|
به مجموعه عواملى که از خارج ارگانيسم را در بر مى‌گيرد و در آن اثر مى‌کند محيط مى‌گويند. به‌عبارت ديگر، محيط مجموعه شرايط و عواملى است که تاريخ، طبيعت، جامعه، روابط فردى و ويژگى‌هاى خانوادگى و ارثى مى‌سازد و از درون و برون "فرد" را در خود مى‌گيرد و مى‌پروراند تا جائى‌که برخى از انديشمندان عقيده دارند که "انسان زادهٔ محيط خود است".
|
|
|
|
|
تمام شرايط و پديده‌هاى طبيعى که مستقل از ارادهٔ انسان هستند و بر زندگى او تأثير مى‌گذارند، محيط طبيعى ناميده مى‌شود. اين محيط شامل، آب و هوا، نور، رطوبت، گرما و سرما، اختلاف شب و روز، کيفيت فصول، شرايط اقليمي، پستى و بلندى زمين، مناطق کوهستاني، جلگه‌اي، صحرائي، ساحلي، شهر، روستا، سرزمين‌هاى پرجمعيت و کم جمعيت مى‌شود. علاوه بر آن، محيط طبيعى به آن بخش از محيط انسان که خود در ايجاد و کيفيت آن نقش دارد مانند: کم و کيف جاده‌ها، ايجاد قنات‌ها و سدها، محيط شهرى و روستائي، وضعيت ساختمان‌ها و انرژى‌هاى مختلف که بشر به خدمت گرفته است، نيز گفته مى‌شود.
|
|
|
|
|
همان‌گونه که انسان در شرايط اقليمى و نيز شرايط زيستى خاص متولد مى‌شود که از پيش وجود داشته و بر رفتار وى تأثير مى‌گذارد، افراد و اجتماعات را نيز سنت‌هاى قومي، آداب و رسوم اجتماعى و سازمان‌ها و نهادهائى احاطه کرده که محيط اجتماعى آنها را تشکيل مى‌دهد.
|
|
|
لاکا ساين (Lacassagne) مى‌گويد:
|
|
|
"بزهکارى يک ميکروب اجتماعى است. اين ميکروب در محيطى که آمادگى پروراندن تبهکار نداشته باشد، بروز نکرده، جرمى اتفاق نمى‌افتند."
|
|
|
بدين اعتبار، هر جامعه بزهکارانى دارد که شايسته همان جامعه است، زيرا محيط اجتماعى بر اثر عوامل مختلف، در فرد اثر کرده، او را به طرف ارتکاب جرم مى‌کشاند.
|
|
|
محيط اجتماعى را مى‌توان به محيط‌هاى خانوادگي، اتفاقي، انتخابى و تحميلى تقسيم کرد.
|
|
|
|
|
محيط خانوادگي، محيطى است که بر حسب ميل و خواسته فرد انتخاب نشده، بلکه بدون آنکه اراده و نظر او مدخليتى داشته باشد، در چنين محيطى چشم به‌دنيا مى‌گشايد و با تقليد از نسل مسن‌تر و تلقين‌پذيرى از آنان، و روش‌هاى مستقل خودي، شخصيت وى پى‌ريزى مى‌شود. بررسى‌هاى تحقيقى و آمارى نشان داده است که محيط خانواده رابطهٔ مستقيمى با بروز رفتار انحرافى و ارتکاب جرم دارد.
|
|
|
از هم گسيختگى خانواده غالباً منجر به فرار کودکان از منزل، مدرسه و ولگردى مى‌گردد. مثلاً در چنين شرايطي، پسران کوچه را بر محيط خانوادهٔ از هم پاشيده ترجيح داده، احتمالاً با قبول عضويت در باندها به ارتکاب جرائم مختلف کشانده مى‌شوند.
|
|
|
|
|
محيط اتفاقى يا محيط موقت شامل محيط مدرسه، کار و سربازى مى‌شود. اين محيط‌ها تشکيل‌دهندهٔ مراحل خاصى از زندگى است و به سهم خود افراد را تحت تأثير قرار مى‌دهد.
|
|
|
پيناتل مى‌نويسد:
|
|
|
"اين سه دوره که در طى آنها برخى نشانه‌ها روانى فردى تظاهر پيدا مى‌کند، تقريباً براى همه کس الزامى است و کمتر کسى ممکن است مدتى از زندگى خود را در آنها نگذارنده باشد".
|
|
|
محيط اتفاقى همان‌طور که در تعليم و تربيت افراد و عادت دادن آنان براى انطباق با زندگى عادى اجتماعى مؤثر است، در انحراف و ارتکاب بزه نيز تأثير دارد.
|
|
|
|
|
محيط انتخابى محيطى است که خود فرد انتخاب مى‌کند و تقريباً جنبه تحميل و فشار ندارد، و شامل محيط خانوادگى مى‌شود که با انتخاب همسر و امر زناشوئى آغاز مى‌گردد. همچنين، محيط کار، انجمن‌هاى ورزشي، کانون‌هاى مختلف و محيط‌هاى گوناگون براى گذراندن اوقات فراغت، گزينش معاشران، و وسايل انتقال افکار يا رسانه‌هاى گروهى که بر مى‌گزينند، را نيز شامل مى‌شود.
|
|
|
|
|
محيطى که در آن آزادى به‌کلى از بين رفته يا حداقل محدوده شده است؛ بدون آنکه فرد بتواند کوچکترين قدرتى در انتخاب آن از خود نشان دهد: بازداشتگاه، ندامتگاه، کانون‌هاى اصلاح و تربيت و ديگر سازمان‌هاى مشابه از محيط‌هاى تحميلى است، زيرا مجرم چاره‌اى جزء پذيرش آنها ندارد.
|
