جنسى است. لب‌هاى کوچک دو ورقهٔ پوستى نازک مى‌باشند که به‌طور کلى در درون لب‌هاى بزرگ قرار دارند و دهليز را در بر مى‌گيرند. دهليز شکاف باريکى در بين لب‌هاى کوچک است که دهانه پيشاب‌راه و مهبل در آن باز مى‌شوند. پرده بکارت يک پوسته نازک مى‌باشد که در دختران باکره در جلوى مهبل واقع است. در بعضى موارد اين پرده تمام مدخل مهبل را مى‌گيرد و در بعضى موارد فقط در قسمت خلفى آن قرار دارد. مواردى نيز ديده شده که پرده بکارت اصلاً وجود نداشته است.

در دو طرف سوراخ مهبل دو غده به نام غدد بارتولن (Bartholin's gland) وجود دارد. هريک از آنها داراى مجرايى است که ماده موکوسى مترشحه از آنها اثر نرم‌کننده و لغزان‌کننده دارد و هنگام مقاربت تداخل آلت را راحت‌تر مى‌سازد.

در قسمت خلفى مهبل يک طبقه ضخيم عضلانى وجود دارد که آن را از مقعد 'انتهاى رکتوم' جدا مى‌سازد و احشاء لگنى را نگاه‌دارى مى‌نمايد. در موقع زايمان وقتى اين عضلات شل و منبسط شوند مهبل تا حد ممکن متسع مى‌شود و در نتيجه زايمان به‌راحتى انجام مى‌شود. بعد از زايمان سفت شدن اين عضلات به مهبل کمک مى‌کنند که زودتر به وضع قبلى خود برگردد و از پائين افتادگى رحم جلوگيرى شود.

اعضاء تناسلى داخلى

مهبل يا واژن (Vagina)

يک مجراى عضلانى است به طول تقريبى ۱۰ سانتى‌متر که محيط خارج را به داخل رحم ربط مى‌دهد. مسير آن به طرف عقب و بالا است. از اين مجرا خون قاعدگى و طفل در موقع زايمان عبور مى‌کنند. در موقع مقاربت نيز آلت وارد اين مجرا مى‌شود. قسمت تحتانى مهبل از دو طرف و عقب به‌وسيله عضلات محکمى احاطه شده است که مى‌توانند با انقباض و انبساط خود اندازه آن را تغيير دهند. قسمت فوقانى مهبل متسع‌تر مى‌باشد. مهبل از لايه‌هاى نازک مخاطى پوشيده شده است که مى‌تواند به‌خوبى در حين مقاربت يا زايمان گسترش يابد. در بالاى مهبل گردن رحم يا دهانه زهدان قرار دارد. وقتى آن را با انگشت لمس نمائيم حس سفتى نظير سفتى غضروف بينى مى‌نمائيم که کاملاً از ديواره نرم مهبل مشخص مى‌باشد. غددى که در قسمت رحمى دهانه زهدان قرار دارند مواد لزجى در مجرا ترشح مى‌کنند که اسپرم مى‌تواند در آن شنا کرده و به جلو رانده شود.

رحم يا زهدان (Uterus)

عضو عضلاني، ضخيم و گلابى شکل است که قسمت متسع آن در بالا در حفره شکمى و انتهاى تحتانى آن گردن رحم يا دهانه زهدان در بالاى مهبل قرار دارد. مخاط رحم 'آندومتر' در مدت دوره‌هاى ماهيانه ضخيم مى‌شود تا تخم بارور شده در آن جاى گيرد . اگر حاملگى پيش نيايد مخاط ضخيم شده همراه با مقدارى خون دفع مى‌شود و همين خون است که قاعدگى را سبب مى‌شود. در مواقعى که بارورى صورت گيرد تخم بارور شده در داخل مخاط رحم لانه‌گزينى مى‌کند و شروع به رشد و نمو مى‌نمايد. رحم نيز براى جا دادن آن بزرگ مى‌شود به‌طورى که در پايان حاملگى وزن رحم تقريباً به سه کيلوگرم مى‌رسد. در صورتى‌که در حال عادى وزن رحم در حدود ۶۰ گرم است. بعد از زايمان تدريجاً تا ۶ هفته الى ۲ ماه به اندازهٔ طبيعى خود مى‌رسد. لوله‌هاى رحم (Uterine Tube) تخمک را از تخمدان به حفرهٔ رحم هدايت مى‌کنند. در هر طرف رحم يک لوله وجود دارد که قسمت خارجى آن به‌ صورت شيپورى در آمده است که به‌وسيلهٔ زوائد انگشتر‌ى‌شکل احاطه شده و به اين ترتيب به هدايت تخمک بعد از اينکه از تخمدان بيرون آمد کمک مى‌کند. عبور تخمک از طول لوله‌هاى رحم به‌وسيلهٔ انقباضات منظم عضلات لوله صورت مى‌گيرد.

تخمدان‌ها (Ovaries)

دو عضو تخم‌مرغى شکل هستند که در حفره شکمى در دو طرف زهدان، نزديک به انتهاى لوله‌هاى رحم قرار دارند و اعمال مربوط به ترشح هورمون‌هاى زنانه 'استروژن، پروژسترون' ، توليد و تکامل تخمک و تخمک‌گذارى را به‌عهده دارند.