تفریحگاه‌ها

در تدوين طرح و سياست جهانگردى شناخت شکل‌هاى مختلف توسعه جهانگردى و انواع جهانگرديِ مرتبط با انگيزه‌هاى خاص مسافرتى که بتوان براى کشور يا منطقه در نظر گرفت حائزاهميت است. شکل‌هاى جهانگردى که در بخش‌‌هاى زير شرح داده خواهد شد عمدتاً آن اشکالى هستند که شيوهٔ برنامه‌ريزى‌شدهٔ توسعه را نشان مى‌دهد. برخى از اين شکل‌ها نيز به‌طور خودجوش توسعه يافته‌اند، ولى غالباً با مشکلاتى که ناشى از فقدان کنترل‌هاى توسعه و برنامه‌ريزى است و نيازمند بازسازى برنامه‌ريزى شده هستند.

تفريحگاه‌ها

يکى از رايج‌ترين اشکال جهانگردى نوين تفريحى نوعى از توسعه جهانگردى مبتنى بر ايجاد تفريحگاه (استراحتگاه) براى جهانگردان است. يک تفريحگاه توريستى را مى‌توان به‌عنوان يک مقصد توريستى تعريف کرد که نسبتاً خودکفا است. اين نوع تفريحگاه‌ها معمولاً دامنهٔ وسيعى از خدمات و امکانات جهانگردى از جمله امکانات تفريحى و استراحتى را ارائه مى‌کند. به‌علت روند کنونى که بيشتر جهانگردان خواهان مشارکت در فعاليت‌هاى تفريحي، ورزشي، فرهنگى و ساير فعاليت‌ها هستند، تفريحگاه‌ها در حال حاضر بر تأمين خدمات و امکانات بسيار متنوع تأکيد دارند. اين امکانات غالباً تسهيلات عمدهٔ تجارى و برگزارى کنفرانس‌ها و جلسات را دربردارند.

بعضى از تفريحگاه‌ها در جاهائى قرار دارند که دستخوش تغييرات فصلى آب‌وهوا هستند (تابستان و زمستان يا هواى خشک و باراني) و به‌طور سنتى پذيرائى از ورود ميهمانان فصول مختلف را تجربه کرده‌اند. روند کنونى در اين نوع تفريحگاه‌ها ارائه امکانات و خدمات براى تمام فصول سال است، و غالباً از انواع مختلفى از ميهمانان در فصول مختلف پذيرائى مى‌کنند. بسيارى از تفريحگاه‌ها علاوه بر دارا بودن امکانات خود براى استفادهٔ توريستى به‌عنوان پايگاهى نيز براى جهانگردانى که به تماشاى جاهاى ديدنى به نواحى اطراف مى‌آيند خدمات مى‌دهند.

تفريحگاه‌ها به چندين نوع از جاذبه‌ها و فعاليت‌ها گرايش دارند - استراحت و تفريح ساحلي، ورزش‌هاى آبى در درياچه و مناطق ساحلى اقيانوس‌ها، تفريحات آبى و ورزش‌هاى رودخانه‌اي، اسکى زمستاني، پياده‌روى تابستانى و اسب‌سواري، گلف و تنيس، تسهيلات تندرستى مرتبط با چشمه‌هاى آب معدنى يا آب و هواى خشک تابستاني، آثار باستانى و تاريخى و پارک‌هاى ملي؛ يا ترکيبى از اين ويژگى‌ها بعضى از تفريحگاه‌ها بسيار وسيع و داراى انواعى گوناگون از محل‌هاى اقامت، از جمله واحدهاى خودکفاء، و تسهيلات تفريحى و تجارى زياد هستند. تفريحگاه‌هاى ديگر ممکن است فقط از يک هتل تشکيل شده باشند ولى باز هم گستره‌اى از فعاليت‌ها، امکانات و خدمات را ارائه دهد. تفريحگاه‌هاى نوع 'خلوت' ممکن است کوچک و دورافتاده باشند، ولى خدمات و تسهيلاتى با سطح کيفى بالا داشته باشند. اين نوع تفريحگاه‌ها از ميهمانانى که خواهان يک محيط دورافتادهٔ آرام هستند پذيرائى مى‌کنند. روستاهائى که جهانگردان تعطيلات خود را در آنجا مى‌گذرانند از اين نوع تفريحگاه‌ها هستند.

تفريحگاه‌هاى يکپارچه آن تفريحگاه‌هائى هستند که به دقت به‌عنوان موجوديت‌هاى انفرادى برنامه‌ريزى شده‌اند، هر چند که تفريحگاه‌هاى بزرگ‌تر يکپارچه معمولاً مرحله به مرحله در يک دورهٔ طولانى احداث مى‌شوند. اغلب ناحيه‌هاى تفريحى جديد به دقت برنامه‌ريزى مى‌شوند تا به‌طور کارآمد کار کنند و محيطى جالب براى جهانگردان فراهم آورند، در عين حال هيچ‌گونه مشکل جدى محيطى و اجتماعى ايجاد نکنند. تفريحگاه‌هاى برنامه‌ريزى‌نشدهٔ زيادى نيز در بخش‌هاى مختلف دنيا وجود دارند، ولى بعضى از آنها دچار مشکلات اجتماعى و محيطى شده‌اند و نيازمند توسعهٔ مجدد هستند.

تفريحگاه‌هاى شهرى کاربرى‌هاى معمول زمين و فعاليت‌هاى يک اجتماع شهرى را در خود جمع مى‌کنند، ولى از لحاظ اقتصادى بر روى فعاليت‌هاى تفريحى تکيه مى‌کنند. اين تفريحگاه‌ها، هتل‌ها، ساير انواع محل‌هاى اقامت و امکانات و خدمات متنوع توريستى را دربردارند. اين تفريحگاه‌ها، ويژگى‌‌هاى مهم جذاب را در خود جاى داده‌اند يا نزديک آنها واقع شده‌اند، از قبيل سواحل يا امکانات اسکي. تفريحگاه‌هاى شهرى غالباً از ابتدا به‌عنوان آبادى‌هاى يکپارچه برنامه‌ريزى‌شده بودند. بسيارى از اين جاها در حال حاضر در معرض عمران مجدد هستند و کنترل‌هائى را به‌منظور بهبود بخشيدن به کيفيت محيطى و کارآئى اقتصادى اعمال مى‌کنند. بعضى از تفريحگاه‌هاى جديد برنامه‌ريزى‌شده شهرک‌هاى جديدى را در کنار خود دارند که اشخاص شاغل در تفريحگاه در آنجا زندگى مى‌کنند. بنابراين شهرک‌هاى مزبور به‌عنوان شهرک‌هاى تفريحى خودکفا عمل مى‌کنند.

جهانگردى شهرى

جهانگردى در شهرهاى کوچک و بزرگ متداول است. اين شهرها غالباً گستردهٔ وسيعى از جاذبه‌هاى تاريخى و فرهنگي، خريد، رستوران‌ها، و جنب‌وجوش شهرى را ارائه مى‌کنند. بسيارى از جاذبه‌ها و تسهيلات رفاهى اساساً براى خدمت به شهروندان توسعه يافته‌اند، ولى استفادهٔ جهانگردان از اين تسهيلات مى‌تواند به تداوم آنها کمک کند. از اين گذشته، شهرها ممکن است مبادى ورود و خروج جهانگردان به کشور يا منطقه باشند، و به‌عنوان پايگاهى براى جهانگردانى درآيند که به نواحى اطراف آن شهر مسافرت مى‌کنند. هتل‌ها و ساير تسهيلات توريستى بخشى تفکيک‌ناپذير و از بافت شهرى هستند و به مسافران تجارى و تفريحى خدمات مى‌دهد.

جهانگردى شهرى بايد به دقت نيز برنامه‌ريزى وشد. محل احداث هتل‌ها و ساير تسهيلات توريستي، محل احداث جاذبه‌ها، بايد به دقت تعيين شود و شايد اصلاحات سازمانى نيز صورت بگيرد. امروزه احداث با عمران مجدد برخى از نواحى شهرى - از قبيل محله‌هاى تاريخى و نواحى ساحلى - که به‌خصوص در جهت استفادهٔ جهانگردى و اوقات فراغت - ساکنان آن ناحيه‌ها قرار دارند امرى متداول است. به‌علاوه به‌منظور جلب تعداد بيشترى جهانگرد غالباً به برگزارى گردهمائى‌هاى مهم و ايجاد امکانات ورزشى اهتمام مى‌شود.