ارزیابی پرنده از نظر سلامتی و وضعیت ظاهری

ارزيابى پرنده از نظر سلامتى و قضاوت ظاهرى پرندگان اصلاح نژادى کليد ارزشمندى براى نيل به ارزش‌هاى اصلاح نژادى است. عملکرد برنده و مشکلات آن را مى‌توان به‌راحتى با مشاهده رفتار و فرم بدن پرنده ارزيابى نمود. نداشتن شادابى و کمى تحرک حيوان مى‌تواند نشانگر عدم توانائى توليدمثلى پرنده باشد که به‌دنبال آن کاهش دوران جفتگيرى و تقليل بارورى را به همراه دارد.

ارزيابى ظاهر حيوان بايد با اخذ اطلاعات رکورد مربوط به هويت پرنده آغاز شود. اين کار نه تنها با علامت‌گذارى‌هاى مصنوعى مثل پلاک، رنگ و حلقه بلکه با تشخيص هويت پرنده به‌وسيله مشخصه‌هاى طبيعى انجام مى‌گيرد. مانند انگشت‌نگارى آدميان، پولک‌هاى ساق پا در شترمرغ منحصربه‌فرد و اختصاصى است. پاى راست (منطقه پشتي) عکس‌بردارى شده و به همراه رکوردهاى اصلاح نژادى نگهدارى مى‌گردد. اطلاعات ديگر شامل جنس، گونه، سن و دودمان است.

سلامتى حيوان از روى چند صفت قضاوت مى‌گردد. رفتار و حالت مى‌تواند اشاره به شادابى و سلامت داشته باشد. پرنده سالم سرزنده و هوشيار است. آراستگي، برچيدن غذا و رفتار اجتماعى پرنده را بايستى بررسى نمود. پرندگان ناسالم و مريض احوال اغلب بى‌حس و حال، افسرده، خمود و خواب‌آلود هستند. کنجکاوى آشکار و نوک زدن به اشياء زندگى نمونه‌هائى از علائم مشخص سلامتى شترمرغ است. قسمت‌هاى بدون پر در پشت بدن يا دلالت بر رفتار غيرفعال پرنده دارد يا نشان از اختلالات رفتارى يک يا چند پرنده ديگر در گله مى‌باشد.

دلايل ديگر از دست دادن پرهاى بدن مثل پرريزى طبيعى در دوران تولکى (Moulting)، انگل‌هاى خارجى و ديگر عوامل بايستى در ابتدا رد شوند. رفتارهاى تهاجمى بيش از حد به‌خصوص در پرندگان نر با آرامش گله مغايرت دارد. اما يک حالت تهاجمى مشخص در فصل توليدمثل، نشانه سلامت و آمادگى پرنده نر براى اعمال جنسى است. يک تيپ ضعيف، به‌صورت کزکردگى و خمودگى به همراه پرهاى کرکى و خوابيده مشاهده مى‌گردد. بررسى پوست، غشاءِ مخاطي، پرها و کلوآک مى‌تواند معضلات مربوط به سلامتى پرنده را که احتياج به معالجه دارد مشخص نمايد و يا منجر به حذف پرنده از گله اصلاح نژادى گردد. غشاءِ مخاطى در ناحيه سر بايستى صورتى کمرنگ، مرطوب و عارى از پوشش خز باشد. ژوليده بودن پر و بال نشانه کمى فعاليت است. پرريزى گسترده مى‌تواند دلالت بر يک بيمارى مزمن و يا پارازيت‌هاى خارجى باشد که ممکن است به بارورى نيز لطمه زند. ليست صفات مثبت و منفى براى ارزيابى تيپ پرنده در جدول B آورده شده است.

ناهنجارى‌هاى مشخصى را خصوصاً در نوک مى‌توان مشاهده نمود. کوتاه بودن نوک بالائى يا پائينى و انحراف به اطراف مى‌تواند نشانه همخونى باشد. شکاف در ناحيه بالاى نوک معمولاً به علت معضلات رشد ناشى از بيمارى در زمان پرورش جوجه‌ها است. نواحى متورم مى‌تواند به علت گير کردن اجسام خارجى در لوله مرى يا به علت هماتوم ايجاد شده در اثر جنگيدن باشد. گردن و بدن بايستى صاف باشند. عواملى که باعث دفرمه شدن پا مى‌گردد ممکن است بر روى ستون فقرات و قفسه سينه تأثير گذاشته و مانع از آسوده نشستن و نيز اختلال در تنفس گردد. غذادهى بيش از حد نياز، باعث ايجاد يک لايه چربى برروى قفسه سينه و پشت پرنده مى‌گردد. بال‌ها ممکن است دچار شکستگى يا دررفتگى باشند که اين مشکل، بال‌ها را در مقابل آسيب حساس‌تر و مستعدتر مى‌کند. چنين جراحاتى تعادل پرنده را مختل ساخته اما انتظار بهبودى و شفا وجود دارد.

مشکلات مربوط به پا مانند انگشتان کج و خميده، پيچيدگى جانبى استخوان‌هاى بزرگ پا ممکن است منشاء ژنتيکى داشته باشد. همچنين دوندگى کم يا غذاى بيش از حد ممکن است باعث اين معضل گردد. به همين دلايل ثبت معضلات پا در جزئيات رکورد شترمرغ امرى بس مهم مى‌باشد. پاها بايد هم‌اندازه و متناسب و فقط با دو مفصل جلوئى انگشت با زمين تماس يابند. تماس مفاصل عقبى انگشت پا با زمين دلالت بر ساختمان ضعيف اسکلت پا و رباط‌هاى آن دارد.

هرگونه انحراف در زوايا و نواحى پا، انگشتان و نيز نوک دفرمه باعث حذف برنده از برنامه‌هاى اصلاح نژادى مى‌گردد. از روى ارزيابى چارچوب بدن مى‌توان ميزان استحصال گوشت، چرم و تخمگذارى را تخمين زد. روش اندازه‌گيرى چارچوب بدن در شکل C نمايش داده شده است. دور تنه در ناحيه پشت بال‌ها مانند گاو يا اسب مى‌تواند در تخمين وزن بدن، اندازه پوست و همچنين در تشخيص سن و برآورد مقدار غذاى مورد نياز پرنده مورد استفاده قرار گيرد.