اثرات مثبت و منفی فرهنگی ـ اجتماعی جهانگردان

از آنجا که فرهنگ مى‌تواند در جذب جهانگرد و مسافر به يک مکان نقشى مهم ايفاء کند، بنابراين جهانگردى مى‌تواند براى حفظ تجديدحيات فعاليت‌هاى مختلف فرهنگي، داراى اثرات اقتصادى و اجتماعى باشد. پژوهشگرانى که در جهانگردى فعاليت مى‌کنند در مورد ميزان علاقهٔ جهانگرد به فرهنگ يک مکان، مدارک و اسنادى ارائه مى‌کنند و داستان‌هائى مى‌سرايند، مبنى بر اينکه اين جهانگردان موجب تقويت سنت‌هاى فرهنگى و هنرى شده‌اند و در برخى از جوامع با جامعهٔ ميزبان احساس همبستگى کرده‌اند و با مشارکت در جشن‌ها و مراسم ويژه موجب تقويت اين سنت‌ها شده‌اند.

به هر حال توليد هنرهاى سنتى براى جهانگردان آن هم به‌طور انبوه باعث ايجاد تغييراتى در محصولات فرهنگى شده است. براى مثال، تقاضا براى مقدار زيادى از کارهاى هنرى و هنرهاى دستى به قيمت‌هاى ارزان‌تر موجب شده است که اين اقلام به‌صورت انبوه و با کيفيتى پائين‌تر توليد شود و در مواردى نسخه‌هاى دوم و سوم از کارهاى فرهنگي، توليد و عرضه گردد. در ضمن، جهانگردان باعث شده‌اند تغييراتى در مراسم فرهنگي، جشن‌ها و فعاليت‌هاى اجتماعى ايجاد شود، که در اين‌صورت جامعهٔ ميزبان احتمالاً تغييراتى در اين مراسم داده تا جهانگردان آنها را با هزينهٔ کمتر به معرض نمايش بگذارد. از ديدگاه بعضى افراد، چنين تغييراتى موجب از دست رفتن اصالت و مفهوم فرهنگى اين نوع محصولات و رويدادها خواهد شد. گاهى امکان دارد علاقهٔ جهانگرد به فعاليت‌هاى فرهنگى موجب شود که به حريم شخصى جامعهٔ ميزبان تجاوز شود.

اثرات مثبت و منفى فرهنگى ـ اجتماعى جهانگردان

	عامل				اثرات مثبت				اثرات منفى
	استفاده از فرهنگ به‌عنوان يک عامل جذب				افزايش حمايت از فرهنگ سنتي، به نمايش گذاردن هويت قومي، تجديد حيات هنرهاى سنتي، جشن‌ها و زبان.				تغيير در فعاليت‌هاى سنتى و هنرى به‌منظور متناسب ساختن براى جهانگردان، وارد حريم محدوده‌هاى سنتى شدن، شلوغى و ازدحام بيش از حد در مکان‌هاى سنتي.
	تماس مستقيم بين جهانگردان و ساکنان				از بين بردن نمودهاى منفي، افزايش فرصت‌هاى اجتماعي.				تقويت‌هاى کليشه‌اى منفي، افزايش بازارى‌گرى (منفعت‌طلبي)، شيوع بيمارى و بروز بيمارى‌هاى تازه، آثار ناشى از جمعيت انبوه.
	تغيير درمشاغل و ساختار اقتصادى و نيز تغيير در نقش‌هاى اجتماعى				فرصت‌هاى جديد اجتماعى و اقتصادى که باعث کاهش و نابرابرى‌هاى اجتماعى مى‌شود.				تضاد و تعارض بين اعضاء جامعه، افزايش نابرابرى اجتماعي، از بين رفتن زبان.
	توسعهٔ تشکيلات جهانگردى				افزايش محل گردش و تفريح.				خارج از دسترس قرار گرفتن مکان‌هاى تفريحي.
	افزايش جمعيت ناشى از توسعهٔ امور جهانگردى				تأسيس تشکيلات بهداشتى و آموزشى براى بالا رفتن کيفيت زندگي.				شلوغى و تراکم جمعيت، افزايش جرم و جنايت.

منبع: .(Based on a review of the Iiterature conducted by Pearce، Moscardo and Ross 1996)

جشن‌هاى آلارد که در اسپانيا برپا مى‌شود، نمونه‌اى از فعاليت فرهنگى است که براى جهانگردان به اجراء درمى‌آيد و در نتيجه از نظر جامعهٔ محلي، اين جشن ارزش خود را از دست داده است. جشن آلارد، مراسمى متعلق به سدهٔ هفدهم است که مردم محلى در امر تدارکات و انجام آن همکارى مى‌کردند و براى جامعه فرصتى به‌دست مى‌آمد تا از طريق اين مراسم وحدت و تاريخ خود را به نمايش بگذارد. توجهى که جهانگردان به اين مراسم نمودند موجب شد که اين مراسم با انبوهى از تماشاگر و شلوغى روبه‌رو شود. دولت محلى راه‌حل را در اين ديد که آن را دوبار به اجراء درآورد يک‌بار براى مردمان محلى و بار دوم که نمايش در صحنه و محيط باز اجراء مى‌شود، براى کسب پول و درآمد است. اين اقدام باعث شد که بسيارى از ساکنان آن منطقه و مردم آن ديار از آن جشن و مراسم روى‌گردان شوند و در آن مشارکت نکنند (گرين‌وود، ۱۹۷۸).

اغلب جهانگردان و ساکنان کشورها يا مکان‌هائى که ميزبان اين افراد مى‌شوند، داراى زمينه‌هاى فرهنگى متفاوت هستند و در بسيارى از موارد ساکنان محل‌هاى ميزبان از برخورد مستقيم ميهمانان و جهانگردان خاطره‌هائى ناگوار و تصويرى منفى دارند گاهى جهانگردان حريم فرهنگى شهر يا کشور ميزبان را نقض مى‌کنند و رفتارهائى مى‌کنند که از نظر مردم آن ديار ناشايست است. براى مثال، مردم تايلند از رفتار غربى‌ها و به اصطلاح گرفتن حمام آفتاب خوششان نمى‌آيد. از نظر تايلندى‌ها اين رفتار نامعقول است. آنها بر اين باور هستند که اين‌کار از نظر بهداشتى زيان‌بخش و کارى غيراخلاقى است، زيرا طبق سنت مردم آن مکان، به هيچ‌وجه معقول نيست که انسان بدن لخت خود را در معرض ديد همگان قرار دهد. گاهى چنين رفتارى موجب بروز دشمنى مى‌شود که به‌صورت برخوردهاى شديد با جهانگردان، متجلى مى‌گردد. گاهي، حتى در مواردى‌که ميهمان و ميزبان داراى زمينه‌هاى فرهنگى مشابه هستند، باز هم‌چنين برخوردهائى به‌وجود مى‌آيد.