|
|
| سرزمين ايلات کهکيلويه و بويراحمد در شمال مغرب ممسنى قرار دارد، در اين سرزمين، سه گروه بزرگ عشاير 'لُر' به نام‌هاى 'جاکي' ، 'باوي' و 'آقاجري' سکونت داشتند. اين جاکى خود به دو قسمت: 'چهار بُنيچه' و 'ليراوي' تقسيم مى‌شود. چهار بنيچه، گروه‌هاى بويراحمدي، چرامي، دشمن زيارى و نوئى را در برداشت که در مشرق منطقه زندگى مى‌کردند. طايفه‌هاى مختلف ايل 'نوئي' به‌تدريج در ساير ايلات 'لُر' حل شدند و امروز از موجوديت ايلى آنها خبرى نيست.
|
|
| ليراوى شامل ليراوى کوه و ليراوى دشت بود که در غرب منطقه به‌سر مى‌برند. امروز ايلات بهمئي، و طيبى در قلمرو ليراوى‌ها سکونت دارند. اکنون طوايفى که بر جاى مانده‌اند عبارتند از: بويراحمد (عليا و سفلى و گرمسير)، چرام، بابوئي، دشمن زيارى و طيبى و بهمئي، که بيشتر آنها در منطقه کهکيلويه به‌صورت کوچ‌نشينى و نيمه کوچ‌نشينى به حيات خود ادامه مى‌دهند.
|
|
|
|
|
| ايل بويراحمد بزرگ‌ترين ايل منطقهٔ کهکيلويه است که حدود نيمى از جمعيت کهکيلويه را تشکيل مى‌دهد. منطقهٔ مزبور از لحاظ جغرافيائى به‌دو بخش متمايز از هم، گرمسير و سردسير تقسيم مى‌شود. حدود ۱۷۰ سال پيش، ايل بويراحمد که پرقدرت‌ترين ايلات بود، رئيس ايل، 'ايلخان بويراحمد' قسمت‌هائى از مناطق پشتکوه، همچنين بخش‌هائى از:
|
|
| 'بلاد شاهپور' ، 'تل خسرو' و 'رِوِن' را در تصرف داشت.
|
|
| به‌علت اختلافاتى که در خانواده و در ميان پسران 'ايلخان' بروز کرده بود، وى براى حل اين اختلافات و جلوگيرى از زد و خوردهائى که ممکن بود در آينده در قلمرو ايل به‌وجود بيايد، محدودهٔ ايل را ميان پسران خود تقسيم کرد.
|
|
| از مرگ خان بين پسران او نزاع درگرفت و قلمرو خان به‌صورت تقسيمات کوچکترى درآمد. منطقه بويراحمدى سردسير (بويراحمد سرحدي) که در اختيار دو برادر بود به‌دو بخش بويراحمد عليا و بويراحمد سفلى تقسيم شد.
|
|
| اکنون از لحاظ تقسيمات سياسي، سرزمين بويراحمد کهکليويه از سه بخش مجزا از هم تقسيم مى‌شود که گروه‌هائى از ايل بزرگ بويراحمدى در آن سکونت دارند. اين مناطق سه‌گانه عبارتند از:
|
|
| - منطقهٔ بويراحمد گرمسير
|
|
| - منطقهٔ بويراحمد عليا
|
|
| - منطقهٔ بويراحمد سفلي
|
|
| مردمى که در اين مناطق زندگى مى‌کنند همه خود را از ايل بويراحمدى مى‌دانند و ميان آنها روابط خويشاوندى وجود دارد.
|
|
|
|
| سرزمين ايل بهمئى در مغرب کهکيلويه واقع است، که از سه تيره مشتمل بر ۱۳ طايفه و تعدادى متفرقه تشکيل گرديده است. ۸۵ درصد جمعيت بهمئى کوچ‌نشين هستند و نسبت کمى هم به‌منظور آب آشاميدنى و علوفه براى دام تا شعاع چند کيلومتر از مرکز کوچ مى‌کنند.
|
|
| کوچ‌نشينان در سياه چادر به‌سر مى‌برند، هر چادر به يک خانواده (بهون) تعلق دارد مجموعه چند خانواده (بهون) يک 'مال' را تشکيل مى‌دهد. ايل بهمئى سه ماه سال (خرداد تير و مرداد) را در سر حد که منطقه کوهستانى و سرد است به‌سر مى‌برند، ماه‌هاى ارديبهشت و خرداد در سردسيرى که بين سرحد و گرمسير واقع است مى‌گذرانند و ۵ ماه آبان، دي، بهمن و اسفند و قسمتى از ماه فروردين را در گرمسير هستند. عشاير بهمئى به گويش لرى سخن مى‌گويند. همه مسلمان و پيرو مذهب شيعه اثنى‌عشرى هستند.
|
|
|
|
| بابوئى منطقه‌اى است به وسعت ۲۶۰۰ کيلومترمربع که ۳۰،۰۰۰ نفر جمعيت را در خود جاى داده است. ايل بابوئى از ۵ تيره و ۴ طايفهٔ مستقل تشکيل مى‌شود. گروه‌هاى ديگرى هم در مجاور آنها سکونت دارند. مرکز منطقهٔ 'باشت' است.
|
|
|
|
| چرام منطقهٔ کوچکى است که حدود ۶۰۰ کيلومتر مربع وسعت داد. ايل چرام از ۵ تيره و ۱۳ طايفه تشکيل گرديده است. نيمى از خانواده‌هاى اين ايل کوچگر هستند و زندگى ييلاق - قشلاقى دارند. اين سرزمين پرآب‌ترين و حاصلخيزترين مناطق کهکيلويه است و از اين حيث معروفيت زيادى دارد.
|
|
|
|
| دشمن زيارى منطقه‌اى است پوشيده از تپه و ماهور و کوهستانى ايل دشمن زيارى از ۹ طايفه تشکيل شده است. دشمن زيارى‌ها علاوه بر دامدارى‌ها به زراعت به‌ويژه زراعت برنج اشتغال دارند، به‌همين جهت بخشى از جمعيت آنان تابستان‌ها براى زراعت برنج در گرمسير مى‌مانند، بقيه نيمه کوچ‌نشين هستند و ييلاق - قشلاق مى‌کنند.
|
|
|
|
| ايل طيٌبى مرکب از ۲۹ طايفه است . منطقهٔ طيٌبى از دو بخش جداگاه سردسير و گرمسير تشکيل مى‌شود.
|
|
|
|
| سرزمين ايل بختيارى يا لُر بزرگ که از مهم‌ترين ايلات کوچ‌رو ايران کنونى است در شمال و باختر سرزمين ايلات کهکيلويه يعنى در زاگرس مرکزى قرار دارد قلمرو اين ايل که به‌نام خاک بختيارى معروف است در ناحيه‌اى ميان اصفهان و خوزستان قرار گرفته و سلسله جبال زاگرس در جهت شمال غربى به جنوب شرقى از ميان اين قلمرو مى‌گذرد و آن‌را به‌دو بخش کوهستانى در شرق و جلگه‌اى در غرب اين جبال تقسيم مى‌کند. بخش کوهستانى ييلاق و بخش جلگه‌اى قشلاق ايل بختيارى است. اين منطقه محدود است از طرف شمال به لرستان، از سوى شرق به اصفهان و چهارمحال، از سوى جنوب به قلمرو ايلات لرستان منطقه کهکيلويه و بويراحمد و ايل ترک زبان قشقائى و از سوى غرب به دشت خوزستان. جمعيت ايل را در حدود ۵۰۰،۰۰۰ نفر تخمين زده‌اند که در سرزمينى به مساحت ۷۵۰۰ کيلومترمربع زندگى مى‌کنند. از کل جمعيت ۲۰۰/۰۰۰ نفر يعنى ۴۰ درصد زندگى کوچ‌نشينى و نيمه کوچ‌نشينى دارند که ييلاق و قشلاق مى‌کنند و معيشت آنها مبتنى بر پرورش دام از نوع گوسفند و بز است، منطقه ييلاقى ايل در مرتفعات غرب اصفهان واقع شده است که بلندترين قله آن به ارتفاع ۴۵۴۹ متر در زير کوه قرار دارد. سرزمين قشلاقى در دامنه شرقى سلسله جبال زاگرس واقع شده و تا قسمتى از خوزستان ادامه دارد. ايل بختيارى در طول سال داراى دو کوچ بزرگ در دو فصل بهار و پائيز است، اوايل بهار از گرمسير به ييلاق مى‌کوچند و پائيز برمى‌گردند فاصله ميان گرمسير و ييلا بر حسب طايفه متفاوت است و در دامدارى به ۳۰۰ کيلومتر مى‌رسد. کوچ بختيارى‌ها به‌طور منظم صورت مى‌گيرد، هر طايفه از مسير معينى 'ايل راه' که تقريباً ثابت است مى‌گذرد، در ييلاق هم محل ثابتى دارند که ديگر طوايف نمى‌توانند از آن استفاده کنند. در بازگشت به گرمسير آثارى از سنگچين‌ها برجاى مى‌ماند که مجدداً در سال آينده هر طايفه در محل خود چادرها را برپا مى‌دارد.
|
|
| ايل بختيارى به‌دو نيمه يا بلوک 'هفت لنگ' و 'چهار لنگ' تقسيم مى‌شود که هر کدام در کل قلمرو بختيارى داراى سرزمين مشخص است. هفت لنگ که همه ساله بين نواحى شرقى خوزستان يعنى انديکا و 'مسجد سليمان' و 'شوشتر' و ايذه و 'شهرکرد' و 'بروجن' در چهارمحال بختيارى در حرکت و کوچ هستند به چهار گروه دورکي، بابادي، بختيار و ند (يا بهداروند) و دينارانى تقسيم مى‌شود. 'داران' در اصفهان و 'اليگودرز' و 'بروجرد' در لرستان از سوى ديگر ييلاق قشلاق مى‌کنند و به گروه‌هاى هم وند، 'محمد صالح' (مم صالح) 'موگوئي' و 'کيان ارثي' تقسيم مى‌شود ... بسيارى از تيره‌هاى طوايف چهارلنگ اسکان يافته‌اند معيشت اصلى بختيارى‌ها دامپرورى توأم با مختصرى زراعت است که بيشتر به‌صورت ديم و کمتر به‌صورت آبى کشت مى‌شود. زراعت آبى عمدتاً در محدوده روستاه و ميان يکجانشينان متداول است، صنايع دستى هم يکى از فعاليت‌هاى اقتصادى بختيارى‌ها است که زنان انجام آن‌را بر عهده دارند. مواد اوليه صنايع دستى عمدتاً از توليدات دامى تأمين مى‌شود.
|
