سدیم

حداقل ميزان مجاز براى بالغين (فارغ‌ از جنس) در حال استراحت و يا انجام فعاليت بدنى سبک، بيش از ۳۰۰ ميلى‌گرم کلريد سديم نخواهد بود (معادل ۱۱۵ ميلى‌گرم سديم در روز). بايد ذکر شود که شدت فعاليت بدني، خصوصيات محيطي، استفاده از بعضى داروها سبب تحريک تعريق و افزايش نياز به سديم مى‌شود. ميزان سديم پلاسما، محرک اصلى تشنگى و ترشح هورمون آنتى ديورتيک است. افزايش سديم پلاسما همراه با بالا رفتن غلظت مايع بينابينى و اثر آن روى گيرنده‌هاى اسموتيک، عامل اصلى ايجاد تشنگى است.

در کل براى ايجاد تعادل سديم در بدن، کليه‌ها ميزان دفع ادرارى آن را بر طبق ميزان دريافت تنظيم مى‌کنند. در بسيارى اوقات، حدود ۹۹% سديم فيلتر شده در گلومرول‌هاى کليوي، بازجذب مى‌شوند. در اينجا، هورمون آلدوسترون (استروئيدى که از غشاء غدد فوق کليوى ترشح مى‌شود)، دخالت دارد. ميزان اين هورمون در ارتباط با سيستم رنين - آنژيوتانسين است.

در جريان فعاليت‌هاى متوسط سنگين (بيش از ۵۰ درصد Vo2max)، ميزان سديم فيلتره شده کاهش مى‌يابد و بازجذب آن بيشتر مى‌شود. علت اين موضوع، افزايش فعاليت سمپاتيک کليوي، بالا رفتن غلظت آنژيوتانسين II، آلدوسترون و هورمون آنتى‌ديورتيک مى‌باشد. در جريان فعاليت‌هاى هوازى سبک، دفع سديم بدون تغيير مانده يا اندکى افزايش مى‌يابد.

هيپوناترمى (سطح سديم سرم کمتر از ۱۳۰meq در ليتر)

هيپوناترمى بيشتر به‌دليل مصرف مقادير زياد مايع رقيق شده توسط ورزشکار ايجاد مى‌شود، که اين موضوع غلظت مايع خارج سلولى را کاهش مى‌دهد. علائم اين عارضه عبارتند از: احساس ضعف، سردرگمى و گيجي، اضطراب، تهوع و استفراغ، ادم ريوي، افزايش فشار مايع درون مغزي، صرع بزرگ، قطع تنفس، کُما و در نهايت مرگ. از جمله علل ديگر ايجاد هيپوناترمى در جريان ورزش، مى‌توان از دفع بيش از حد سديم به‌علت تعريق زياد، عدم وجود تطابق گرمائي، بازجذب مختل شدهٔ سديم در اثر اختلال کار کليوي، بالا رفتن سطح سرمى هورمون آنتى ديورتيک و انجام فعاليت ورزشى طولانى مدت در هواى گرم (بدون مصرف مقادير کافى سديم) نام برد.

اثرات ورزش و تمرين جسمانى روى سطح سديم خون مورد بررسى قرار گرفته است. شواهد نشان مى‌دهند که حجم خون در سه روز افزايش مى‌يابد. ۴۰ درصد اين افزايش مربوط به فعاليت هورمون آلدوسترون بوده و بقيهٔ آن وابسته به افزايش پروتئين سلولى است. دفع پيشروندهٔ عرق هيپوتونيک توسط دوندگان آماده از لحاظ جسمي، سبب کاهش سديم بدن مى‌شود. بنابراين در ورزش‌هائى مثل ماراتون که در هواى گرم يا سرد انجام شوند، جايگزينى الکتروليت‌ها جاى بحث دارد. شايد يک ورزشکار حرفه‌اى با افزايش حجم پلاسما و حفظ سديم موجود در عرق، با اين شرايط تطابق حاصل کرده و بتواند هموستاز سديم را حفظ کند. درک صحيح از ميزان جايگزينى مايع به تقويت اين روند کمک خواهد کرد. که در مبحث بعد به اين موضوع اشاره خواهد شد. به‌هر حال براى کاستن از احتمال ابتلاء به اين عارضه در جريان ورزش‌هاى طولانى‌ مدت، توصيه مى‌کنيم که از نوشيدن آب زياد خوددارى شود؛ يعنى چه قبل، بعد و يا در حين ورزش، بيش از يک ليتر آب خالص در ساعت مصرف نکنيد.