پیش‌داوری‌ها

تصورات قالبى به شناخت ما از ديگران کمک مى‌کند و به بُعد شناختى روان انسان تعلق دارد، اما پيش‌داورى‌ها از بُعد عاطفى آن نشأت مى‌گيرد. هر دو به ارزيابى از ديگران مربوط مى‌شود. در مجموع، پيش‌داورى‌ها جزء نگرش‌ها به حساب مى‌آيد. وقتى از پيش‌داورى‌ها حرف مى‌زنيم، معمولاً به نگرش منفى اشاره مى‌کنيم، اما ممکن است پيش‌داورى‌ها مثبت نيز باشد.

پيش‌داورى‌ نيز، مثل هر نگرش ديگر، مى‌تواند از باورهاى ارزشى ما، از جمله تصورات قالبى دربارهٔ يک گروه ديگر، نشأت بگيرد. اما اتفاق مى‌افتد که پيش‌داورى‌، قبل از باورهاى ارزشى به‌وجود مى‌آيد. در اين حالت، پيش‌داورى‌ تنها براساس اطلاع از وجود يک گروه، مستقل از شناخت ويژگى‌هاى آن، پايه‌ريزى مى‌شود. البته اين موارد استثنائى است. برعکس، بسيار هستند کسانى که نسبت به گروهى که حتى يکى از اعضاء آن را نديده‌اند، براساس باورهاى منفى نسبت به آن، پيش‌داورى‌ منفى دارند. مثلاً، بسيارى از ايرانى‌ها حتى در عمر خود يک نفر يهودى يا يک نفر زرتشتى نديده‌اند، اما اکثر ايرانى‌ها نسبت به اين دو اقليت مذهبى پيش‌داورى دارند.

يکى از نويسنده‌هاى يهودى تبار کانادائي، در کتاب خود، مردم فرانسه زبان ايالت کِبِکْ کانادا را ضديهودى ناميده است. آيا اين اتهام درست است؟ براى پاسخ‌گوئى به اين سؤال بايد در مورد گروهى از مردم فرانسه زبان ايالت کبک، که معرف کل جمعيت است، تحقيق کرد. کارى که دقيقاً برى و کالين (‌Berry And Kalin) در سال ۱۹۹۵ انجام داده‌اند. آنها به اين نتيجه رسيده‌اند که مردم فرانسه زبان ايالت کبک کانادا، در حضور يهودى‌ها خيلى راحت نيستند. در واقع، فرانسه زبان‌ها قبول دارند که نه تنها در مقابل يهودى‌ها بلکه در مقابل ۱۲ گروه قومى ديگرى که در اين مطالعه از آنها سؤال شده بود، راحت نيستند. اما، در مورد اين نتايج، لازم است به چند نکته اشاره شود. در درجهٔ اول، ارزيابى فرانسه زبان‌هاى کانادا از يهودى‌ها در کل ضعيف نيست، زيرا در مقياس ۷ درجه‌اي، بالاتر از ۵ است. در درجهٔ سوم، فرانسه زبان‌هاى کانادا خود را کمتر از آنچه ساير گروه‌ها معتقد هستند، ارزيابى مى‌کنند. در واقع، ارزيابى آنها از يهودى‌ها به زحمت ۵/۱ درجه با ارزيابى خودشان تفاوت دارد.

به عبارت ديگر، ارزيابى فرانسه زبان‌هاى کانادا از خودشان تنها ۵/۱ درجه بيشتر از ارزيابى‌هاى آنها از يهودى‌ها است. بنابراين غيرمنصفانه خواهد بود که از روى اين اعداد نتيجه بگيريم که کانادائى‌هاى فرانسه زبان ضديهود هستند. به همين ترتيب، غيرمنصفانه و غيرعلمى خواهد بود که، بدون تحقيق، نسبت به ترک‌ها، کردها، لرها، عرب‌ها، فارس‌ها، همدانى‌ها، مشهدى‌ها و ساير هم‌وطنان عزيز خود پيش‌داورى‌هاى منفى داشته باشيم. مخصوصاً دانشجويان و روشن‌فکران بايد به اين امور آگاهى داشته باشند و مردم عادى را از چنين قضاوت‌هائى باز دارند.

حتى اگر مطالعات انجام شده وجود پيش‌داورى‌هاى مهم در بين جمعين را نشان ندهد، نگرش ابراز شده، دست‌کم، مى‌تواند سلسله مراتب گروه‌هاى قومى را، از محبوب‌ترين به مطرودترين، تعيين کند.