مسمومیت خونیSepsis

پنومونى Pneumonia

همانند تورم بندناف، عفونت‌هاى عامل پنومونى مثل اشريشياکولي، کلبسيلا پنومونيه Klebsiella pnemonia و غيره ممکن است در دستگاه جوجه‌کشى حادث شوند. در چنين مواردى جنين تلف شده و يا جوجه خارج شده ضعيف مى‌باشد. در مورد جوجه‌ها علائم مشخص نيست. ممکن است سرفه و مشکلات تنفسى مشاهده شود و حيات جوجه در گرو تجويز به موقع آنتى‌بيوتيک‌ها است.

عفونت‌هاى مزمن در پرندگان مسن‌تر منجر به کاهش سرزندگى و شادابى پرنده و افت وزن مى‌گردد. در بررسى کالبدگشائى ندول‌هاى سفيد متمايل به سبز در ريه‌ها و کيسه‌هاى هوائى به‌چشم مى‌خورد. گاهى اوقات ريه‌ها مملو از مايعات موکوسى است. تدابير اتخاذ شده در اين زمينه شامل رعايت بى‌چون و چراى بهداشت و در صورت امکان، درمان طولانى مدت با آنتى‌بيوتيک‌ها مى‌باشد که ممکن است از وقوع عفونت‌هاى ثانويه جلوگيرى نمايد.

مسموميت خونىSepsis

اين عارضه اغلب در جوجه‌ها اتفاق افتاده و غالباً علت آن انتريت کلى باسيلى است که در بالا شرح داده شد.

علائم بيمارى شامل اسهال ضعف، بى‌اشتهائى و گرفتگى عضلات مى‌باشد. در بررسى کالبدگشائى لاشه تيره بوده و سطوح تمام اعضاء قرمز شده است. کبد متورم و داراى نقاط نکروزه است. ريه‌ها پر از مايع بوده و محتويات روده‌ها زرد کمرنگ و آبکى مى‌باشد. مسمويت خونى توسط گونه‌هاى اشريشياکولي، سالمونلا و کلبسيلا و نيز سودوموناس ائروژينوزا P.aeruginosa ايجاد مى‌شود. درمان آنتى‌بيوتيکى بايستى صورت گيرد ولى معمولاً براى اين کار دير شده است. رعايت دقيق بهداشت و ايجاد ايمنى گله‌اى از اقدامات پيشگيرانه مى‌باشد.

اضافه نمودن مقادير پروفيلاکسى آنتى‌بيوتيک‌ها به غذا يا آب آشاميدنى فقط در شرايط اضطرارى و براى يک دوره محدود زمانى مجاز مى‌باشد. استفاده طولانى مدت از اين داروها منجر به کاهش قدرت اثر و ايجاد سويه‌هاى مقاوم به دارو و در نتيجه تکثير بيش از پيش عامل بيمارى‌زا مى‌شود. علاوه بر اين، آنتى‌بيوتيک‌ها مانع از تشکيل يک فلور طبيعى در دوره مى‌شوند.

قبل از استفاده از آنتى‌بيوتيک‌ها دامپزشک منطقه بايستى با انجام تست آنتى‌بيوگرام Antibiogram ميزان حساسيت عامل بيمارى‌زا را ارزيابى کرده و مراقب مقاومت موجود باشد تا از افزايش آن جلوگيرى نمايد.

استفاده از لاکتوباسيل Lactobacillus که از تزايد بيش از حد اشريشياکولى در روده جلوگيرى مى‌کند و در ماکيان تجارتى نيز با موفقيت به‌کار رفته است مى‌تواند در مورد شترمرغ تجربه گردد.

انتريت نکروزان Nectoric enteritis(عفونت کلستريديائى)

کلستريدوم‌ها تقريباً در تمام خاک‌ها و گياهان علوفه‌اى به ميزان کم وجود دارند. کلستريديوم پرفر نژانس Clostridium perfringens تيپ A،C،D و نيز گاهى کلستريديوم کولينوم C.colinum ممکن است شترمرغ را در هر سنى درگير نموده و سبب تلفات شوند. خطر عفونت در اوايل بهار و در پائيز حادتر بوده و نيز هرچه گل و خاک بيشترى توسط پرنده خورده شود احتمال درگيرى بالا مى‌رود. شترمرغ‌هاى جوانى که در مزارع يونجه نگهدارى مى‌شوند بيشتر مستعد بيمارى هستند. حال پرندگان مبتلا رو به وخامت رفته، دچار ضعف شده، اشتهائى به غذا نداشته و در عرض ۴۸ ساعت تلف مى‌شوند.

در بررسى کالبدگشائى کبد پرخون و داراى نقاط نکروزه بوده و در بافت‌هاى چربي، قلب، صفاق و دستگاه گوارش خونريزى‌هائى پتشى Petechial Haemorrhages و اکيموز echymotic H ديده مى‌شود. معده معمولاً پرخون بوده و مخاط آن ضخيم مى‌گردد. به‌منظور تشخيص عامل بيمارى مى‌توان آن را از کبد و روده جدا کرد. تنها اقدام فورى و در عين حال پيشگيرانه تغيير چراى پرنده مى‌باشد. تمام گله بايد از طريق آب آشاميدنى تحت درمان با آنتى‌بيوتيک‌هاى مؤثرى همچون آمپى‌سيلين به ميزان ۱ تا ۲ گرم در هر ۱۰ ليتر، ترکيب (باسيتراسين + روي) به ميزان ۴ گرم در هر ۱۰ ليتر آب و يا تتراسيکلين قرار گيرد. پرندگان بيمارى که به علت شدت عارضه قادر به نوشيدن آب نمى‌باشند بايد به‌طور دستى تحت درمان قرار گيرند.

تعدد عوامل بيمارى‌زا، تنوع علائم اصلى بالينى و کالبدگشائى در اين شکل از انتريت، حاکى از يک عفونت پيچيده و چند عاملى است که اساساً کاهش درجه حرارت ناحيه شکمى به آن دامن مى‌زند. Perelman در مورد اين بيمارى از کلمه 'هيپوترمي' (Hypothermia) استفاده کرده و آمريکائى‌ها عبارت 'سندرم جوجه پژمرده' (Fadding chick sydrome) را به کار مى‌برند زيرا جوجه‌هاى شترمرغ‌ را سن چند هفتگى تا ۴-۳ ماهگى علائمى همچون تحليل رفتن، افت وزن و بى‌حسى را نشان داده و بدون هيچ عامل مشخصى تلف مى‌شوند. تابلوهاى خونى و کشت‌‌هاى باکتريائى حکايت از ابتلاء جوجه به انتريت دارد. اصطلاحات 'ورم سکوم نکروزان' (necrotic typhitis) و 'بيمارى کبد زرد' (Yellow liver disease) که در سال ۱۹۱۱ توسط Basserman شرح داده شده است مربوط به اين بيمارى پيچيده مى‌باشد. گونه‌هاى ترپونما Terponema که به‌عنوان عامل اسهال خونى در خوک شناخته شده نيز نقشى در انتريت شترمرغ ايفاء مى‌کند. در حالى‌که گونه‌هاى کلستريديوم سکوم را آلوده مى‌سازند، ترپونما در روده کوچک تمرکز مى‌يابد.

گاستريت مگا باکتريائى Megabacterial gastritis

نخستين گزارش‌هائى در مورد اين سندروم آن کار شده است از آفريقاى جنوبى و در سال ۱۹۹۲ بوده است اين عارضه بيشتر جوجه‌هاى ده روزه تا شش هفته را درگير مى‌سازد. تغذيه به ظاهر طبيعى بوده ولى پرندگان فقط به غذاى خود نوک زده و چيزى نمى‌خورند. جوجه‌ها به سرعت تحليل رفته و سپس دراز کشيده و تلف مى‌شوند. در کالبدگشائى علائمى همچون آتروفى سروزى (Serous atrophy) چربى کرونر، اتساع پيش معده (ولى بدون انباشتگي) و خالى بودن تقريباً کامل سنگدان به‌چشم مى‌خورد.

تصور مى‌شود که باکترى‌هاى جدا شده از ديواره معده شترمرغ‌هاى تلف شده، عضلات معده را ضعيف نموده و در نهايت از کار مى‌اندازد. هيچ درمان مؤثرى وجود ندارد. در حال حاضر در آفريقاى جنوبى تحقيقات گسترده‌اى روى اين بيمارى در حال انجام است.