|
| کنترل ساختار و توسعهٔ صنعت جهانگردى
|
|
| کشورهاى ميزبان غالباً بنگاه‌هاى چند مليتى را تشويق به فعاليت‌هائى مى‌کنند که عرضه‌کنندهٔ داخلى ندارد يا اين‌گونه عرضه‌کنندگان منابع کافى در اختيار ندارند. اين امر به اين معنا است (به‌ويژه در کشورهاى کمتر توسعه‌يافته) که ساختار بخش‌هاى جهانگردى را عوامل خارجى کنترل مى‌کنند مگر اينکه دولت‌ها شرايطى را براى توسعهٔ اين فعاليت‌ها وضع کنند. براى مثال، يک شرکت هوائى خارجى که خدمات پروازهاى داخلى و خارجى را براى کشورى کوچک انجام مى‌دهد ممکن است ساير شرکت‌ها را از ارائهٔ اين خدمات منع کند و انحصارى را پديد آورد که براى کشور ميزبان مضر باشد. يک بنگاه چند مليتى حتى بدون مشوق‌هاى دولت کشور ميزبان، ممکن است فعاليتش آن‌قدر انحصارى شود که مانع ورود ساير بنگاه‌هاى چند مليتى يا تشکيل بنگاه‌هاى داخلى شود.
|
|
| بعضى دولت‌ها با بنگاه‌هائى چون کلوب مديترانه يا هتل‌هاى زنجيره‌اى ايالات متحده قراردادهاى انحصارى منعقد مى‌کنند که علاوه بر رقابت، استقلال کشور ميزبان دربارهٔ نحوهٔ توسعهٔ فعاليت مورد نظر را محدود مى‌کند. بعضى از اين بنگاه‌ها ممکن است نحوهٔ توسعهٔ ساير بخش‌هاى جهانگردى را براى مثال، از طريق پافشارى بر احداث فرودگاه جديد و حمل و نقل زمينى بر دولت ميزبان تحميل کنند.
|
|
| اگر بنگاه‌هاى چند مليتيى به يک موقعيت انحصارى در اقتصاد کشور ميزبان دست يابند قادر خواهند بود بر دولت اين کشور فشار آورند تا آيندهٔ جهانگردى را براساس نيازهاى آنها شامل انجام سرمايه‌گذارى‌هاى زيربنائى طراحى کند. در اسپانيا اين امر را به‌عنوان انتقال منابع از شهروندان اسپانيائى به جهانگردان خارجى شناخته‌اند که از طريق پرداخت ماليات، هزينه‌هاى اين سرمايه‌گذارى را تأمين مى‌کنند.
|
|
| با وجود مسائل فوق، اگر توسعهٔ جهانگردى راه ديگرى نداشته باشد بسيارى از کشورها هنوز از ورود بنگاه‌هاى چند مليتى استقبال مى‌کنند. علاوه بر اين، دولت‌ها در مذاکره با اين بنگاه‌ها مهارت روزافزونى به‌دست آورده‌اند. با توسعهٔ جهانگردى در جهان و افزايش شمار بنگاه‌هاى چند مليتى که علاقه‌مند به فعاليت خارجى هستند کشورهاى ميزبان قدرت چانه‌زنى بيشترى به‌دست مى‌آورند.
|
|
|
|
| در هر کشور، فايدهٔ اقتصادى سفر و جهانگردى را ميزان نشت درآمدها از آن کشور تعيين مى‌کند. اين نشت‌ها به دو گروه اصلى زير تقسيم مى‌شود:
|
|
| - وجوه پرداختى براى کالاها و خدمات وارداتى
|
|
| - وجوه پرداختى به عوامل توليد خارجى
|
|
| شواهد محکمى وجود ندارد که نشان دهد در کشور ميزبان، بنگاه چند مليتى بيشتر از بنگاه‌هاى داخلى هم‌طراز تمايل به واردات کالاها و خدمات داشته باشد. در حقيقت، بسيارى از بنگاه‌هاى چند مليتى مراقب حفظ وجههٔ خود در کشور ميزبان هستند و ممکن است آگاهانه و به‌عنوان يک سياست، حتى‌الامکان منابع داخلى را به‌کار گيرند. اما يقيناً بنگاه‌هاى چند مليتى جهانگردى با بنگاه‌هاى محلى قابل قياس نيستند زيرا بايد به ارتباطات با اقتصاد کشور خود توجه داشته باشند.
|
|
| اولاً، همان‌طور که در بالا اشاره شد شعب بنگاه‌هاى چند مليتى اغلب نياز به کالاها و خدماتى دارند که جهانگردان مطابق با سليقهٔ خود متقاضى آن هستند. هتل‌هاى زنجيره‌اى آمريکائى طبيعتاً، مشروبات و سيگار آمريکائى بايد تهيه کنند. هتل‌هاى ژاپنى که در خارج از هموطنان خود پذيرائى مى‌کنند اغلب مواد غذائى و مبلمان هتل را از ژاپن وارد مى‌کنند. ثانياً، در حالى‌که عرضه و نمايش تصوير کشور جهانگردان مهم است يا استاندارد کردن جهانى محصولات ضرورت دارد شعب بنگاه‌هاى چند مليتى در خريدهاى آنها بايد اين ملاحظه را دخالت دهند.
|
|
| وجوه پرداختى به عوامل توليد خارجي، معرف يک نشت بسيار بزرگ از اقتصاد کشور ميزبان است. هنگامى که کشورهاى کمتر توسعه‌يافته به‌دليل فقدان منابع لازم، بنگاه‌هاى خارجى را به سرمايه‌گذارى در جهانگردى تشويق مى‌کنند نشت حاصل از پرداخت‌ها به عوامل توليد اجتناب‌ناپذير مى‌شود. يگانه عوامل توليد جهانگردى که انتقال‌پذير نيستند زمين و جاذبه‌هاى جهانگردى است که اينها نيز ممکن است به خارجى‌ها واگذار شود. بنگاه‌هاى چند مليتى ممکن است در جهت نيازهاى توليدى خود ساير عوامل توليد را از کاراترين منابع تهيه کنند. به اين ترتيب، به شرط ثابت بودن ساير شرايط و به فرض آنکه دولت کشور ميزبان ورود و خروج سرمايه را محدود نکند سرمايه و وام، از بازارهاى سرمايهٔ کم‌بهره تأمين خواهد شد و بهرهٔ پرداختى نشانگر يک نشت خواهد بود. علاوه بر اين، نيروى کار ماهر به‌ويژه براى مديريت، ممکن است از خارج وارد شود و بنابراين، نيروى کار کشور ميزبان بخت کمى براى دستيابى به موقعيت‌ها خواهد داشت. در نتيجه، بخشى از دستمزدهاى پرداختى به خارج نشت خواهد کرد.
|
|
| بنگاه چند مليتى و بنگاه‌هاى داخلى به يک اندازه احتمال دارد که تجهيزات سرمايه‌اى را از خارج وارد کنند. واردات تجهيزات حمل و نقل مسافرى زمينى (براى اتوبوس‌هاى تور، تاکسي، قطار، کرايهٔ اتومبيل و نظاير آن) از ژاپن، آلمان غربى يا ايالات متحده با احتمال برابر توسط بنگاه چند مليتى متعلق به يکى از اين کشورها يا بنگاه‌هاى داخلى انجام خواهد شد. ۷۵ درصد پروازهاى مسافرى در جهان (برحسب تعداد صندلى يا مسافت پرواز) را هواپيماهاى ساخت آمريکا انجام مى‌دهند و اين مستقل از مليّت بنگاهى است که از اين هواپيماها استفاده مى‌کند.
|
|
| عمده‌ترين نشتى که به عمليات بنگاه‌هاى چند مليتى نسبت داده مى‌شود شايد نشت سود و پرداخت هزينهٔ خدمات باشد. بنگاه چند مليّتى اعم از اينکه خود سرمايه‌گذارى کند يا براساس قرارداد مديريت يا هر سيستم مشارکتى ديگر فعاليت نمايد هزينه‌هاى مديريت معمولاً معرف يک نشت است. هرچند شواهد کمى وجود دارد که نشان بدهد بنگاه‌هاى چند مليتى در قياس با کشور خود سود فوق‌العاده‌اى به‌دست آورند اما برخوردارى از موقعيت انحصارى مى‌تواند اين امکان را به آنها بدهد که در مقايسه با معيارهاى اقتصاد کشور ميزبان، سودهاى هنگفتى را به‌دست آورند. همان‌طور که قبلاً ملاحظه شد قيمت‌گذارى انتقالى به‌صورت مؤثرى سود واقعى را از کشور ميزبان خارج مى‌کند بى‌آنکه در ظاهر نشتى از اقتصاد آن ايجاد شده باشد.
|
|
| اثر کلان نشت‌هاى حاصل از وجوه پرداختى به عوامل توليد خارجى به همراه عمليات بنگاه‌هاى چند مليتى در هر دو طرف جريان ورود و خروج جهانگردان، سهم جهانگردى در اقتصاد کشورهاى ميزبان را به شدت کاهش مى‌دهد. براى مثال، يافته‌ها نشان مى‌دهد که تنها ۳۱ تا ۳۳ درصد کل مخارج جهانگردانى که تور جامع از تورگردانان چند مليتى خريدارى مى‌کنند در مقصد خرج مى‌شود. در مقابل، اگر همين محصول به‌طور فردى و در مقصد به جهانگردان عرضه شود سهم کشور مقصد از اين مخارج ممکن است از ۵۰ درصد بالاتر رود.
|
|
|
|
| در حالى‌که بعضى از تورگردانان و شرکت‌ها صرفاً براى بازارهاى داخلى مبادرت به ادغام عمودى در توليد مى‌کنند و در نتيجه اقدام به فعاليت چند مليتي، بعضى از بنگاه‌هاى چند مليتى مسافرتى و جهانگردي، در خارج از کشور دست به ادغام افقى مى‌زنند تا به صرفه‌هاى مقياس توليد دست يابند و بتوانند نسبت به فنون توليد بنگاه‌هاى محلي، فنون توليدى برترى را به‌کار گيرند. به اين ترتيب، آنها سود بيشترى به‌دست خواهند آورد.
|
|
| در مورد هتل‌هاى زنجيره‌اي، مزيت‌هاى توليدى ادغام افقى عبارتند از:
|
|
| - مهارت‌ها و تجارب پشتيبانى درصنعت جهانگردى
|
|
| - دستيابى به تکنولوژى پيشرفته که براى هتل‌هاى بين‌المللى مجلل بسيار اهميت دارد
|
|
| - دستيابى به منابع گسترده‌تر و ارزانتر نيروى کار نسبت به بنگاه‌هاى محلى
|
|
| - برنامه‌ريزى نيروى کار و کارآموزى مهارت‌ها که فنون توليد برتر و عرضهٔ خدمات را به‌دست مى‌دهد.
|
|
| پائين بودن هزينه‌هاى مبادلات، براى بنگاه‌هاى چند مليتى که اين فنون را در سطح بين‌المللى نقل و انتقال مى‌دهند احتمالاً در برابر بنگاه‌هاى محلي، به‌ويژه در کشورهاى کمتر توسعه‌يافته مزيت‌هاى رقابتى ايجاد مى‌کند. همين اصول، در مورد آژانس‌هاى مسافرتي، بنگاه‌هاى کرايهٔ اتومبيل و ساير بخش‌هاى جهانگردى مصداق پيدا مى‌کند.
|
|
| انتقال تکنولوژى توليد از طريق اثرات نمايشي، فايدهٔ نهائى اين امر براى کشور ميزبان خواهد بود. گفتنى است که اين فوائد در کشورهائى چون تونس و تايلند که بنگاه‌هاى محلى به سرعت از فنون توليدى برتر بنگاه‌هاى چند مليتى تقليد مى‌کنند حاصل مى‌شود. امروزه بعضى از دولت‌ها سرمايه‌گذارى چند مليتى را مشروط به انتقال مهارت‌ها و تکنولوژى قبول مى‌کنند.
|
