|
|
|
تاريخ معاصر شاهد ترويج و توسعهٔ علم بين افراد جامعه بوده است. اما در زمينهٔ ارشاد و آگاه‌سازى مردم به‌ويژه در امر کشاورزى عملاً نقطه شروعى در تاريخ مشهود نيست. تا آنجا که تاريخ مدون ترويج کشاورزى در جهان نشان مى‌دهد، فکر رشد و توسعهٔ کشاورزى از طريق خدمات ارشادي، روشن‌کردن مبهمات براى کشاورزان، آشنائى آنان به اصول پيشرفته و پذيرزفته شدهٔ اين امر و نمايش نقش حياتى آن در زمينه کشاورزي، به زمان تأسيس انجمن‌هاى کشاورزى مى‌رسد.
|
|
|
در اين قبيل اجتماعات، عده‌اى صاحب‌نظر و آگاه به نيازها و مشکلات موجود در کار کشاورزى با يکديگر به‌مشورت مى‌پرداختند و در حل مشکلات از اطلاعات و دانش يکديگر سود مى‌بردند. مطالعات انجام شده در اين زمينه نشان مى‌دهد که هدف از تشکيل انجمن‌هاى کشاورزى در حقيقت برقرارى روحيهٔ هم‌يارى بين کشاورزان بود؛ اين انجمن‌ها به‌عنوان يکى از اساسى‌ترين وسايل تبادل عقايد و نظريات عملاً وظيفهٔ ترويج کشاورزى را به‌صورت مشارکت کاملاً آزاد و داوطلبانهٔ اعضأ ايفاء مى‌کردند.
|
|
|
علاوه بر انجمن‌هاى کشاورزى که درقالب آموزش‌هاى غير رسمى فعاليت داشتند مى‌توان گفت که توسعهٔ آموزش غير رسمى در کشاورزى عملاً ارتباط مستقيم با تاريخ توسعه و آموزش علوم در اروپا دارد.
|
|
|
به‌دنبال اين جنبش که در جهت توسعه و ترويج علم کشاورزى و فعاليت‌هاى مربوط به آن به وجود آمد نمونه‌هاى فراوان ديگرى از چنين مجامعى در بخش کشاورزى ساير کشورها نيز پديدار گشت. از جمله۷ در سال ۱۷۹۳ بر اساس يک لايحهٔ قانونى که از مجلس انگلستان گذشت هيئت کشاورزى آن کشور يا به عرصهٔ وجود نهاد. بدين ترتيب بين رشد فلسفهٔ ترويج و فلسفهٔ انجمن‌هاى کشاورزى قبلى ارتباطى برقرار مى‌شود و اين ارتباط از طريق نکاتى که سينکلر-Sir John Sinclair، رئيس اين هيئت در سخنرانى خود در سال ۱۷۹۷ اظهار داشت به‌خوبى مشهود است. وى در سخنرانى خود وظايف اصلى هيئت کشاورزى را به‌ترتيب زير برشمرد:
|
|
|
۱- جمع‌آورى و پخش اطلاعات و يافته‌هاى کشاورزى مربوط به پيشرفت و توسعهٔ داخلى مملکت؛
|
|
|
۲- گسترش تجارت مفيد در کشاورزى تحت‌نظارت دقيق انجمن و يا کميته‌اى از اعضاى انجمن؛
|
|
|
۳- دادن پيشنهادهائى به مجلس نمايندگان براى قانونى کردن آنها که متضمن پيشبرد و توسعهٔ داخلى مملکت باشد، همچنين دادن پيشنهادهائى براى به‌کارگيرى يافته‌هاى جديد کشاورزى که باعث تشويق مردم در امر کشاورزى باشد.
|
|
|
اولين کار هيئت فوق‌الذکر عبارت بود از تشريح وضعيت کشاورزى و شناخت عوامل پيش‌برنده و توسعه‌دهندهٔ کشاورزى انگليس که بالطبع کار ساده‌اى نبود بلکه مطالعات و تحقيقات فراوان و وسيعى لازم داشت تا بتوان از آن طريق پايه و اساس محکمى براى فعاليت‌هاى آينده بنيان نهاد.
|
|
|
اطلاعات ذکر شده در مورد هيئت کشاورزى را مى‌توان اولين مدرک ثبت شده در تاريخ ترويج نظام‌دار کشاورزى در اروپا دانست. اين فکر به‌تدريج رشد کرد و از اروپا به آمريکا منتقل شد، آمريکائيان به شرحى که خواهد آمد، آن را پذيرفتند و ترويج کشاورزى را چنان توسعه دادند که امروزه اساس و بنيان اغلب برنامه‌ها و فعاليت‌هاى توليدى کشاورزى آنها بر ترويج قرار دارد. اين امر يکى از مهمترين عوامل تمضمين‌کنندهٔ توليدات کشاورزى در آمريکا است.
|
|
|
پس از مشاهدهٔ توسعه و رشد سريع کشاورزى در آمريکا در نتيجهٔ نظام ترويج، ساير کشورها جهان نيز اين نظام را تأسيس کردند.
|
|
|
در اينجام ممکن است اين موضوع مطرح شود که بين مجامع کشاورزى اروپا و آمريکا چه
ارتباطى بوده و در حقيقت عامل گسترش فوق‌الذکر و تحقق اهداف آنها در جهان چه بوده
است. بايد توجه کرد که تشکيل اين گونه مجامع، آن هم به‌صورت رسمي، تا حدى با توسعهٔ
علم و آموزش علوم در اروپا ارتباط داشت و از همين رهگذر بود که علاقه يادگيرى و درک
مطالب مختلف در جوامع رو به رشد نهاد. در زمينهٔ سير تاريخى توسعهد علوم، به‌خصوص
در ارتباط با کشاورزي، در دومين شمارهٔ معرفت، نشريهٔ ترويجى منتشر شده در مهر ماه
سال ۱۳۳۳ با بهره‌گيرى از آموزش‌هاى ترويجى و منابعى که در اوايل تشکيل ترويج
کشاورزى در ايران در اختيار داشته اين‌طور نوشته شده است که به‌نظر مى‌رسد اولين
افرادى که در اروپا ترويج را آغاز نمودند کشيش‌ها بوده‌اند، آنها ضمن دادن تعليمان
ديني، اصول زندگى بهتر و معلومات مختلف کشاورزى را که از کشاورزان با تجربه‌تر و
فهميده‌تر اخذ کرده بودند به سايرين مى‌آموختند.
|
|
|
از سال ۱۸۳۴ به بعد، معلمان سيار کشاورزى را به‌وجود آورد براى تکميل آن
دانشمندان به بررسى و تحقيق پرداختند و نتايج قابل توجهى نيز به‌دست آوردند. در
بعضى از کشورهاى اروپائي، بسته به وضع فرهنگى و اجتماعى خود به اهميت و تأثير نتايج
فوق در افزايش محصول، بازده کار فردى و اقتصاد ملى پى بردند و درصدد تشکيل سازمانى
بر آمدند که نتايج علمى را از مراکز مختلف تحقيقاتى به مزارع برساند. در بعضى از
کشورها، اين کار از طريق اتحاديه‌هاى مختلف کشاورزي، يعنى سازمان‌هاى ملى و در برخى
ديگر از طريق دولت انجام شد.
|
|
|
|
|
برخى از نظام‌هاى ترويجى خود را به دادن کمک‌هاى تخصصي، فني، و خدمات اطلاعاتى به توليدکنندگان، فروشندگان و عرضه‌کنندگان محدود مى‌کنند، در حالى که برخى از نظام‌هاى ديگر هدف و نقش خود را بسيار وسيع‌تر مى‌دانند و در جهت بهبود وضع جامعهٔ روستائى و رشد آن تلاش مى‌کنند. نظام ترويجى که انحصاراً متکى بر دادن خدمات فنى است فقط سعى دارد آخرين پيشرفت‌هاى توليد را به متقاضيان برساند حال آنکه در نظام توسعه و رشد اجتماعى ابتدا مردم و نيازهاى آنها مورد توجه قرار مى‌گيرد و آنچه در جهت برآورده ساختن اين نيازها مفيد تشخيص داده مى‌شود به آنها عرضه مى‌گردد. نظام ترويج کشورهائى مانند استراليا، ژاپن و انگلستان فقط به دادن خدمات و اطلاعات فنى به علاقه‌مندان مى‌پردازد حال آنکه در هندوستان و پاکستان ترويج در کليهٔ مراحل توسعه و رشد جوامع روستائى فعاليت مى‌کند؛ در کشورهائى مانند مصر و تايوان، نظام حاکم بر ترويج مخلوطى از دو حالت فوق‌الذکر است.
|
