بیماری‌های گندم

زنگ‌ها

زنگ‌ها به جنس پوکسينيا (Puccinia) تعلق دارند. شرايط محيطى مساعد براى گسترش اين بيمارى‌ها، آب و هواى خنک تا گرم مرطوب است. تشکيل پستول (Postule) يا حفره‌هاى قرمز رنگ و سياه‌رنگ خط ‌چين يا نقطه‌چين حاوى اسپورهاى توليد مثل در سطح ساقه‌ها، برگ‌ها‌، غلاف‌ها و گل‌هاى گياه از علائم کلى اين بيمارى‌ها است. قارچ‌هاى وابسته به جنس پوکسينيا اصولاً کارآئى گياه در مصرف آب مى‌کاهند، بافت‌ها را تخريب و متلاشى مى‌کنند و تعداد دانه‌هاى موجود در سنبله و وزن آنها را مانند زمانى که گياه به کمبود دچار شده باشد، کاهش مى‌دهند.

زنگ مهمترين بيمارى گنده به‌شمار مى‌آيد؛ انواع زنگ عبارتند از: زنگ ساقه، زنگ برگ، و زنگ خطى يا نواري. هر يک از انواع بيمارى‌هاى زنگ خصوصيات عمومى مشترک دارد. آشنائى با مشخصات ويژهٔ آنها براى تشخيص هر يک از آنها مهم خواهد بود.

زنگ ساقه اين بيمارى در سطح ساقه ظاهر مى‌گردد و به همين دليل زنگ ساقه ناميده مى‌شود. عامل آن به جنس پوکسينيا و گونهٔ گرامينيس (graminis) تعلق دارد.

زنگ نوارى زنگ نوارى که اغلب زنگ زرد ناميده مى‌شود بر اثر قارچ پوکسينيا استرى مورفيس (P. striimorfis) به‌وجود مى‌آيد و معمولاً بيشتر در مناطق جلگه‌اى خنک‌تر شايع است.

سياهک‌ها

سياهک آشکار. نام قارچ عامل بيمارى سياهک آشکار، اوستيلاگوتريتى‌سى (Ustilago tritici) يا اوستيلاگونودا (U. nuda) است. در بسيارى از مزراع گندم، اين بيمارى را مى‌توان يافت اما در شرايط مرطوب، نيمه مرطوب، و نيز در زراعت‌هاى آبى شيوع بيشترى دارد.

بهترين روش کنترل، استفاده از بذر سالم يا غيرآلوده است. تعدادى از قارچ‌کش‌هاى سيستميک، مانند کربوکسين و ويتاوالس، اخيراً کشف شده‌اند.

سفيدک

سفيدک حقيقى گندم. اين بيمارى به‌وسيله قارچى به‌نام اريسف‌گرامينيس تريتى‌سيErysiphe graminis tritici به‌وجود مى‌آيد و در شرايط آب و هوائى خنک مى‌تواند در مزارع گندم شيوع يابد و زيان‌هاى قابل توجهى نيز به‌بار آورد. نشانه‌هاى بيمارى در سطح برگ‌ها، غلاف‌ها و اعضاء گل ظاهر مى‌شود. اعضاى آلوده، نخست زرد رنگ و سپس خشک مى‌شوند و در نهايت اندازه و وزون دانه‌ها کاهش مى‌يابد.

استفاده از واريته‌هاى مقاوم، عملى‌ترين روش جلوگيرى از بيمارى به‌شمار مى‌رود؛ در گندم تتراپلوئيد تيموفى‌وى وجود ژن‌هاى مقاومت به اين بيمارى گزارش شده است. استفاده از گرد گوگرد براى مبارزه با اين بيمارى مؤثر است.