جشن پایان سال

در ميان بسيارى از تيره‌ها و ايل‌ها، آئين چهارشنبه‌سورى از نوروز باشکوه‌تر و گرامى‌تر است. آئين شب آدينه واپسين سال هنوز هم بين ايرانيان به‌جا مانده است که همان گستردن سفره به ياد فروهرها در نخستين شب از روزهاى فروردگان است که به چهارشنبه‌سورى پسين سال يا واپسين آدينه جابه‌جا شد. گستردن سفره حضرت حضر که هنوز در شيراز و بسا جاهاى ديگر رسم است، يادآور آئينى است که براى پذيرائى از فروهرها يا ارواح در گذشتگان در هر خانه با شادى و شادمانى انجام مى‌شود.

در شيراز علاوه بر شب چهارشنبه‌سوري، در شب آدينه آخر سال آئينى برپا مى‌شده است که ديگر نشانه‌هاى زيادى از آنها نيست و تنها کم و بيش در خانه‌هاى کهن و برخى از مردم جسته و گريخته، نشانى از آن به‌‌چشم مى‌خورد که از آن جمله گستردن سفره حضرت خضر است. در اين سفره، فرنى که از شير و گلاب و شکر درست مى‌شود، کلوچه، مسقطي، سوهان، شکرپلو، شبيت‌پلوباقلا، فوتک که شامل نخودچى کوبيده نرم و شکر است. حلواى شکري، شمع، سبزي، گندم سبز شده، نمک و سکه در آن قرار مى‌دهند.

هنگام درست کردن خوراکى‌ها نبايد کسى از آنها بخورد يا حتى مزه آنها را بچشد. پس از گستردن سفره و نهادن خوراک‌هاى مزبور در آن، همهٔ خانواده بايد شستشو کنند و پاکيزه شوند. ابتدا دو رکعت نماز بر سر سفره براى نياز مى‌خوانند و دعا مى‌کنند و قرآن مى‌خوانند و حدود ساعت يازده شب، سفره را رها کرده و همگى از اتاق بيرون مى‌روند و در آن را مى‌بندند و بر اين باور هستند که حضرت خضر بر سر سفره آمده به آن سفره دست مى‌برد و جاى دست او روى يکى از خوراکى‌ها خواهد ماند.

با توجه به ريشهٔ باورهاى آئين‌ ايرانى دربارهٔ پذيرائى از فروهرها، شب فروردگان، شب آدينه شده و فروهر به خضر دگرگون گرديده است.

آئين شب آخر سال ميان مردم ايل‌ها و تيره‌هاى مختلف داراى نشانه‌هاى کهن دينى است، که با اندکى اختلاف در مناطق مختلف اجرا مى‌گردد.

مردم ايل قشقائى به شب و روز پيش از نوروز ارج بسيارى مى‌نهند و آدابى را به‌جا مى‌آورند. در بين کردها با آشکارى بيشتري، جشن سورى يا جشن پايان سال در همانندى با جشن سورى باستان به‌جا مانده است.

ايرانيان باستان در شب آخر سال سفره رنگينى مى‌گستردند با بهترين خوراک‌ها و پوشاک‌ها و بزرگ‌داشت‌ها. در اين شب بايد بوى بهترين خوراکى‌ها در خانه پراکنده باشد و بر اين باور بودند و هستند که روان در گذشتگان در آن شب به خانه‌هاى خود فرود آمده و از ديدن داده‌هاى خدائى و فراوانى و شادى و پاکيزگى شاد مى‌شوند و از اين که به‌ياد آنها هستند و براى آنها سفره گسترده‌اند و آئين به‌جا مى‌آورند، براى آنها دعاى نيک کرده و آنان را نيرو و برکت مى‌بخشند.