چای

اين گياه، بومى نواحى گرم و مرطوب جنوب شرقى آسيا است و مصرف آن، به‌عنوان يک نوشابه، از حدود پنج قرن پس از ميلاد مسيح درچين و ژاپن آغاز گشت. محصول چاي، براى اولين‌ بار، حدود ۶۰۰ سال پيش به ايران آورده شد ولى کشت گياه آن براى اولين بار در سال ۱۲۷۵ شمسى انجام شد.

گياه‌شناسى

چاى درختى است هميشه سبز با نام علمى Camellia sinensis که از تيره The aceae مى‌باشد.

شرايط اقليمى و خاکی

ارقام مختلف چاي، به سه گروه: چيني، آسامى و هند و چينى تقسيم مى‌شوند. گروه چينى مى‌تواند يخبندان خفيف را تحمل کند، ولى دو گروه آسامى و هند و چينى در برابر سرما حساس هستند. هر سه نوع، در نقاط گرم و مرطوب داراى رشد ومحصول بيشتر ولى کيفيت پائين‌ترى هستند به‌عکس، در نقاط خنک هر چند محصول کمتر مى‌شود ولى مرغوبيت افزايش مى‌يابد، به همين دليل، معمولاً چايکارى‌هائى که در نقاط مرتفع احداث شده‌اند داراى ارزش بيشترى مى‌باشند.

ريشه چاي، درصورت مناسب بودن خاک، تا ژرفاى زمين نفوذ مى‌کند ولى اين گياه را مى‌توان در خاک‌هاى کم‌ ژرفا نيز، به شرطى که داراى زهکشى کامل و واکنشى اسيدى باشند، با موفقيت پرورش داد. براى چاي، بافت خاک اهميتى ندارد و از شنى تا رسى فرقى نمى‌کند.

توليد ميوه

قسمت مورد استفاده در چاى در واقع برگ‌هاى آن مى‌باشد.

هرس

رشد شاخساره چاي، درشرايط مناسب، در تمام طول سال انجام مى‌شود و در صورتى که گياه پيرايش نشود انواع چينى تا ۳ متر، انواع هند و چينى تا پنج متر و انواع هندى تا ۱۸ متر ارتفاع پيدا مى‌کنند. براى جلوگيرى از اين امر، پس از کشت چاى در محل اصلي، در طول چند سال اول، با پيرايش‌هاى مداوم به گياه شکل بوته پر شاخساره و متراکم و کوتاهى مى‌دهند تا محصول به آسانى برداشت شود.

روش‌هاى تکثير

ازدياد چاى به روش قلمه زدن و خوابانيدن امکان‌پذير است ولى مرسوم نيست، اين گياه با بذر تکثير مى‌شود. فاصله کشت معمولاً ۵/۱-۱ متر است ولى در کشت‌هاى ديواره‌اى -Hedgerow، به ۶۰-۵۰ سانتى‌متر کاهش داده مى‌شود.محصول چاي، جوانه انتهائى ساقه جوان همراه با ۵-۱ برگ زير آن مى‌باشد. که هر چه تعداد برگ‌ها کمتر باشد مرغوبيت محصول بيشتر است. برداشت، ۵-۳ سال پس از کاشت شروع مى‌شود و در شرايط مناسب ۷۰-۶۰ سال ادامه مى‌يابد، ولى در گيلان که مرکز چايکارى ايران است عمر يک باغ از ۵۰-۴۰ سال تجاوز نمى‌کند. از برگ‌هاى برداشت شده، بر حسب عملياتى که در کارخانه‌هاى تهيه چاى روى آنها انجام مى‌شود، دو نوع محصول، يکي: چاى سبز (که در خاور دور مرسوم است) و ديگرى چاى سياه (که درساير نقاط جهان مطلوب است) توليد مى‌کنند.

آفات و امراض

شپشک آردآلود، شته و کنه از آفت‌هاى چاى هستند. درصورت آلوده بودن باغ در ماه‌هاى تير و مرداد عليه آفات مبارزه شيميائى انجام مى‌شود. برخى از کشاورزان چايکار براى مبارزه با شپشک آردآلود از ديازيتون گرانول استفاده مى‌کنند. استفاده از سوسک کريپتلموس براى مبارزه بيولوژيک عليه شپشک آردآلود توصيه مى‌شود.