تاريخچه اسهال بايد از حالتهاى زير افتراق داده شود: بىاختيارى مدفوع، تغيير در قطر مدفوع، خونريزى رکتال، و مدفوع کم و با دفعات زياد ولى از هر حيث نرمال. تاريخچه دقيق داروهاى مصرفى ضرورى است. اسهال و يبوست پىدرپى حکايت از انسداد ثابت کولون (مانند کارسينوم)، يا سندرم روده تحريکپذير دارد. يک دوره ناگهانى و حاد، اغلب همراه با تهوع، استفراغ، و تب يافته تيپيک عفونتهاى ويرال و باکتريال، ديورتيکوليت، ايسکمي، انتروکوليت رادياسيون، يا اسهال القاء شده بهوسيله داروها مىباشد. همچنين ممکن است تظاهر اوليه بيمارى التهابى روده باشد. بيش از ۹۰% بيمارىهاى اسهالى حاد داراى اتيولوژى عفونى مىباشند. يک دوره طولانىتر (بيشتر از ۴ هفته) و خزنده حاکى از سوءِجذب، بيمارى التهابى روده، اختلال متابوليک يا آندوکرين، نارسائى پانکراس، استفاده نابهجا از مسهلها، ايسکمى، نئوپلاسم (حالت افزايش ترشح يا انسداد پارسيل)، يا سندرم روده تحريکپذير مىباشد. انتريت انگلى و بعضى از اشکال آنتريت باکتريال نيز ممکن است سمپتومهاى مزمن توليد کنند. بهخصوص مدفوع بدبو يا چرب حاکى از سوءِجذب چربىها است. سختشدگى مدفوع مىتواند موجب اسهال آشکار شود زيرا تنها مايعات از انسداد پارسيل عبور مىکنند. چندين علت عفونى در شرايط نقص سيستم ايمنى موجب اسهال مىشوند.
معاينهٔ فيزيکى
معاينهٔ فيزيکى علائم دهيدراسيون اغلب در اسهال شديد و حاد بارز مىباشد. تب و تندرنس شکم بيانگر عفونت يا بيمارى التهابى است ولى اغلب در انتريت ويرال وجود ندارد. شواهد سوء تغذيه پيشنهادکننده يک روند مزمن است، اغلب علائم معينى همراه حالتهاى کمبود خاص ثانويه به سوءجذب مىباشند (مانند شيلوزيس همراه با کمبود ريبوفلاوين يا آهن، گلوسيت همراه با کمبود B12، يا فولات).
آزمايش مدفوع
آزمايش مدفوع کشت از نظر باکترىهاى پاتوژن، بررسى از نظر لکوسيتها، اندازهگيرى توکسين کلوستريديوم ديفيسيل، و بررسى تخم انگل و پارازيتها از اجزاءِ مهم ارزيابى بيماران مبتلا به اسهال شديد، طول کشيده يا خونى است. وجود خون (آزمايش خون پنهانى در مدفوع)، يا لکوسيتها (رنگآميزى رايت) بيانگر التهاب (مانند کوليت اولسرو، بيمارى کرون، عفونت، و ايسکمي) است. رنگآميزى گرم مدفوع در مورد عفونت استافيوکوکوس، کمپيلوباکتر، يا کانديدا جنبه تشخيصى دارد. استئاتوره (که در رنگآميزى سودان III نمونه مدفوع يا آناليز کمٌى ۷۲ ساعته چربى مدفوع بررسى مىگردد) نشاندهنده سوءجذب يا نارسائى پانکراس است. اندازهگيرى سطوح +Na و +K در آب مدفوع به افتراق نوع اسموتيک از ساير انواع اسهال کمک مىکند. اسهال اسموتيک با گپ اسمولال مدفوع > ۴۰ در صورتىکه [مدفوع (+Na + K+) ٭ ۲] - اسمولاليته سرم = گپ اسمولاليته مدفوع باشد، مشخص مىشود.
مطالعات آزمايشگاهى
مطالعات آزمايشگاهى CBC مىتواند آنمى (از دست رفتن حاد يا مزمن خون، يا سوءجذب آهن، فولات، يا B12)، لوکوسيتوز (التهاب)، ائوزينوفيلى (بيمارىهاى رودهاى پارازيتي، نئوپلاستيک، و التهابي) را مشخص نمايد. سطوع سرمى کلسيم، آلبومين، آهن، کلسترول، فولات، B12، ويتامين D، و کاروتن؛ ظرفيت اتصال با آهن سرم؛ و زمان پروترومبين شواهد سوءجذب روده يا سوء هاضمه را فراهم مىکند.
بررسىهاى ديگر
بررسىهاى ديگر تست جذب D-گزيلوز يک غربالگرى مناسب براى فونکسيون جذب روده کوچک است. بيوپسى روده کوچک بهخصوص براى ارزيابى سوءجذب روده مناسب است. مطالعات تخصصى شامل تست شيلينگ (سوء جذب B12)، تست تنفس H2 لاکتوز (سوءجذب کربوهيدرات)، تست تنفس H2 گزيلوز [14C] و لاکتوز (رشد بيش از حد باکترىها)، تست تنفس گيلکوکوليک (سوء جذب ايلئوم)، تست تنفس تريولئين (سوء جذب چربي)، و تستهاى بنتيروميد و سکرتين (نارسائى پانکراس) مىباشند. سيگموئيدوسکوپى يا کولونوسکوپى بهوسيله بيوپسى در تشخيص کوليت مفيد است (بهخصوص سودومامبرانو، ايسکميک، ميکروسکوپيک). ولى افتراق بين کوليت نوع عفونى از غير عفونى (بهخصوص اولسراتيو ايديوپاتيک) مقدور نيست. بررسىهاى راديوگرافيک با کنتراست باريم مىتوانند بيانگر سوءجذب (ضخيمشدگى چينهاى روده)، بيمارى التهابى روده (ايلئيت يا کوليت)، سل (التهاب ايلئوسکال)، نئوپلاسم، فيستول روده، يا اختلالات موتيليته باشند.